نشانه‌های تازه از تغییر رویکرد ایران در برابر آمریکا؛ آیا تهران آماده مذاکره با ترامپ است؟
درحالی‌که گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و اعمال فشارهای جدید بر ایران شدت گرفته است، شواهد نشان می‌دهد تهران سیگنال‌های تازه‌ای از تمایل به کاهش تنش‌ها و مصالحه به واشنگتن ارسال کرده است.
گزارش‌های اخیر حاکی از آن است که علی لاریجانی، در مصاحبه‌ای تازه به تمایل تهران برای توافق با دولت جدید آمریکا اشاره کرده است. او در این مصاحبه به تحلیل روابط ایران و ایالات متحده و ارائه راهکارهایی برای خروج از بن‌بست موجود پرداخت.
بازتاب– پس از خروج یکجانبه ترامپ از برجام در سال ۲۰۱۸ و اعمال تحریم‌های سخت‌گیرانه، ایران با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم و نقض محدودیت‌های توافق هسته‌ای واکنش نشان داد. حالا، با احتمال بازگشت ترامپ به ریاست‌جمهوری، نگرانی‌ها درباره بازگشت تحریم‌های سنگین و ضربه به آرامش نسبی دوران بایدن در تهران بیشتر شده است.
بازنگری در برجام؟
لاریجانی در این مصاحبه تصریح کرد: «آمریکا باید بین بازگشت به برجام یا مذاکره برای یک توافق جدید یکی را انتخاب کند.» او در ادامه گفت: «برجام وحی منزل نیست. اگر نمی‌خواهید به آن بازگردید، بیایید درباره موضوعات دیگر توافق کنیم. ایران آمادگی دارد تضمین دهد که برنامه هسته‌ای‌اش به سمت تسلیحات اتمی پیش نخواهد رفت، مشروط بر اینکه شروط ایران نیز پذیرفته شود.»
این اظهارات، چرخشی نسبت به مواضع گذشته تهران است. در سال ۲۰۱۹، زمانی که شینزو آبه، نخست‌وزیر وقت ژاپن، پیشنهاد میانجی‌گری میان ایران و ترامپ را مطرح کرد، تهران قاطعانه این ایده را رد کرد. اما حالا، لحن مقامات ایران نشانه‌ای از تمایل به بازگشت به میز مذاکره است.
چالش‌های منطقه‌ای و فشارهای بین‌المللی
شرایط منطقه‌ای نیز بر مواضع تهران تأثیر گذاشته است. ایران که همواره بر قدرت بازدارندگی خود در برابر تهدیدات خارجی تأکید داشت، در ماه‌های اخیر با چالش‌های جدی روبرو شده است. حملات اسرائیل به مواضع حزب‌الله و حماس، دو متحد اصلی ایران، موجب تضعیف توانایی عملیاتی این گروه‌ها شده است.
از سوی دیگر، بازگشت احتمالی ترامپ نگرانی‌هایی درباره حمایت گسترده آمریکا از سیاست‌های تهاجمی اسرائیل علیه ایران ایجاد کرده است. ترامپ در جریان کمپین انتخاباتی‌اش صراحتاً از حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران حمایت کرد.
سیگنال‌های آشتی‌جویانه تهران
اظهارات لاریجانی هم‌زمان با صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران منتشر شد. این قطعنامه که ایران را به دلیل افزایش سطح غنی‌سازی محکوم می‌کرد، واکنش تندروها در تهران را برانگیخت. برخی خواستار خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و اخراج بازرسان آژانس شدند. اما مواضع رسمی دولت بر ادامه همکاری با آژانس تأکید داشت.
این موضع‌گیری‌های عمل‌گرایانه و پیشنهاد جدید لاریجانی، نشانه‌ای از تلاش ایران برای مدیریت بحران و جلوگیری از مواجهه با فشارهای بی‌سابقه است. به نظر می‌رسد تهران در حال محاسبه مجدد برای تبدیل تهدید بازگشت ترامپ به فرصتی برای کاهش تنش‌ها و نجات اقتصاد آسیب‌دیده خود است.
توافق احتمالی؛ فرصتی برای اقتصاد ایران؟
دولت ترامپ در دوران اول ریاست‌جمهوری خود اعلام کرد که علاقه‌ای به تغییر رژیم ایران ندارد، اما تأکید کرد که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. حالا، در آستانه تحولات احتمالی، به نظر می‌رسد توافق با ترامپ می‌تواند یکی از اولویت‌های اصلی تهران باشد؛ توافقی که هم به احیای اقتصاد ایران کمک کند و هم به تقویت موقعیت جمهوری اسلامی در برابر چالش‌های داخلی و خارجی منجر شود.
تهران با اتخاذ این رویکرد، نشان داده که برای استفاده از فرصت‌های دیپلماتیک، حتی در شرایط سخت، آماده است. آیا این تلاش‌ها می‌تواند از وقوع درگیری‌های بیشتر جلوگیری کرده و راه را برای همکاری‌های جدید باز کند؟ زمان پاسخ این سؤال را روشن خواهد کرد.
