همه آنچه باید در مورد استیضاح ترامپ بدانید/ استیضاح در روزهای پایانی دولت ترامپ چه معنایی دارد؟
مجلس نمایندگان ایالات‌متحده، چند روز پس از حمله هواداران ترامپ به ساختمان این مجلس، طرح استیضاح ترامپ را به تصویب رساند. حالا سنا باید برای رسیدگی به اتهامات او در طرح استیضاح تشکیل جلسه دهد؛ این در حالی است که تنها چند روز دیگر دوره ریاست جمهوری ترامپ به پایان می‌رسد. آیا ترامپ از ریاست جمهوری برکنار خواهد شد؟ استیضاح رئیس‌جمهور آمریکا چه معنایی دارد؟
«بازتاب»؛ آرش صفار– در پی حمله هواداران ترامپ به ساختمان مجلس نمایندگان ایالات‌متحده، نمایندگان دموکرات و برخی از اعضای مجلس از حزب جمهوری‌خواه در پی برکناری ترامپ از ریاست جمهوری، به دلیل تشویق هواداران خود به حمله به ساختمان مجلس نمایندگان هستند.
بررسی طرح استیضاح ترامپ در مجلس نمایندگان، در پی نامه نانسی پلوسی، رئیس این مجلس به مایک پنس، رئیس سنا و معاون دونالد ترامپ به جریان افتاد. در این نامه پلوسی از پنس خواسته بود که طی 24 ساعت به همراه اعضای کابینه و با استناد به متمم 25 قانون اساسی ایالات‌متحده، ترامپ را از ریاست جمهوری برکنار کند.
مطابق بند 4 این متمم که به طور کلی به ناتوانی رئیس‌جمهور از انجام وظایف قانونی خود، جانشینی و شیوه اداره کشور در چنین شرایطی مربوط است، معاون رئیس‌جمهور و اکثریت اعضای کابینه، این اختیار را دارند که با امضای نامه‌ای خطاب به روسای مجلس نمایندگان و سنا اعلام کنند که شخص رئیس‌جمهور شایستگی حکومت یا توان رسیدگی به مسئولیت‌ها و وظایف جایگاهش را ندارد؛ پس از آن، معاون رئیس‌جمهور به شکل خودکار زمام امور را در دست خواهد گرفت؛ اما رئیس‌جمهور، فرصت دارد که به صورت کتبی به این اقدامات واکنش نشان دهد و اگر با این تصمیم مخالفت کند، تصمیم نهایی به عهده کنگره خواهد بود.
مایک پنس، در پاسخ به نامه نانسی پلوسی، اعلام کرد که در شرایط کنونی مایل به استفاده از این قانون نیست؛ چراکه در چنین اقدامی در این شرایط را در جهت منافع ملی آمریکا نمی‌داند.
در پی این پاسخ پنس، مجلس نمایندگان مستقلاً طرح استیضاح ترامپ را به رأی گذاشت تا در نهایت این طرح با 232 رأی مثبت (شامل آرای 222 نماینده حزب دموکرات و 10 نماینده از حزب جمهوری‌خواه) در برابر 197 رأی منفی به تصویب مجلس نمایندگان برسد.
با تصویب این طرح، سنا وظیفه دارد تا به اتهامات رئیس‌جمهور رسیدگی کند؛ رسیدگی به اتهام‌های رئیس‌جمهوری در مجلس سنا مشابه روند محاکمه قضایی است. اعضای مجلس سنا نقش هیئت‌منصفه را دارند و در صورت رأی دوسوم آن‌ها به طرح استیضاح، رئیس‌جمهوری «مجرم» شناخته شده و از کار برکنار می‌شود.
با توجه به اینکه تنها 5 روز تا پایان کار دولت ترامپ باقی است و از سوی دیگر اعضای مجلس سنا در تعطیلات هستند، به نظر نمی‌رسد که جلسه سنا برای رسیدگی به اتهامات رئیس‌جمهور در طرح استیضاح، پیش از پایان دوره کاری او تشکیل شود؛ در مورد اینکه دادگاه سنا می‌تواند پس از پایان دوره مسئولیت رئیس‌جمهور به اتهامات او رسیدگی کند، میان حقوق‌دانان اختلاف نظر وجود دارد.
در عین حال این امکان وجود دارد که اعضای سنا برای رسیدگی به طرح استیضاح، روز 19 ژانویه یعنی یک روز پیش از پایان دوره کاری کابینه ترامپ، تشکیل جلسه دهد.
مطابق قانون، روسای جمهور ایالات‌متحده از امتیازاتی همچون حقوق مادام‌العمر، مزایای سفرهای سالیانه و بودجه دفتر و کارکنان برخوردار هستند؛ در صورتی که تصمیم سنا برکناری رئیس‌جمهور باشد، ترامپ از تمامی این مزایای قانونی محروم خواهد شد و همچنین دیگر قادر نخواهد بود در انتخابات ریاست‌جمهوری کاندیدا شود.
با این حال، حتی در صورت تشکیل جلسه سنا در 19 ژانویه، با توجه به اینکه برکناری رئیس‌جمهور نیازمند رأی دوسوم اعضای مجلس سنا است و نیمی از کرسی‌های سنا در اختیار جمهوری‌خواهان است، بسیار بعید است که خروجی جلسه سنا، برکناری ترامپ باشد.
حامیان طرح استیضاح و برکناری ترامپ بر این نکته تأکید دارند که این اقدام –علیرغم اینکه احتمالاً نتیجه عملی ندارد- از یک‌سو در جهت دفاع از ارزش‌های دموکراتیک و قانون است و از سوی دیگر اقدامی نمادین است که می‌تواند –بدون توجه به عملکرد سنا- مانع غیررسمی برای کاندیداتوری مجدد ترامپ در سال 2024 ایجاد کند.
در طرف مقابل، مخالفان طرح استیضاح رئیس‌جمهور، بر این باور هستند که این اقدام در شرایطی که ترامپ تنها چند روز دیگر از کاخ سفید بیرون خواهد رفت، نتیجه جز افزایش اختلافات درون جامعه و تعمیق گسل اجتماعی موجود ندارد.
در کنار همه توضیحات بالا، باید به این نکته توجه داشت که در ایالات‌متحده، «استیضاح» رئیس‌جمهور تفاوت اساسی با آنچه در ایران از این واژه فهمیده می‌شود دارد. «استیضاح» در قانون ایالات‌متحده در واقع ترجمه واژه impeachment است که در زمینه حقوقی آمریکا بیش‌تر به معنی «اعلام جرم» و «احضار به دادگاه» است.
این نکته از این نظر اهمیت دارد که استیضاح ناظر بر عملکرد سیاسی رئیس‌جمهور است؛ به بیان دیگر، استیضاح به این معنی است که قوه مقننه، از رئیس‌جمهور را برای تصمیمات سیاسیِ اشتباه، توضیح می‌خواهد و در صورت قانع نشدن پس از ارائه توضیحات، حکم به برکناری رئیس‌جمهور می‌دهد. در قانون ایالات‌متحده، چنین نظارت و حقی برای کنگره (مجلس نمایندگان و سنا) در نظر گرفته نشده است.
Impeachment در ایالات‌متحده ناظر بر عملکرد حقوقی رئیس‌جمهور است نه عملکرد سیاسی او. مطابق قانون اساسی ایالات‌متحده، کنگره حق دارد علیه رئیس‌جمهور به جرم ارتکاب جرائم بزرگ و خائنانه، اقامه دعوا کند؛ این جرائم شامل خیانت، دریافت رشوه، جرائم سنگین اجتماعی و ادای شهادت دروغ –برخلاف سوگند- است.
بعد از «اندرو جانسون» که در سال 1868 به اتهام «سوءاستفاده از قدرت» در برابر دادگاه سنا حاضر و نهایتاً تبرئه شد، تنها بیل کلینتون در سال 1999 به اتهام «سوگند دروغ و کارشکنی در اجرای عدالت» در پرونده رابطه با «مونیکا لوینسکی» و دونالد ترامپ در سال 2019 به اتهام «سوءاستفاده از قدرت و ممانعت از تحقیقات کنگره» در پرونده فعالیت‌های پسر جو بایدن در اوکراین در برابر دادگاه سنا قرار گرفته‌اند.
