ضعف دیپلماسی، وزنه‌ای بر پای صادرات گاز/هند، فرصتی که سوخت!
تلاش هند برای واردات گاز ایران از طریق دریا به بهانه عبور این خط لوله از خاک پاکستان، در کنار توافق با ترکمنستان برای واردات گاز از مسیر پاکستان، نشان از سیاسی بودن این تصمیم دارد.
خط لوله صلح، توافقی میان سه کشور ایران، پاکستان و هند برای صادرات گاز ایران به میزان روزانه ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز به این دو کشور بود. اگرچه در همان آغاز کار، هند تحت فشار آمریکا از این توافق خارج شد. آن زمان، در حالی هند همواره علت خروج خود از این قرارداد را اختلافات سیاسی با پاکستان مطرح کرده است که این کشور، با پاکستان بر سر واردات گاز از ترکمنستان از طریق خط لوله تاپی در حال همکاری است.
حال سوالی که مطرح می شود آن است که چرا هندی ها در خط لوله صلح، حاضر به همکاری با پاکستانی ها نیستند، ولی در خط لوله تاپی به راحتی، با آن کشور به تفاهم رسیده و همکاری خود برای اجرای خط لوله تاپی را اعلام کرده اند؟ شاید مشکل هند در خارج شدن از خط لوله صلح، اختلاف این کشور با پاکستان نباشد.
ابراهیم الله مرادی، کارشناس ارشد حوزه گاز در گفتگو با مهر در این باره می‌گوید: هند با توجه به جمعیت نزدیک به یک و نیم میلیارد نفری خود و همچنین روند رو به رشد تقاضای گاز، بسیار نیاز به تامین گاز از کشورهای دیگر دارد. در این بین، ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر گازی جهان، یکی از مهم‌ترین گزینه‌های این کشور برای تامین گاز مورد نیاز است و تلاش‌های این کشور برای واردات گاز از طریق توسعه میدان فرزاد ب و همچنین احداث واحد ال ان جی و یا خط لوله دریایی، نیز همه حاکی از این نیاز مبرم هندوستان است.
بهانه‌های واهی هند برای ایران
وی ادامه داد: پس از توافق اولیه میان ایران، هندوستان و پاکستان برای صادرات گاز، هند پس از مدت کوتاهی به بهانه نگرانی به جهت عبور این خط لوله از خاک پاکستان، از این توافق خارج شد و پس از آن بارها تلاش کرد تا از مسیرهای جایگزین، از ایران واردات گاز داشته باشد. از طرف دیگر، هم زمان با این موضوع هند با توافق با ترکمنستان، پاکستان و افغانستان حاضر به واردات گاز از مسیر پاکستان از طریق خط لوله تاپی شده است. این موضوع نشان از آن دارد که دلیل اصلی این بهانه‌گیری هندی ها، نه اختلافات سیاسی با پاکستان بلکه مساله دیگری است.
الله مرادی با بیان اینکه مساله این جا است که ترکمنستان برای مدت‌های زیادی، تمایل به صادرات گاز به پاکستان و هند به عنوان دو بازار جذاب صادراتی داشته است، افزود: همواره دو مشکل اساسی کمبود منابع سرمایه‌گذاری و امنیت پایین افغانستان و پاکستان، در این مسیر مانع اجرایی شدن این خط لوله بوده است؛ اما دلیل اصلی به تاخیر افتادن این امر، نه نبود سرمایه و مشکلات امنیتی بلکه کمبود گاز ترکمنستان بوده است. در طی دو سال گذشته، با قطع واردات گاز ایران از ترکمنستان، عملا مشکل کمبود گاز ترکمنستان برطرف و این کشور فرصت را برای عملی کردن این خط لوله فراهم دید.
دست سیاست، پشت بازار انرژی
بر اساس گفته های این کارشناس ارشد حوزه گاز به همین منظور، رییس جمهور ترکمنستان مذاکرات را با طرفین این خط لوله آغاز کرد و علاوه بر جذب حمایت دولت‌های دخیل در این خط لوله با مذاکره با مسئولان عربستان، حمایت و سرمایه گذاری آن‌ها را در این خط لوله به دست آورد. پس از آن نیز، طالبان که یکی از موانع اصلی مقابل این خط لوله بود با اعلام حمایت از این خط لوله، عملا میخ آخر اجرای این خط لوله را به زمین کوبیدند؛ بنابراین در نتیجه این تلاش دیپلماتیک رییس جمهور ترکمنستان، احداث این خط لوله چندماه پیش آغاز شد.
وی اظهار داشت: ایران نیز در ۱۵ سال گذشته که تفاهم نامه خط لوله صلح با بهانه های طرف های هندی و پاکستانی خاک خورده است، فرصت مذاکره با هند و پاکستان و فعال کردن دیپلماسی در این زمینه را که منافع اقتصادی و امنیتی دارد، داشته است، اما متاسفانه دستگاه دیپلماسی ایران، بدون داشتن یک برنامه جامع برای مبدل کردن ایران به هاب انرژی منطقه مطابق با اسناد بالادستی، نسبت به این تفاهمنامه موضع منفعلی از خود نشان داده است.
ضعف دیپلماسی ایران و ماهی که سر خورد
به گفته الله مرادی، این ضعف دیپلماسی ایران باعث شده است تا هند با پاکستان در تاپی به تفاهم برسد و درصدد تامین نیاز خود از طریق این خط لوله باشد. همچنین در سال های اخیر، در منازعات گازی ایران با ترکمنستان و امارات و اختلافات با ترکیه، ضعف دستگاه دیپلماسی ایران کاملا مشهود بوده است به طوری که نتایج این منازعات عموما ضد منافع ملی ایران تمام شده است.
وی تصریح کرد: دستگاه دیپلماسی ایران به جای اینکه درصدد بازاریابی منطقه ای برای گاز ایران باشد و حداکثر تلاش خود را برای صادرات گاز به کشورهای منطقه و خصوصا هند به عنوان یک بازار بزرگ در نزدیکی ایران داشته باشد، به صورت منفعلانه در حال تماشای اجرایی شدن تاپی و از دست رفتن بازارهای ایران است. مسئولان کشور با عملکرد منفعلانه در اجرای خط لوله صلح نتوانسته اند مانند ترکمن ها، مذاکرات فعالی را با هند و پاکستان شکل دهند تا با ایجاد منافع مشترک، مقدمات اجرایی شدن این پروژه را فراهم کنند. بنابراین راه حل برای دستیابی به توفیق در فتح بازارهای انرژی منطقه فعال شدن دستگاه دیپلماسی کشور است.
روسیه، آینه عبرت
وی افزود: خوشبختانه در چند سال اخیر، مسئولان کشور به اهمیت فعال کردن دیپلماسی در حوزه انرژی برای کشوری همچون ایران که رتبه اول منابع نفت و گاز را دارد، پی برده اند. این فعال شدن ایران در حوزه دیپلماسی قابل تحسین است؛ اما باید با جدیت بیشتری به خصوص در صادرات گاز ادامه یابد تا با ایجاد پیوندهای مشترک با دیگر کشورها، موجب ارتقای امنیت ایران شود، همانطور که روسیه سالها است با صادرات گاز به اروپا توانسته است امنیت خود را تامین کند. بنابراین لازم است تا دستگاه دیپلماسی ایران با نگاه اقتصادی-امنیتی به انرژی و با عملکرد فعال در این حوزه، بدنبال بدست آودن بازار منطقه ای گاز به خصوص هند باشد.
