تجارت مرموز طلا بین ترکیه و امارات

در حالی که رضا ضراب، تاجر ایرانی ترک این روزها در دادگاهی در نیویورک مشغول افشاگری در خصوص راه های دور زدن تحریم های ایران است، بار دیگر ابعاد مختلف تجارت مرموز و قابل توجه طلای ترکیه و امارات مورد توجه قرار گرفته است.

پیش از آنکه امریکا تجارت طلا با ایران را ممنوع کند، افزایش صادرات طلای ترکیه به ایران و امارات نشان دهنده پرداخت پول نفت و گاز خریداری شده از این کشورها از طریق طلا بود. هیچ راه دیگری برای توضیح چرایی افزایش رقم صادرات طلای ترکی به ایران از 54 میلیون دلار در سال 2011 به 6.5 میلیارد دلار در سال 2012 وجود ندارد.

پس از ممنوعیت استفاده ایران از سامانه سوئیفت برای نقل و انتقال پول در سال 2012، ترکیه شروع به سپرده گذاری پول نفت و گاز ایران در هالک بانک این کشور کرد. پول موجود در این حساب به تدریج تبدیل به طلا می شد و به ایران منتقل می گشت. تا جولای 2013 یعنی زمانی که طلا به فهرست تحریم های ایران اضافه شد، این مکانیزم بدون هیچ مشکل خاصی کار می کرد.

زمانی که صادرات طلا به ایران از سوی آمریکا ممنوع شد، بخش عمده ای از طلای ایران در ترکیه باقی ماند. آن زمان بود که ایران برای تامین نیازهای خود راهی برای انتقال طلا از ترکیه به امارات پیدا کرد.

بر اساس اظهارات ضراب در دادگاه، پس از آنکه صادرات طلا به ایران ممنوع شد، مکانیزم جدیدی مرکب از معاملات ساختگی صادرات مواد غذایی به ایران جایگزین معاملات طلا شد. بدین ترتیب امارات از طریق تبانی با ایران برای دور زدن تحریم ها، به بزرگترین شریک تجاری تهران تبدیل شد که در سال 2013 23.6 درصد از تجارت خارجی ایران را به خود اختصاص می داد.

در حالی که همه تصور می کنند تجارت غیرقانونی طلا با ایران متوقف شده، آمارهای منتشر شده از سوی انستیتوی آمار ترکیه بار دیگر ناظران را گیج کرده است. ترکیه در 10 ماهه نخست سال 2017، رقم 4.2 میلیارد دلار طلا وارد کرده است. در همان بازه زمانی، ترکیه 5.6 میلیارد دلار طلا به امارات صادر کرده است. این در حالی است که سال گذشته رقم صادرات طلای ترکیه به امارات 1.6 میلیارد دلار بود و ترکیه نیز تنها 3.1 میلیارد دلار طلا وارد کرده بود.

در سال 2012 زمانی که رضا ضراب تجارت طلا را آغاز کرد، صادرات ترکیه به امارات 2.6 میلیارد دلار و وارداتش از این کشور 3.1 میلیارد دلار بود. زمانی که آمریکا متوجه شد که تحریم سوئیفت موجب شده تا ایران به طلا روی بیاورد، اقدام به تحریم تجارت طلا با ایران کرد. صادرات طلا از ترکیه به یک میلیارد دلار کاهش یافت، در حالی که میزان واردات حدود 4.6 میلیارد دلار بود. در سال 2014، زمانی که تحریم طلا بیشترین اثرگذاری را داشت، رقم صادرات به 480 میلیون دلار کاهش یافت و در سال 2015 نیز که طلا کاربرد خود برای دور زدن تحریم ها را از دست داد، در حدود 858 میلیون دلار باقی ماند.

کل میزان صادرات طلای ترکیه در سال 2017، 6.1 میلیارد دلار بوده که 82 درصد آن به امارات ارسال شده است. سهم امارات از کل صادرات ترکیه حدود 82 درصد و سهم این کشور در واردات به ترکیه حدود 30 درصد بوده است. برای کشوری که طلا تولید نمی کند، این عادی نیست که تامین کننده اصلی طلای ترکیه باشد.

به گزارش نامه نیوز اقتصاددانان نمی دانند داد و ستد طلای امارات در اختیار چه کسی است و آمارهای منتشر شده در این زمینه نیز کافی نیست. آلاتین آکتاس، اقتصاددان ترک با مرموز خواندن این آمارها می گوید: «من تحقیقات مفصلی انجام داده ام و با افراد مطلع صحبت کرده ام اما نتوانستم پاسخ های قانع کننده ای بیابم. برای مثال من نمی فهمم چرا ما داریم مقدار ثابتی طلا را با امارات از طریق واردات و صادرات رد و بدل می کنیم.»