روزگار خوش قاچاقچیان

هر روز اخباری از کشف کالای قاچاق که از مبادی رسمی وارد ایران شده‌اند منتشر می‌شود. کار هم از کیلو و تن گذشته و معیار اندازه‌گیری قاچاق ورودی حالا کانتینر شده است.

وقتی رئیس فراکسیون مبارزه با مفاسد اقتصادی مجلس شورای اسلامی خبر از ورود روزانه ۳۳۰۰ کانتینر کالای قاچاق می‌دهد، باید زنگ هشدار این موضوع برای دولتی‌ها به صدا درآید. ۱۱۲۸ کانتینر کالای قاچاق که مدتی پیش توسط وزارت اطلاعات کشف شد عمق این فاجعه را نشان می‌هد. البته گمرک و کلا مسؤولان دولتی این مساله را تکذیب می‌کنند و حتی وزیر اقتصاد مدتی پیش اعلام کرد نمی‌شود بسیاری از کالاها را قاچاق نامید بلکه تخلف اداری است!

وقتی سخن از ورود هزاران کانتینر قاچاق از مبادی رسمی به میان می‌‎آید مشخص است یک جای گمرکات کشور لنگ می‌زند و نفی آن بیشتر گول زدن خود است. روزانه هزاران کانتینر از طریق مبادی گمرکات وارد ایران می‌شود و به دلیل حجم بالای ورودی امکان بازرسی از تمام کانتینرها وجود ندارد، قوانین بین‌المللی هم این اجازه را به گمرک داده تا تنها بخشی از کالاها را مورد بازرسی قرار دهند و بخش دیگر از آنها را پس از خروج از محیط گمرک بررسی کنند که این کار در اصطلاح گمرکی به «حسابرسی پس از ترخیص» مشهور است.

به گفته مسؤولان گمرک، تنها ۲۰ درصد کانتینرهای ورودی به کشور در ایکس‌ری یا بازرسی فیزیکی قرار می‌گیرند. ۸۰ درصد دیگر کالاها بدون هیچ تشریفاتی وارد کشور می‌شوند و گمرک وظیفه دارد ظرف ۶ ماه حسابرسی پس از ترخیص برای آنها انجام دهد. گمرک برای سهولت بازرگانان و تسریع در امور ۳ رویه سبز، قرمز و زرد را طراحی کرده که در رویه سبز و زرد (۸۰ درصد) کالا با بررسی جزئی وارد کشور می‌شود ولی در مسیر قرمز (۲۰ درصد) کالا برای ورود به کشور حتما باید از صد ایکس‌ری عبور کند.

حسابرسی پس از ترخیص یکی از مزیت‌هایی است که سامانه «پنجره واحد» در اختیار گمرک قرار داده است. در حسابرسی پس از ترخیص گمرک مدارک تشریفات گمرکی را با میزان پرداختی عوارض ورود و مالیات پرداخت شده (۴ درصد علی‌الحساب) بررسی می‌کند و اگر تناقضی بین این موارد وجود نداشت پرونده گمرکی آن محموله بسته می‌شود و سازمان امور مالیاتی آماده دریافت مالیات مانده کالاها می‌شود اما در صورت تناقض گمرک گزارش تخلف را در اختیار مراجع قانونی می‎‌گذارد.

به گزارش وطن امروز،در این روند ۲ نکته مهم وجود دارد، اول اینکه گمرک پس از خروج کالا از مرز دیگر دسترسی به آن ندارد و نکته دوم اینکه در مدت زمانی که طول می‌کشد گمرک به حسابرسی یک محموله بپردازد، به دلیل نقص رویه هویت‌سنجی بازرگانان، به کلی بازرگانی وجود ندارد… اما چگونه؟

اغلب کالاهای وارد شده به ایران با هویت‌های جعلی و تحت عنوان کارت‌های بازرگانی یکبارمصرف بوده است. به گفته رحیم زارع، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، با کارت‌های بازرگانی یک بار مصرف یا یک ساله، به‌طور میانگین ۹۰ برابر کارت‌های بازرگانی که تمدید می‌شود کالا وارد کشور می‌شود! این یعنی هر چقدر گمرک مجهز و سیستماتیک هم عمل کند وقتی نمی‌تواند در نهایت شخص اصلی واردکننده کالا را پیدا کند تمام سیستم‌های الکترونیکی ایجاد شده ارزشی ندارند.

بر این اساس قاچاقچی با هویت مجعول کالا را وارد کشور می‌کند و تحت رویه سبز بدون بازرسی از گمرک عبور می‌کند و وقتی نوبت به حسابرسی پس از ترخیص می‌رسد گمرک با یک فردی مواجه می‌شود که به کلی از تجارت و بازرگانی چیزی نمی‌داند! علی‌القاعده هم گمرک نمی‌تواند با این افراد کاری داشته باشد.

شرکت‌های «قاچاق‌شویی»

مسیر ورود کالا به همین سادگی نیست. به گفته صاحبان اصناف، در حال حاضر برای این امر شرکت‌های تخصصی ایجاد شده‌اند که هم هویت جعلی و هم شرکت جعلی برای قاچاقچیان ثبت و اقدام به واردات می‌کنند. در همین باره، مجتبی درودیان، رئیس اتحادیه پیراهن‌دوزان ایران گفته است: در حال حاضر دفاتری در سطح شهر تهران وجود دارد که کالایی را که واردکننده می‌خواهد به داخل کشور بیاورد تحویل می‌‎گیرند و با برگ سبز در تهران به شما تحویل می‌دهند.

این شرکت‌های «قاچاق‌شویی» با تمام روال بازرگانی آشنا هستند و با دریافت سهمی از قاچاقچی، مسیر قاچاق را برای او سهل و قانونی می‌کنند؛ نکته قابل توجه اینجاست که این کار به مرور زمان و برای بارهای با ارزش بالا صورت می‌گیرد. نحوه فعالیت این شرکت‌ها اینگونه است که کالا را در خارج از کشور از قاچاقچی تحویل می‌گیرند، در مرحله اول یک هویت فروش را پیدا کرده و با شخصیت‌سازی برای او کارت بازرگانی دریافت می‌کنند سپس چندین بار کالاهای با ارزش پایین را وارد گمرک می‌کنند، پس از مدتی نام این بازرگان در سیستم گمرک به عنوان بازرگان معتمد قرار می‌گیرد و در مسیر سبز (بدون نیاز به بررسی فیزیکی با ایکس‌ری) ثبت می‌شود.

در شرایط مناسب مرحله دوم شروع می‌شود و این شرکت‌های قاچاق‌شویی اطلاعات مانیفست صادرکننده را جعل می‌کنند، برای مثال به جای اینکه به گمرک ایران ورود یک «کامپیوتر کامل و یک شارژ» آن را اظهار کنند که بالای ۳۰ درصد عوارض گمرکی دارد، تنها شارژ را اظهار می‌کنند که عوارض ۵ درصدی دارد و از این طریق حجم بالایی کالا را با نپرداختن عوارض گمرکی وارد کشور می‌کنند و در تهران با برگ سبز تحویل قاچاقچی سرمایه‌گذار می‌دهند! گمرک اگر هم متوجه خلاف صورت گرفته شود با یک کارت بازرگانی یک بار مصرف و یک هویت برای فروش مواجه است!

راه‌حلی که می‌توان برای رخ ندادن این معضل پیشنهاد داد سیستماتیک شدن نهادهای دست‌اندرکار تجارت است. در حال حاضر گمرک پس از خروج کالا از حوزه استحفاظی خود دیگر دسترسی به کالا ندارد؛ این یعنی عملا حسابرسی پس از ترخیص در حد اسناد واردات است، در حالی که گمرک باید بتواند مسیر و محل نگهداری کالا را مشاهده کند. متاسفانه به دلیل وجود دستگاه‌های فراوان متولی تجارت رصد کالا پس از خروج از گمرک بر عهده سامانه تاسیس نشده وزارت صنعت، معدن و تجارت به نام سامانه جامع تجارت قرار گرفته است.

میلیاردها تومان واردات با شرکت‌های ۱۰۰هزار تومانی

دیده‌بان شفافیت در گزارشی که منتشر کرده آورده است: طبق اطلاعات به‌دست‌آمده، برای مثال تنها ۲۴ شرکت بازرگانی با سرمایه جمعا ۶۳ میلیون تومان در طول چند ماه گذشته بالغ بر ۸۰۳ میلیون دلار معادل ۲۵۶۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان انواع کالای خارجی با استفاده از کارت‌ بازرگانی افراد ناآگاه وارد کشور کرده‌اند. جزئیات این کارت‌ها نشان می‌دهد اکثر این شرکت‌ها با سرمایه حداقل ۱۰۰ هزار تومان ثبت شده‌اند اما توانسته‌اند میلیون‌ها دلار کالا بدون هیچ نظام ارزیابی و اعتبارسنجی وارد کشور کنند.