ماجرای تزریق واکسن‌های تاریخ گذشته در مراکز واکسیناسیون
یک اپیدمیولوژیست گفت: شواهد علمی نشان می‌دهد مؤسسات واکسن‌سازی شاخص‌های مختلفی دارند که تاریخ انقضای داروها و واکسن‌ها را تمدید کنند و تاریخ مصرف درج‌شده اولیه درباره آنها دقیق نیست.
آمار ابتلا به‌سویه اومیکرون کرونا در حال افزایش است و بیماران بستری هم چند برابر شده‌اند. وزیر بهداشت از آغاز موج جدید بیماری در کشور خبر می‌دهد. حالا به تأکید متخصصان تزریق واکسن‌های یادآور برای افزایش ایمنی می‌تواند تا حدودی از ابتلا به فرم شدید بیماری، بستری در مراکز درمانی و حتی افزایش آمار فوتی‌ها جلوگیری کند. اما انتشار تصاویری از تزریق واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته در برخی مراکز واکسیناسیون منجر به تردید مردم در تزریق دوز یادآور شده است.
خبری که صحت دارد و برخی واکسن‌ها ازجمله پاستوکووک با وجود اینکه تاریخ انقضای ثبت شده روی آنها به پایان رسیده، با تمدید تاریخ مصرف از سوی سازمان غذا و دارو به مراجعه‌کنندگان تزریق می‌شود. درباره تمدید تاریخ انقضای واکسن‌های کووید -۱۹که در شرایط اضطراری مجوز مصرف گرفتند، دلایل علمی مطرح است و تزریق آنها هم هیچ خطری برای مردم ندارد. حتی درباره واکسن فایزر هم چندی پیش سازمان غذا و داروی آمریکا تصمیم به تمدید تاریخ انقضای این واکسن‌ها گرفت.
حمیدرضا اینانلو، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در این‌باره گفته واکسن‌های کووید- ۱۹ در ابتدا با مدت زمان کوتاه پایداری مثلاً ۶ماه توزیع شدند که به مرور و با تکمیل‌تر شدن مطالعات پایداری، ارائه مستندات و بررسی کارشناسی این زمان اکنون افزایش یافته است: «درباره واکسن پاستوکووک هم همین اتفاق رخ داد چون محصول مشابه قبلی برای آن وجود نداشت و پس از ارائه مستندات تکمیلی در سال‌جاری، تاریخ انقضای یک‌ساله برای این محصول از نظر اداره کل دارو مورد تأیید است.»
به‌گفته احمد مهری، اپیدمیولوژیست و کارشناس بهداشت عمومی هم در بسیاری از کشورها تمدید تاریخ انقضا درباره دارو و واکسن‌هایی که در شرایطی مشابه کووید -۱۹مجوز مصرف اضطراری (EUA) دریافت می‌کنند، کاملا علمی و مرسوم است و این اتفاق چندی پیش درباره واکسن فایزر هم رخ داد.
مهری تأکید می‌کند: «اکنون در شروع پیک هفتم هستیم و باید تزریق دوز یادآور افزایش پیدا کند تا در مدت ۱۴روز افزایش ایمنی در بدن افراد رقم بخورد. اما انتشار برخی اخبار مبنی بر تزریق واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته در پایگاه‌های واکسیناسیون باعث شده که مردم تصور کنند با تزریق این واکسن‌ها مشکلاتی برای آنها به‌وجود خواهد آمد. اما درباره تزریق این واکسن‌ها توضیحات علمی وجود دارد.»
به‌گفته او براساس سیاست‌های نظام دارویی، سازمان‌های غذا و دارو در کشورهای مختلف و آژانس بهداشت سازمان ملل، درباره داروها و واکسن‌ها ۲ فاکتور پایداری و شرایط نگهداری منجر به تصمیم‌گیری درباره تاریخ انقضا و قدرت یک محصول دارویی است: «شواهد علمی بررسی شده از این اسناد نشان می‌دهد که این مؤسسات شاخص‌های مختلفی دارند تا تاریخ انقضای داروها و واکسن‌ها را تمدید کنند. با بیان ساده می‌توان گفت زمانی که برخی داروها و واکسن‌ها مجوز مصرف اضطراری می‌گیرند تاریخ مصرف درج شده اولیه درباره آنها دقیق نیست. مثل واکسن‌های کووید -۱۹که در شرایط اضطراری مجوز مصرف گرفتند و عمدتا یک تاریخ انقضای ۶ماهه داشتند. درباره این واکسن‌ها کمیته‌ای تشکیل و بررسی می‌شود که پایداری محصول و قدرت عملکرد آن در زمان انقضای تاریخ مصرف اولیه چگونه بوده است. اگر شرایط نگهداری چیزی که مجوز مصرف اضطراری دارد مناسب باشد و قدرت آن همچنان مطلوب ارزیابی شود، براساس بررسی‌های علمی و دارویی و شواهد ایمونولوژی تاریخ انقضای آنها افزایش پیدا می‌کند.»
این اپیدمیولوژیست با بیان اینکه به‌دلیل کاهش قدرت محصول بیولوژیک نباید مدت زمان تمدید دوباره طولانی درنظر گرفته شود، تأکید می‌کند: «تمدید تاریخ انقضا برای دارو و واکسن از سال ۲۰۱۳در بسیاری از کشورها رواج داشته است. آمریکا هم در آوریل ۲۰۲۲ (فروردین امسال) تاریخ انقضای واکسن فایزر را تمدید کرد. البته برخی کشورها هم بودند که واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته را منهدم کردند اما به لحاظ علمی و با بررسی بحث پایداری و قدرت عملکرد محصول، تاریخ انقضای واکسن و دارو از ۶ماه تا یک سال قابل افزایش است.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا درباره واکسن پاستوکووک هم چنین ارزیابی برای تمدید تاریخ انقضا صورت گرفته، بیان می‌کند: «وزارت بهداشت در این‌باره جلساتی داشته و درباره واکسن‌هایی از جمله آسترازنکا و پاستوکووک براساس این رویکرد علمی رایج در کل دنیا بررسی‌ها را انجام داده است. به همین دلیل واکسن پاستوکووک فراتر از تاریخ انقضای ثبت شده در حال مصرف هستند. در این‌باره برای برخی واکسن‌ها دوباره برچسب‌گذاری تمدید تاریخ انقضا صورت گرفته و اما برخی واکسن‌ها این برچسب‌گذاری دوباره را نداشتند و همین باعث نگرانی مردم از تزریق واکسن‌های تاریخ مصرف گذشته شده است.»
مهری همچنین درباره اطمینان از استانداردهای نگهداری واکسن‌ها در کشور می‌گوید: «ایران یکی از بهترین زنجیره‌های سرد نگهداری محصولات دارویی را در منطقه دارد و به همین دلیل شرایط نگهداری واکسن‌ها به دقت انجام می‌شود. واکسن‌های مورد استفاده در مراکز واکسیناسیون هم، تاریخ انقضای مشخص و تأیید شده از سوی سازمان غذا و دارو دارند و بعد از انجام آزمایش و صدور مجوز مصرف، مورد استفاده قرار می‌گیرند. هم‌اکنون هم تاریخ مصرف این واکسن‌ها پس از بررسی مستندات ارائه شده از سوی تولیدکننده از سوی سازمان غذا و دارو تمدید شده است.»
