نکاتی برای انسانی‌تر کردن فضاهای عمومی شهرها

    کد خبر :286193

در پژوهشی که توسط پژوهشگری از کشورمان به انجام رسیده است، معیارهای قلمرو عمومی خوب در شهرها از منظر انسانی بودن آن‌ها به ویژه در فضای فرهنگ ایرانی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

به گزارش ایسنا، قلمرو عمومی شهر، به مجموعه فضاها یا مکان‌­ها یا محیط عمومی شهر گفته می‌شود که اهل شهر و مسافران یا گردشگران حاضر در آن‌ها، به دلایل مختلف در آن‌ها حضور می­‌یابند. اهم این دلایل عبارتند از: گذران وقت تا رسیدن به زمانی معین (مثل ورود قطار و هواپیما یا ساعات حرکت آن‌ها)، انجام کارهای خاص (مثل غذا خوردن، تفریح، استراحت)، انتظار برای رسیدن وسایل نقلیه عمومی و سوارشدن به آن‌ها و گذران وقت برای شروع به کار عملکردهای خاص (مثل ادارات، مراکز خرید، مراکز تفریحی) یا برای رسیدن به زمانی خاص مثل موقع خواب، وقت صرف غذا، زمان سوارشدن به‌وسیله نقلیه، آغاز به کار یک اداره یا مکان عمومی دیگر (مانند سینما، کتابخانه، تئاتر).

بارزترین ویژگی قلمروهای عمومی موردنظر آن است که همه مردم بدون محدودیت زمانی، جنسی، قومی، نژادی، فکری، اجتماعی، ثروت و هر عاملی که باعث گروه‌­بندی مردم شود، امکان دسترسی و حضور در آن‌ها را دارند. درواقع قلمرو عمومی، مجموعه فضاهای باز و بسته قابل‌دسترس عموم مردم در شهر، بدون قیدوشرط است.

در رابطه با این مفهوم، محققی از دانشگاه آزاد اسلامی، تلاش کرده تا در مطالعه‌ای پژوهشی، قلمرو عمومی موردنظر را از منظر انسانی بودن آن به‌­ویژه در فضای فرهنگ ایرانی، بررسی و مطالعه کند.

این مطالعه، با طرح سؤال و فرضیه شکل نگرفته است، بلکه مطالعات انباشته نگارنده و تجارب به­ دست ­آمده از بازدیدهای مختلفی که طی سالیان دراز از شهرهای گوناگون و رفتارهای جاری در شهرها داشته، به‌­مرور ویژگی­‌هایی را برای قلمرو عمومی خوب در شهر در ذهن او دسته‌­بندی کرده که در این مطالعه سعی در دسته‌­بندی عمومی آن‌ها و البته تدوین مبانی نظری و تبیین استدلالات خاص برای وصول به آن‌ها کرده است.

محمد نقی‌زاده، استادیار دانشکده هنر و معماری واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی که این مطالعه را انجام داده است، می‌گوید: «وقتی از انسانی بودن سخن به میان می‌­آید، قاعدتاً باید تعریف موردنظر از انسان را نیز ارائه کرد. در ارائۀ این تعریف، اصلی‌­ترین موضوع مدنظر این است که اولاً حیات انسان، شامل چه قلمرو یا ساحت­‌هایی است، ثانیاً هریک از این ساحت‌­ها چه ویژگی‌­ها و چه نیازهایی دارند و مجموعه قلمرو عمومی شهر باید به کدام­یک از نیازهای انسان پاسخ­گو باشند. موضوع سومی که باید مدنظر قرار گیرد، طیف انسان­‌هایی است که در قلمرو عمومی شهر حضور می­‌یابند که قاعدتاً باید دربرگیرنده همه گروه‌­های سنی، همه جنسیت­‌ها، همه خرده‌­فرهنگ­ها، همه توانایی­‌ها یا ناتوانی‌­های حسی و حرکتی، همه ساکنان و گردشگران و مانند این­ها باشد. همچنین، موضوع مهمی که باید در نظر گرفته شود، میزان و تکرر مراجعات یا حداکثر جمعیت حاضر (زمان اوج) در یک‌زمان و در یک محدوده خاص (به‌­عنوان قلمرو عمومی) است».

به گفته این محقق: «نیازی به اثبات نیست که تأمین نیازهای انسان، شرط لازم برای بقا، در عین حفظ کیفیت مطلوب زندگی در جهت کمال و تحصیل اهداف موردنظر از حیات انسان است که برای هریک از این عوامل، منطبق بر نیازهای فیزیولوژیکی، روانی و معنوی انسان می‌­توان مرتبه و درجه‌­ای را ذکر کرد».

یافته‌­های این تحقیق نشان می­‌دهد که همه رشته­‌های مرتبط و مؤثر در شکل­‌گیری قلمروهای عمومی شهر اعم از طراحی شهری، معماری، برنامه‌­ریزی شهری، طراحی محیط، معماری منظر، تشکیلات فرهنگی و به­‌ویژه مدیریت شهری، در خلق قلمرو عمومی شهر، به­‌نوعی که بتواند پاسخ­گوی نیازهای مردمان حاضر در آن قلمرو باشند، نقشی اساسی ایفا می‌­کنند.

نقی‌زاده می‌گوید: «در این میان، نقش مدیریت شهر که مدام با این قلمرو مرتبط بوده و تغییرات و تکمیل و اصلاح آن را عهده‌­دار است و همچنین امکان ارزیابی مداوم آن را دارد، نقشی برجسته است. درواقع همه رشته‌­های مرتبط با شهر به ­صورت سلسله‌­مراتبی، باید مطلوبیت قلمرو عمومی شهر را در پاسخ­گویی به کسانی که به هر منظوری در آن حضور می‌­یابند، مدنظر قرار دهند».

این پژوهشگر ادامه می‌دهد: «از میان همه رشته‌­های مرتبط با شهرسازی و شهرنشینی و شهرداری که با قلمرو عمومی شهر مرتبط­ هستند، می‌­توان به نقش چند رشته اشاره کرد: اولاً تشکیلات آموزشی در آموزش رشته‌­های مختلف و همچنین آموزش عمومی و معرفی حقوق مردم در قلمروهای عمومی نقشی اساسی ایفا می‌­کنند. ثانیاً رشته­‌های برنامه‌­ریزی و طراحی شهری باید ویژگی­‌های قلمروهای عمومی شهر را آن‌گونه که باید تعریف و تبیین کرده و طرح مطلوب و مناسب آن را تهیه کنند و بالاخره مدیران شهر قرار دارند که باید ضمن اجرای طرح‌­های مناسب، نسبت به آموزش عمومی برای استفاده مناسب از قلمروهای عمومی شهر و همچنین روزآمد کردن آن‌ها به‌­تناسب ایده­‌های نو اقدام کنند».

از این مطالعه پژوهشی که ایجاد قلمرو عمومی خوب شهر با در نظر گرفتن نیازهای انسانی (نیازهای معنوی، روانی و فیزیولوژیک) بر طبق سه ساحت از حیات انسان را مورد تأکید قرار می‌دهد، مقاله‌ای علمی پژوهشی توسط محقق فوق به تألیف درآمده که در دوفصل‌نامه «مطالعات معماری ایران» متعلق به دانشگاه کاشان به چاپ رسیده است.

0
نظرات
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد نظرات حاوی الفاظ و ادبیات نامناسب، تهمت و افترا منتشر نخواهد شد

دیدگاهتان را بنویسید