آمادگی ایران برای توسعه برنامه های موشکی از نظر استاد آمریکایی/ چرا مذاکره با ایران برای توقف برنامه های موشکی بی فایده است؟

میدل ایست آی، در یادداشتی به بررسی سیر توسعه برنامه موشکی ایران و جایگاه آن در موازنه منطقه‌ای پرداخته است.

به باور نویسنده در شرایطی که رقبا و دشمنان ایران از پیشرفته‌ترین سلاح‌های غربی بهره می‌گیرند، تلاش برای کنترل برنامه موشکی ایران، بدون مذاکره برای یک چارچوب امنیتی منطقه‌ای که نگرانی‌های بازیگران را در نظر بگیرد، بی‌فایده خواهد بود.

«بازتاب»؛ آرش صفار– گودات باگات، استاد مرکز مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه دفاع ملی واشنگتن، در یادداشتی که در وبسایت خبری-تحلیلی «میدل ایست آی» منتشر شده است، به بررسی دلایل مصمم بودن ایران به توسعه برنامه موشکی خود پرداخته است.

نویسنده ضمن بیان اینکه مباحث زیادی در مورد چگونگی بازگشت ایالات‌متحده به توافق هسته‌ای با ایران وجود دارد، به مواضع «آنتونی بلینکن»، در مورد ضرورت توسعه برجام به «سایر موضوعات عمیقا مشکل‌ساز در روابط با ایران» اشاره کرده است.

برنامه موشکی ایران یک نگرانی کلیدی آمریکا است؛ این در حالی است که تهران توقف این برنامه را رد کرده و آن را غیرقابل مذاکره دانسته است.

باگات با اشاره به پرده‌برداری سپاه پاسداران از یک پایگاه موشکی زیرزمینی در هرمزگان، افتتاح کارخانه‌های تولید موشک‌های دوش پرتاب و سوخت جامد و پرتاب ماهواره‌بر ذوالجناح، بر این باور است که ایران از زمان پیروزی بایدن در انتخابات، حتی بیش‌ازپیش عزم جدی خود برای توسعه توان موشکی خود را نشان داده است.

در سال‌های گذشته توانمندی موشکی ایران توسعه یافته است، به طوری که ایران دارای متنوع‌ترین و بزرگ‌ترین –نه به لحاظ بُرد و مرگبار بودن- برنامه موشکی منطقه است و این برنامه نقش کلیدی در دکترین جنگ نامتقارن ایران دارد.

در مقابل، علاوه بر توسعه ظرفیت‌های بومی نظامی، اسرائیل –با فاصله زیاد- بزرگ‌ترین دریافت‌کننده کمک‌های نظامی آمریکا بوده و از حمایت‌های بی قید و شرط قدرت‌های غربی بهره‌مند است.

در سال 2008 کنگره آمریکا قانونی را به تصویب رساند که بر اساس آن دولت آمریکا موظف به حفظ «برتری کیفی نظامی اسرائیل بر همسایگان» بود، همچنین تنها چند ماه قبل از پایان دوره ریاست جمهوری اوباما، توافق کمک‌های نظامی 38 میلیارد دلاری به اسرائیل امضا شد که تا کنون بی‌سابقه بوده است.

با این وجود، جریان های سیاسی و آکادمیک غرب بر برنامه موشکی ایران متمرکز شده اند و آن را به شدت مجادله‌برانگیز ارزیابی می‌کنند.

آغاز برنامه موشکی ایران به اواسط دهه 70 میلادی، هنگامی که «شاه» در پی تبدیل ایران به قدرت مسلط منطقه بود، باز می‌گردد. اندکی پیش از سقوط سلطنت پهلوی، اسرائیل پروژه‌ای چند میلیارد دلاری برای توسعه موشک‌های پیشرفته سطح به سطح، برای فروش به ایران را آغاز کرد که با انقلاب ایران، این همکاری متوقف شد.

از زمان انقلاب 1979، ایران بر خلاف دشمنان و رقبای منطقه‌ای خود، تحت تحریم‌های تسلیحاتی قرار داشته است؛ در زمان جنگ، عراق نظامیان، مردم و مراکز صنعتی ایران را هدف حملات سنگین موشکی قرار داد؛ این تجربه، سبب شروع برنامه موشکی ایران شد. تهران ابتدا شروع به خرید موشک از چین، کره شمالی و روسیه کرد و تدریجا ظرفیت‌ها بومی خود را توسعه داد.

با تقویت و توسعه توانمندی موشکی ایران، سایر بازیگران منطقه‌ای استراتژی‌هایی برای مقابله با این «برداشت تهدیدآمیز» اتخاذ کردند. باور بر این است که اسرائیل به لحاظ تکنولوژیک صاحب پیشرفته‌ترین تسلیحات موشکی است، ضمن اینکه در همکاری با آمریکا یک سیستم دفاع موشکی چند لایه را توسعه داده است؛ عربستان و امارات نیز برای به کارگیری سامانه پدافندی مرحله پایانی ارتفاع بالا (تاد THAAD) قراردادهای با ایالات‌متحده امضا کرده‌اند.

طی مذاکرات منتهی به توافق هسته‌ای، ایران مقاومت موفقیت‌آمیزی در برابر اعمال محدودیت بر برنامه موشکی خود داشت. این برداشت که تحریم‌های سنگین در قالب سیاست فشار حداکثری ترامپ، ایران را تضعیف و وادار به امتیازدهی می‌کند، اشتباه بوده و هست.

علیرغم اینکه تحریم‌ها فشار بسیار زیادی بر اقتصاد ایران وارد آورد، جمهوری اسلامی باقی است؛ صادرات نفت ایران از اواخر سال گذشته افزایش یافته است و رشد اقتصادی سال 2021مثبت خواهد بود. همچنین با وجود آسیب فراوانی که ایران از بحران کرونا دیده است، اخیرا کارزار واکسیناسیون در این کشور شروع شده است.

اگر چه مشکلات اقتصادی منجر به ناآرامی‌های اجتماعی اواخر سال 2019 شد و کشور با مشکلات زیادی روبه‌رو است، فشار حداکثری نتوانست تهران را تسلیم کند.

باگات یادداشت خود را با بیان ضرورت به رسمیت‌شناسی نگرانی‌های امنیتی ایران توسط آمریکا، قدرت‌های اروپایی و متحدان منطقه‌ای آن‌ها جمع‌بندی می‌کند. به باور او، تهران مصمم به توسعه توانمندی موشکی خود و آماده پرداخت هزینه بالا برای آن است.

اختلاف عظیم هزینه‌های نظامی میان ایران و همسایگانش حاکی از این است که توازن نظامی منطقه‌ای نیازمند مذاکره است. دشمنان و رقبای منطقه‌ای ایران پیشرفته‌ترین سلاح‌های آمریکایی و اروپایی را در اختیار دارند؛ بنابراین برنامه موشکی ایران نباید از کلیت رقابت تسلیحاتی در منطقه جدا در نظر گرفته شود و لازم است که در چارچوب گسترده‌تر امنیت منطقه‌ای مورد توجه قرار گیرد.

مطابق آنچه وزیر خارجه قطر گفت، وقت آن است که قدرت‌های منطقه‌ای بر سر یک سازه امنیتی جدید در منطقه و به رسمیت‌شناسی نگرانی‌های مشروع یکدیگر، وارد مذاکره شوند.