اما و اگرها در احیای برجام؛ تهران و واشنگتن هنوز تصمیم سخت خود را نگرفته‌اند
هنوز مشخص نیست دور بعدی مذاکرات هسته‌ای چه زمانی شروع خواهد شد. طرف غربی به طور تلویحی تهدید کرده است که ممکن است از مذاکرات خارج شود؛ ایران و غرب، هر دو تأکید دارند که توپ در زمین طرف مقابل است و حصول به توافق در گرو تصمیم سخت دیگری است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- به گفته عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد ایران، پیشرفت‌های خوبی در مذاکرات وین انجام شده است.
وی با بیان اینکه تقریبا به مراحل پایانی نزدیک شده‌ایم، گفت که یک سری مسائل باقی مانده که مذاکره درباره آنها به اندازه کافی صورت گرفته است و تأکید کرد که زمان تصمیم‌گیری کشورها فرا رسیده است.
به گفته عراقچی، زمانی که ایالات متحده آمریکا از برجام خارج شد و ایران تصمیم گرفت در برجام بماند؛ این تصمیم بزرگ و سخت ایران بود و اکنون نوبت آمریکا است که تصمیم سخت خود را بگیرد.
در آن سو، آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه‌ای در مورد مذاکرات برای احیای برجام، با بیان اینکه اختلافات جدی با ایران در مورد برنامه هسته‌ای وجود دارد، هشدار داده پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران می‌تواند به یک مانع غیرقابل حل تبدیل شود.
او در مورد احتمال خروج آمریکا از مذاکرات برای احیای برجام گفته بود که نمی‌توان تاریخ مشخصی برای این موضوع تعیین کرد، اما این تاریخ درحال نزدیک‌تر شدن است.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای هم تأکید کرده است که اگر قدرت‌های جهانی در مذاکرات خود با ایران نتوانند به راه‌حل مشخصی برای احیای توافق هسته‌ای برسند، جهان با شرایط جدید در قبال برنامه هسته‌ای ایران روبه‌رو خواهد شد.
این در حالی است که ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه: با بیان اینکه فشارهای آمریکا علیه ایران، در دولت بایدن ادامه داشته است، اظهار کرد که طی سه ماه اخیر، هیئت‌های مذاکره‌کننده توانسته‌اند به پیشرفت‌های قابل توجهی در زمینه هماهنگی معیارها و شروط موجود در روند احیای برجام دست بیابند.
او تأکید کرد که روسیه انتظار دارد مذاکرات برای بازگشت آمریکا به برجام تا ششمین سالگرد این توافق در روز ۱۴ جولای با موفقیت به پایان برسد.
برخی تحلیل‌گران بر این باورند که کند شدن پیشرفت در مذاکرات وین به واسطه نگاه متفاوت ایران و آمریکا به توافق هسته‌ای است.
مطابق این نظر، از نظر آمریکا احیای برجام تنها در صورت همراه شدن آن با مذاکره حول موضوعات منطقه‌ای و موشکی مثبت خواهد بود؛ چیزی که ایران دست‌کم تا کنون شدیدا با آن مخالفت کرده است.
رحمان قهرمان‌پور، پژوهشگر سیاست خارجی در حساب توئیتری خود نوشته است «بایدن برای دفاع از احیای برجام در داخل، باید آن را گام اول توافق جامع با ایران نشان دهد؛ حال آنکه اصول‌گرایان برای موجه‌سازی این توافق در داخل باید ارتباط آن با مسائل منطقه‌ای و موشکی را نفی کنند. این همان گره بزرگ مذاکرات وین است که تصمیم‌گیری را برای هر دو طرف دشوار کرده است».
هنوز تاریخ شروع دور بعدی مذاکرات مشخص نشده است؛ با این حال به نظر می‌رسد که حداقل یکی از گره‌های باقی مانده در مذاکرات، مسئله تضمین‌های آمریکا برای تکرار نشدن رویدادهای دوره ترامپ است.
ایران بارها خواستار چنین تضمینی شده و آن را شرط توافق دانسته است؛ معلوم نیست که آیا تیم ایرانی مدلی برای این تضمین پیشنهاد داده است یا نه؛ به هر حال طرف آمریکایی اعلام کرده است که تضمینی در کار نیست.
شدت مخالفت‌ها با برجام در آمریکا، به حدی است که همچون دوره اوباما امکان تصویب توافق هسته‌ای در کنگره آمریکا بسیار ضعیف – شاید صفر-است.
همین دلیل باعث شد تا در سال 2015، برجام نه به عنوان یک معاهده بین‌المللی، بلکه به عنوان یک توافق سیاسی نهایی شود و طرف‌ها برای اطمینان نسبی از پایبندی مشترک به توافق، آن را تحت پوشش قطعنامه شورای امنیت قرار دادند.
خروج آمریکا از برجام و سیل تحریم‌ها نشان داد که واشنگتن می‌تواند قطعنامه شورای امنیت را نادیده بگیرد و سایر طرف‌ها نیز توان جلوگیری از این اقدام یا در پیش گرفتن مسیری مستقل را ندارند.
در این شرایط احتمالا دور بعدی مذاکرات بیش‌ترین اهمیت را دارد؛ نه از این نظر که طی آن توافق الزاما نهایی خواهد شد، بلکه به این که اراده و تصمیم سیاسی پایتخت‌ها را مشخص می‌کند.
