ساخت یک میلیون مسکن دولتی در هاله‌ای از ابهام/ آیا دولت سیزدهم می‌تواند به وعده مسکنی‌اش عمل کند؟

ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، وعده ای بود که رییس جمهوری در رقابت ‌های انتخاباتی خود برای رفع مشکل مسکن داد و حالا در آستانه آغاز به کار دولت سیزدهم، این سوال مطرح می شود که آیا این وعده قابلیت اجرایی شدن دارد؟

«بازتاب»؛ زهره علامی- بررسی ها نشان می دهد که ساخت 1 میلیون واحد مسکونی در سال بدون در نظرگرفتن هزینه زمین، هزینه های زیرساختی برق، آب، فاضلاب، بهداشت، آموزش و امنیت و با تأمین 100 درصدی نهاده های ساختمانی، حداقل به 64 هزار میلیارد تومان( 24 میلیارد دلار) یعنی حدود 26 درصد بودجه سالجاری، منابع مالی نیاز دارد.

نیاز به 64 هزار میلیارد تومان منابع مالی برای ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، در شرایطی است که چنین بودجه ای در قانون بودجه سالجاری در نظرگرفته نشده است.

اما نبود بودجه کافی برای تحقق این وعده تمام ماجرا نیست؛ مهدی سلطان ‌محمدی، کارشناس بخش مسکن در این باره می گوید: در شرایط کنونی بسیار بعید است که ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال، امکان تحقق داشته باشد.

او ادامه می دهد: عمده ساخت و ساز مسکن در ایران توسط خانوارها و بخش خصوصی انجام می‌شود و سهم دولت و نهادهای عمومی در ساخت مسکن در طول تاریخ شهرسازی ایران حدود پنج درصد بوده است.

سلطان محمدی اضافه می کند: بنابراین ساخت مسکن در چنین حجم بالایی متکی بر توان خانوارها و بخش خصوصی است و دولت نمی‌تواند نقش چندان تعیین‌کننده‌ای در این زمینه داشته باشد.

اما بحث دیگر این است که وعده ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی در شرایطی توسط رییس جمهوری جدید داده شده که همچنان پروژه های مسکن مهر و مسکن ملی از دولت دوازدهم باقی مانده اند و اتمام این پروژه ها باید در اولویت کار دولت قرار گیرد.

ناگفته نماند اگرچه کارشناسان اقتصادی ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال را غیرممکن می دانند، اما نایب رئیس کانون سراسری انبوه سازان کشور معتقد است که ساخت این میزان واحد مسکونی در صورت تامین زمین و منابع مالی، قابل اجرا است.

مهمترین مانع، تأمین منابع مالی

اما مهمترین مانعی که پیش روی ساخت یک میلیون واحد مسکونی وجود دارد، تأمین منابع لازم برای تحقق این وعده است.
با توجه به اینکه دولت با کسری بودجه قابل توجهی نزدیک به 400 هزار میلیارد در سالجاری روبروست و چنین منابعی هم در بودجه تعریف نشده است، دردسترس ترین راهکار پیش رو این است که دولت، شبکه بانکی را موظف به تأمین این منابع کند.

در حال حاضر بانک‌ها در روند پاسخگویی به مشتریان کنونی خود هم با چالش‌هایی روبه‌رو هستند بنابراین شبکه بانکی قادر به تأمین چنین حجم عظیمی از منابع نیست، مگر اینکه خطوط اعتباری جدیدی بازگشایی شود که نتیجه آن هم رشد تورم و افزایش هزینه‌هاست.

البته انتشار اوراق قرضه مسکن هم راه دیگری است که دولت می تواند از آن استفاده کند اما تجربه دو سال گذشته نشان داده که بازار برای این حجم از اوراق توان محدودی دارد، ضمن اینکه دولت برای تأمین کسری بودجه هم روی این اوراق حساب باز کرده است.

بنابراین دولت با دو روش مذکور امکان تأمین منابع مالی مورد نیاز برای ساخت سالانه یک میلیون واحد مسکونی را ندارد و ساخت این حجم مسکن با اما و اگرهای بسیاری همراه است.

راه حل های پیشنهادی

حالا چرا ساخت یک میلیون واحد مسکونی در سال ضرورت دارد؟ آمارها حکایت از آن دارد که نسبت خانوارهای اجاره‌نشین در طول زمان رو به افزایش بوده است.

نتایج سرشماری‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در سال 75 حدود 15 درصد از خانوارهای کشور اجاره‌نشین بودند و این نسبت در سرشماری سال 95 به 31 درصد رسیده است.

کارشناسان اقتصادی پیشنهاد می کنند که بهترین اقدام برای خانه دار کردن خانوارهای اجاره نشین افزایش حجم ساخت‌ و ساز است که در این مسیر چند راه‌حل پیشنهاد می شود.

نخستین گزینه افزایش قدرت خرید و سطح درآمد خانواده هاست که از طریق آن با تقویت بخش خصوصی می‌توان سرمایه بیشتری را وارد حوزه ساخت ‌و ساز کرد که عملیاتی شدن این گزینه در کوتاه‌مدت قابل تحقق نیست.

گزینه دوم هم کاهش قیمت مصالح ساختمانی است که چنین چشم‌ اندازی برای این نهاده‌ها دیده نمی شود، براساس داده‌های فصل بهار مرکزآمار بسیاری از مصالح عمده ساختمانی افزایش قیمتی بین 70 تا 90 درصد داشته اند در چنین مسیری نمی توان انتظار کاهش قیمت داشت.

به عبارت دیگر با توجه به آنکه چنین راهکارهایی به تنهایی پاسخگو نیست، پیشنهاد می شود که دولت همه این راه حل ها یعنی افزایش قدرت خرید خانوار، انتشار اوراق قرضه مسکن، استفاده از منابع بانکی، کاهش قیمت نهاده‌های ساختمانی و … را با هم برای خانه‌دار کردن مردم استفاده کند.