مذاکرات ایران و اروپا؛ خوشبین‌ها و بدبین‌ها چه می‌گویند؟
نشست مشترک وزرای خارجه کشور‌های عضو برجام روز گذشته زودتر از آنچه انتظار می‌رفت به پایان رسید. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پس از این نشست گفت: «همه طرف‌ها به گفتگو‌ها ادامه می‌دهند تا راه‌هایی برای نجات توافق هسته‌ای پیدا کنند.»
به گزارش فرارو، موگرینی پس از پایان جلسه کمیسیون مشترک برجام، بیانیه این کمیسیون را خواند. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در کنار او حاضر نبود.
به گفته موگرینی طرف‌ها به دنبال حفظ روابط اقتصادی و مسیر‌های تبادلات مالی با ایران هستند و می‌خواهند صادرات نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی از ایران ادامه پیدا کند.
موگرینی همچنین از تضمین اعتبار صادرات برای شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی خبر داد و گفت: “اتحادیه اروپا با بازنگری در مقررات بازدارنده خود می‌خواهد ادامه کار شرکت‌های اروپایی در بازار ایران را ممکن کند.”
مطابق بیانیه کمیسیون برجام، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه، بریتانیا، روسیه، چین و ایران به گفتگو‌ها و بررسی جزئیات فنی مسائل ادامه می‌دهند و در صورت نیاز جلسات دیگری در سطح وزیران خارجه خواهند داشت.
روز گذشته محمد جواد ظریف نیز برای ارائه پیشنهادات اروپا به تهران بازگشت.
محمد جواد ظریف وزیر خارجه در جمع خبرنگاران ایرانی گفت: «منتظر می‌مانیم تا ببینیم که آیا سایر طرف‌های برجام نکاتی را که امروز مورد بحث قرار دادیم و در خصوص آن‌ها توافق کردیم و در بیانیه کمیسیون مشترک برجام آمده است، اجرا می‌کنند یا نه.»
ظریف گفت بسته پیشنهادی اروپایی‌ها “کافی نبود” و “دقیق نبود”، اما در بیانیه کمیسیون برجام، “برخی نقاط اجرایی” و “تعهد سیاسی و حقوقی” کشور‌های عضو برجام برای اجرای تعهدات جدید گنجانده شد.
او در آستانه نشست امروز کمیسیون برجام گفته بود طرف‌های اروپایی “وعده‌های کلی و مبهم” داده‌اند و باید به جای آن پیشنهاد‌های “قابل راستی‌آزمایی و قابل اجرا” بدهند.
این در حالی است که روز پنج شنبه حسن روحانی رییس جمهور در گفت و گوی تلفنی با آنگلا مرکل صدراعظم المانی و امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه از بسته پیشنهادی اروپا انتقاد کرد.
جزییات این بسته منتشر نشده است، اما روحانی به مرکل گفت که این بسته “مایوس کننده است. ”
روحانی همچنین به مکرون گفت: «بسته پیشنهادی اروپا درباره ادامه روند همکاری‌ها در برجام دربرگیرنده همه خواسته‌های ما نیست و امیدواریم روند مذاکرات وزرای ۵ کشور فردا در وین، بتواند خواسته‌های ایران را برای ادامه همکاری در برجام تامین کند.»
رئیس جمهور با اشاره به فعالیت‌های اقتصادی و روابط بانکی و مشکلات به وجود آمده برای برخی شرکت‌های اروپایی در پروژه‌های ایران، بواسطه خروج یکجانبه آمریکا از برجام، گفت: “انتظار ما از اروپا ارائه یک برنامه عملیاتی روشن و دارای زمان بندی تا بتواند نقشی جبران کننده در قبال خروج آمریکا داشته باشد. ”
ایران می‌گوید بدون تضمین منافعش در توافق هسته‌ای نخواهد ماند. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه روز جمعه از ایران خواست دست از تهدید‌های این چنینی بردارد.
هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان، نیز پیش از حضور در نشست مشترک گفته بود: «اتحادیه اروپا نمی‌تواند به‌طور کامل تمام خساراتی را که در نتیجه خروج شرکت‌ها از ایران به وجود می‌آید جبران کند.»
حالا با این اوصاف باید به نتیجه مذاکرات با اروپا خوشبین بود یا بدبین؟
در ایران افکار عمومی به دو دسته تقسیم شده است. عده‌ای امیدوار به نتیجه مذاکرات و فرار از بن بست در برجام هستند و عده‌ای دیگر اساسا این مذاکرات را مهم ارزیابی نمی‌کنند و به نوعی کار برجام را تمام شده می‌دانند و می‌گویند مذاکره با اروپا بی فایده است.
کیهان همچون گذشته معتقد است این مذاکرات دستاوردی ندارد
بدبین‌ها چه می‌گویند؟
در صدر بدبین‌ها روزنامه کیهان قرار دارد. این روزنامه امروز در گزارشی با تیتر ” بسته اروپا پر از خالی بود! ” نوشت: «با مرور بند‌های ۱۰ گانه بیانیه اتحادیه اروپا می‌بینیم که این بیانیه از فقدان تضمین برای حفظ برجام در مقابل عهد شکنی و کارشکنی آمریکا رنج می‌برد. تکرار ادبیات کلی و مبهم و شعار زده بدون ارائه تضمین‌های مشخص درباره مواخذه آمریکا در شورای امنیت و نحوه مقابله با تحریم‌هایی که عملا برجام را از بین می‌برد، همچنان مشکل اروپایی‌ها در ادعای پایبندی به برجام است.»
این روزنامه همچنین با اشاره به بسته‌ای که اروپا ارائه کرده (البته محتوای آن منتشر نشده) آورده است: “این بسته نتوانسته درخواست‌های ایران را تأمین کند به نحوی که روحانی آن را مایوس‌کننده خوانده و گفته که بسته مزبور دربرگیرنده همه خواسته‌های ایران نیست. ”
روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران نیز سعی کرده است به سخنان روحانی درباره بسته “مایوس کننده” اروپا تاکید کند.روزنامه وطن امروز هم همین خط خبری را دنبال کرده است.
اما در فضای مجازی بدبین‌ها به مذاکرات با صراحت بیشتری سخن می‌گویند.
مهدی محمدی روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی اصولگرا نیز در توئیتی درباره مذاکرات روز گذشته با اروپا نوشت: «با فرض اینکه به قول آقای ظریف بسته اروپا عملیاتی است، اگر این بسته هر چه زودتر کارآمدی خود را در خنثی کردن تحریم‌ها نشان ندهد و کار تا پاییز به درازا بکشد، عملا یعنی، ‘اروپا ایران را در برجام نگه داشته تا تحریم‌های امریکا اثر کند.»
ساسان زارع نیز معتقد است: ” راهبردِ حسن روحانی در تداوم برجام و مذاکراتِ مجدد با اروپا، نسخه به روزِ همان استراتژیِ ساده لوحانه ابوالحسن بنی صدر در جنگ است که می‌گفت: “زمین بدهیم و زمان بگیریم! ”
بدبینی فقط در میان اصولگرایان نیست برخی اصلاح طلبان نیز به سرنوشت برجام امیدوار نیستند.
ساسان آقایی روزنامه نگار و فعال سیاسی اصلاح طلب معتقد است: «هم ایران هم اروپا می‌دانند برجام بدون آمریکا رو به مرگ است؛ از ابتدا مذاکرات هسته‌ای و پیکربندی برجام تنها واسطه‌ای بود برای رسیدن ایران و آمریکا به توافق. برای همین هم هرگاه مذاکرات به پیچ می‌رسید، تنها گفت‌وگوی کری-ظریف چاره‌کار بود؛ انتظار شق‌القمر کردن اروپا رویا پردازی‌ست.»
روزنامه اعتماد بر استقلال اروپا از آمریکا تاکید دارد
خوشبین‌ها چه می‌گویند؟
اما در جبهه دیگر عده‌ای محتاطانه به مذاکرات ایران و اروپا خوشبین هستند. خوشبین‌ها بیشتر در جبهه اصلاح طلبان قرار دارند، یا حداقل اصلاح طلبان در رسانه‌های خود سعی می‌کنند به مذاکرات خوشبین باشند.
روزنامه اعتماد با تیتر “اروپا در کنار ایران”، تفسیر خود از مذاکرات را نشان داده است.
عبدالرضا فرجی راد استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاست خارجی در روزنامه اعتماد نوشت: «اروپایی‌ها احساس می‌کنند اگر در خصوص برجام و ایران در مقابل ایالات متحده کوتاه بیایند در رابطه با مسائلی مانند تعرفه یا تفاهم آب و هوایی، ناتو وده‌ها مساله دیگر دچار مشکل خواهند شد. در حال حاضر یکی از دغدغه‌های اروپایی‌ها این است که اگرهم در این زمینه کوتاه بیایند باید با مساله بعدی که آقای ترامپ به وجود می‌آورد مقابله کنند، اما اینکه تا چه حد موفق خواهند شد، بستگی به تلاش‌های زیادی دارد که باید در این زمینه صورت گیرد.»
دیگر روزنامه‌های اصلاح طلب نیز حاوی نگاه خوشبینانه بودند. آفتاب یزد مذاکرات با اروپا را “دلگرم” کننده خواند.
اما روزنامه ایران وابسته به دولت نگاه واقع بینانه تری به وضعیت دارد.
حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل بین الملل در یادداشتی با تیتر “کفه بقای برجام سنگین‌تر شد”، نوشت: «مجموعه موارد یاد شده از مهم‌ترین خواسته‌های جمهوری اسلامی ایران در چارچوب برجام است که در مذاکرات گذشته مطرح کرده است و طی روز‌های گذشته با بسته عملیاتی اروپا برای تحقق آن‌ها روبه‌رو شده است. با توجه به متن پیشنهادی اروپایی‌ها و بیانیه ۴+۱ بعد از نشست کمیسیون مشترک، پیداست که اروپا قصد دارد کف انتظارات ایران در اجرای برجام را تأمین کند. رئوس اقداماتی که آن‌ها برای تأمین منافع ایران مطرح کرده‌اند مورد قبول ایران واقع شده، اما تضمین عینی تأمین منافع ایران ذیل مذاکرات دقیق و کارشناسی طرفین امکانپذیر خواهد بود.»
او افزود: «بر اساس مواضعی که وزیر امور خارجه ایران در پایان این نشست مهم مطرح کرده است، روند مذاکرات برای ایران امیدبخش بوده است. از مواضع موگرینی و بیانیه اتحادیه اروپا هم این گونه برمی‌آید که اروپایی‌ها هم- با وجود تردید‌هایی که درباره توان آن‌ها برای حفظ برجام بدون امریکا وجود داشت- تلاش دارند با تدارک تمهیدات ویژه و از جمله آنچه در بند ۸ بیانیه دیروز آمد، این توانایی را به اثبات برسانند. بر همین اساس آن‌ها می‌خواهند این مذاکرات را در سطح کارشناسی و به صورت دقیق و حساب شده ادامه دهند تا به نتیجه مطلوبی برای هر دو طرف دست یابند؛ بنابراین آنچنان که محمدجواد ظریف گفت، اگر همین اراده سیاسی را که در مذاکرات بروز داده‌اند، در عمل به تعهدات خود نشان دهند، می‌توان گفت که کفه بقای برجام سنگین‌تر خواهد بود.»
