فرجه ٢ماهه به ترکمنستان
چندی پیش خبر آمد که ترکمنستان علیه ایران به دیوان داوری لاهه به‌‌‌علت ادعای طلب از ایران، شکایت برده است؛ شکایتی متقابل علیه شکایتی که ایران در حال تنظیم آن است.
شکوفه حبیب‌زاده در شرق نوشت: ماجرا از آن قرار است که ایران معتقد است ترکمنستان علاوه‌بر آنکه گاز بی‌کیفیت در اختیار ایران قرار داده، براساس قرارداد قیمت بالای گاز را هم کاهش نداده و همچنین ژانویه سال گذشته با قطع بی‌اطلاع گاز، به تأسیسات گازی ایران خسارت وارد کرده است. تا اینجا پیداست شکایت یک‌منظوره ترکمنستان با شکایت سه‌منظوره ایران طرف است. با‌این‌حال، دو معاون وزیر نفت معتقدند تلاش داریم که به‌سبب حسن همجواری با این کشور همسایه، با مذاکرات مشکل را حل کنیم و اگر نشد به دیوان داوری لاهه شکایت ببریم. بر مبنای قرارداد خرید و فروش گاز بین شرکت ملی گاز ایران و شرکت ترکمن‌گاز، قرار بوده ترکمن‌ها حدود ٣٠-٤٠میلیون متر مکعب در روز، به ایران گاز بفروشند. ژانویه سال گذشته، آنها گاز را به روی ایران قطع کردند و دلیل آنها هم این بود که ایران بدهی‌های خود را پرداخت نکرده است.
دعوای دو سویه ایران و ترکمنستان
علیرضا زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت در‌این‌باره می‌گوید: این دعوا بین دو شرکت ادامه داشته و هم ایران گفت اگر اختلافات حل نشود به دیوان داوری لاهه شکایت خواهد کرد و هم آنها گفته‌اند که اگر اختلافات حل نشود، به دیوان داوری مراجعه خواهند کرد. این ماجرای دیوان داوری اکنون بسیار جدی شده است، زیرا دو شرکت به تفاهمی نرسیده‌اند. آنها معتقدند که ١,٥میلیارد دلار از ایران طلب دارند و شرکت گاز ایران نیز معتقد است در همین حدود، علیه شرکت ترکمن‌گاز ادعا دارد. زمانی‌نیا ادامه می‌دهد: همه این ارقام مورد ادعای ترکمن‌گاز مربوط به قبل از سال ١٣٩٢ است. از سال ٩٢ به این سو، ایران هر چقدر گاز از این شرکت خریداری کرده، رقم آن را پرداخت کرده است. حتی بخشی از بدهی قبل از سال ١٣٩٢ را هم پرداخت کرده است. به گفته او، ایران معتقد است ترکمنستان، گاز را در کیفیتی که در قرارداد ذکر شده است، به ایران نفروخته و همچنین با قطع گاز خساراتی را به ما تحمیل کرده است. بنابراین مسئله ارجاع به داوری جدی‌تر شده و هر دو شرکت به‌دنبال این مسئله هستند که شکایت خود را به دیوان داوری لاهه ارجاع دهند.
حسن همجواری را در نظر می‌گیریم
حمیدرضا عراقی، معاون وزیر نفت در امور شرکت ملی گاز ایران نیز از ریز ماجرا می‌گوید. به گفته او، این اختلاف، اختلافی تجاری بین شرکت ملی گاز ایران و شرکت ترکمن‌گاز است که سعی داریم ابتدا از طریق مذاکره حل شود، اما براساس قانون اگر به توافق نرسیدیم، به دیوان داوری لاهه شکایت خواهیم برد.
عراقی ادامه می‌دهد: ما معتقدیم قیمت‌ها بالاست و ترکمنستان باید قیمت‌ها را کاهش دهد و این مسئله را نیز به آنها اعلام کرده‌ایم. در حقیقت، طبق قانون باید قیمت‌ها را کاهش دهند اما چنین نکرده‌اند. او تأکید می‌کند: ایران در‌حال‌حاضر مشکل گاز ندارد و شرایط به‌نحوی است که گاز بی‌کیفیت تحویل نمی‌گیریم و آنچه در روابط بین دو کشور برقرار است، صرفا حسن همجواری و ایجاد درآمد برای این کشور همسایه است.
گاز بی‌کیفیت ترکمنستان را تحویل نگرفتیم
معاون وزیر نفت در امور شرکت ملی گاز ایران با اشاره به اینکه به ترکمنستان کمک کردیم تا از طریق سوآپ، گاز را در اختیار ایران قرار دهد، می‌گوید: کمک کردیم که ترکمنستان سوآپ گاز کند. منتها به سواپ‌گران اعلام کردیم که گاز بی‌کیفیت تحویل نمی‌گیریم و حتما باید کیفیت گاز را چک کنند. درعین‌حال، به ترکمنستان هم اعلام کردیم که کیفیت گاز را مطابق استاندارد‌ها رعایت کنند.
عراقی با اشاره به اینکه ایران در‌حال‌حاضر مشکلی برای تأمین گاز کشور ندارد، می‌افزاید: مشکل گازی در کشور نداریم. تولید گاز کشور به‌نحوی است که تأمین گاز کشور انجام می‌شود و فقط به‌سبب حسن همجواری با همسایگان است که کمک می‌کنیم که با توجه به راه بسته‌ای که ترکمنستان دارد، گاز را به ایران از طریق ارمنستان و جمهوری آذربایجان سوآپ کند و سواپر ایرانی هم کارش را انجام می‌دهد و حق گاز سوآپ ایران را هم می‌دهد، اما قرار نیست گاز بی‌کیفیت تحویل دهند.
این مقام مسئول بیان کرد: اگر کیفیت گاز در قرارداد تا حدی پایین باشد باید جریمه بدهند و از یک حدی به بالا بی‌کیفیت باشد نمی‌توانیم تحویل بگیریم. اکنون کیفیت گاز تا حدی پایین آمده که قابل تحویل‌گرفتن نبود و به‌همین‌دلیل از سوآپر تحویل نگرفتیم. دلیل ادعای داوری که داریم گاز بی‌کیفیتی است که تحویل گرفتیم اما رنج آن رنجی است که قابل قبول بوده اما مشمول جریمه می‌شود.
به گفته او، ترکمنستان اکنون بر سر کیفیت گاز با روسیه هم دچار مشکل است و روسیه نیز علیه ترکمنستان به دیوان داوری شکایت برده است.
معاون وزیر نفت در امور شرکت ملی گاز ایران می‌گوید: اگر به توافق برسیم مذاکره کنیم بهتر است و اگر مذاکره جواب ندهد، داوری در قرارداد به‌عنوان راه آخر در نظر گرفته شده است.
فرصت دوباره ایران به ترکمنستان
عراقی با بیان اینکه در‌حال‌حاضر دو طرف علاقه‌مند به داوری شده‌اند، ادامه می‌دهد: با این‌حال، حتی اگر به داوری برویم، باز هم بحث مذاکره تمام نمی‌شود، اما چون آنها به تعطیلات ژانویه خورده‌اند، شرایط مذاکره متوقف شده است. با‌وجود‌این، اگر بعد از تعطیلات آنها برای مذاکره اقدام کنند، ترجیح می‌دهیم به‌سبب حسن همجواری و حفظ روابط تجاری و روابط خارجی، با مذاکره مشکل را حل کنیم.
ادعای سه‌جانبه ایران علیه عربستان
این مقام مسئول با اشاره به اینکه دو طرف با مدرک و دلیل، یک‌سری ادعاها مطرح کرده‌اند، به بیان ادعاهای ایران پرداخته و می‌گوید: ترکمنستان فقط ادعای طلب را مطرح می‌کند، اما ایران بحث کمی و کیفی، بالابودن قیمت و خسارتی را که به خاطر قطع گاز در اوایل ژانویه بدون هماهنگی با ایران به ما تحمیل شده است مطرح می‌کند.
با این حال، عراقی میزان خسارت وارده را به سبب آنکه از بعد حقوقی امکان اعلام آن وجود ندارد، مخفی نگاه می‌دارد.
معاون وزیر نفت در امور شرکت ملی گاز ایران با اشاره به اینکه اکنون نزدیک به پایان فرصت شش‌ماهه جمع‌‌آوری داده و مدارک هستیم، می‌گوید: منتظر هستیم پایان تعطیلات ژانویه فرا برسد و ببینیم ترکمنستان وارد مذاکره مجدد خواهد شد یا خیر، اما عملا هر نوع تصمیم‌گیری در این زمینه تا پیش از عید، تعیین تکلیف خواهد شد.
عراقی با اشاره به اینکه پیش از این اختلاف‌نظرها نقطه ضعف تأمین گاز ایران در استان مازندران بود، می‌گوید: به دلیل اینکه قرارداد با ترکمنستان داشتیم و سهم ترکمنستان را در برنامه‌ها در نظر گرفته بودیم، تأمین گاز داخلی برای منطقه را کنار گذاشته بودیم، اما وقتی متوجه شدیم به ترکمنستان نمی‌توان اطمینان کرد و امکان دارد با قطع گاز ما را تحت فشار قرار دهند، خط کیاسر نکا را از دو، سه سال پیش آغاز کردیم که امسال به بهره‌برداری رسید و اکنون فشار گاز در مازندران، خراسان و سمنان مثل فشار گاز در عسلویه است.
به گفته او، ایران در تلاش است صرفا به سبب اختلافات گازی، روابط دو کشور تحت تأثیر قرار نگیرد. با این حال، اگر کار به دیوان داوری لاهه بکشد، هرچه تصمیم‌گیری کنند انجام خواهیم داد.
معاون وزیر نفت در امور شرکت ملی گاز ایران با اشاره به اینکه تأمین گاز از عسلویه، خانگیران، ایلام، کنگان و… تا ٤٠سال آینده فراهم است، ادامه می‌دهد: در برنامه ششم حتی در نظر گرفته شده صادراتی را که اکنون ٤٠ میلیون مترمکعب در روز است به ٢٠٠ میلیون مترمکعب در روز برسانیم.
او با بیان اینکه اکنون ١٥٠ میلیون مترمکعب در روز فقط به نیروگاه‌ها اختصاص داده‌ایم، می‌گوید: در همین مقطع در سال گذشته ٣٠ میلیون مترمکعب به نیروگاه‌ها اختصاص داده بودیم و آنها ١٠٠میلیون گازوئیل و مازوت مصرف می‌کردند که هوا را به شدت آلوده می‌کرد، اما در حال حاضر به تمام نیروگاه‌ها گاز می‌دهیم و اصلا گازوئیل و مازوت مصرف نمی‌شود. در واقع ١٠٠میلیون مترمکعب گاز می‌دهیم که ٥٠میلیون دلار می‌ارزد که کار بزرگی است. به همین سبب با قدرت و قوت می‌گوییم گاز بی‌کیفیت تحویل نمی‌گیریم.
عراقی با اشاره به اینکه هرچقدر همسایگان وضعشان از نظر درآمدی بهتر باشد برای ایران هم بهتر است، می‌افزاید: ترکمنستان کشور بی‌آزاری در همسایگی ماست و سعی داریم با تفاهم مشکلات را حل‌وفصل کنیم.
