پرداخت یارانه بلندمدت سیاستی اشتباه است
یک کارشناس با بیان اینکه تاکنون برنامه اجرایی عملیاتی در حوزه اقتصاد از طرف کاندیداهای ریاست جمهوری ارائه نشده، معتقد است سیاست دولت دهم در پرداخت یارانه نقدی به مصرف‌کننده به جای تولیدکنندگان اشتباه بوده است. اگرچه می‌توان در کوتاه‌مدت به یارانه دهک‌های پایین اضافه کرد اما تنها چیزی که می‌تواند فقر را ریشه‌کن کند، رونق تولید و اشتغال است و نه پرداخت مستقیم منابع پولی و مالی.
وحید شقاقی در ارزیابی خود از وعده‌های اقتصادی ارایه شده توسط نامزدهای ریاست جمهوری در برنامه‌های تبلیغاتیشان، اظهار کرد: کاندیداها باید برنامه روشنی ارائه دهند. در حال حاضر به نظر می‌رسد برنامه جامع و منطقی توسط کاندیداها ارائه نشده است و بیشتر به بحث توزیع منابع از جمله یارانه و کارانه پرداختند. دولت یازدهم هم شعارهایی داده و اهدافی را ترسیم کرده بود اما شاهدیم که اقتصاد همچنان در رکود به سر می‌برد و برای خروج از این رکود به سرمایه‌گذاری سالانه حداقل ۱۵۰ میلیارد دلار نیاز است.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری برای رشد اقتصادی بیان کرد: اشتغال نیازمند تولید و تولید نیازمند سرمایه‌گذاری است. در حوزه اشتغال برنامه شفافی تاکنون ارائه نشده است. ما نیازمند بازنگری در بسیاری ساختارها و نهادها هستیم. برای مثال ساختار نظام آموزشی کشور ما به هیچ وجه نمی‌تواند بازار کار را پوشش دهد در حالی که همه جای دنیا نظام آموزشی در خدمت بازار کار بوده و آموزش‌ها کاربردی بوده است. در حوزه نظام بانکی که بتواند اشتغال مولد ایجاد کند و یا کسب‌وکارهای خرد و متوسط نیز برنامه‌ای دیده نشده است.
او با اشاره به وعده افزایش سه برابری یارانه نقدی برای دهک‌های پایین جامعه، اظهار کرد: در حوزه یارانه‌ها سیاست اشتباهی در دولت دهم پیاده شد و آن هم بحث پرداخت یارانه نقدی بود. زمانی که قانون هدفمندی یارانه‌ها تصویب شد، محوریت این بود که قیمت حامل‌های انرژی افزایش پیدا خواهد کرد و دولت به جای اینکه به تولیدکنندگان یارانه بدهد، این یارانه را بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان توزیع کند و قرار نبود تنها به مصرف‌کنندگان یارانه پرداخت شود.
وی ادامه داد: محوریت قانون هدفمندی یارانه‌ها این بود که بخشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی باید به تولید بابت ارتقاء بهره‌وری، بخشی نیز به مردم متناسب با درآمد خانوارها، بخشی نیز به صورت یارانه غیرنقدی پرداخت شود. دولت دهم کل این مفهوم را به یارانه نقدی تبدیل کرد و به تولیدکننده یارانه‌ای پرداخت نکرد و یارانه غیرنقدی حذف شد و مبلغ ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان را به صورت مساوی بین مردم تقسیم کرد که خلاف قانون هدفمندی یارانه‌ها بود.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به گذشت چندین سال از پرداخت یارانه‌های نقدی توسط دولت‌های دهم و یازدهم، اظهار کرد: این دو دولت بیش از ۲۴۰ هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت کردند، در حالی که دولت یازدهم طی سال‌های اخیر به صورت متوسط توانست حداکثر ۱۵ هزار میلیارد تومان طرح عمرانی را تامین مالی کند. این سیاست اشتباهی بود که در دولت دهم خوب اجرا نشد و دولت یازدهم هم نتوانست علی‌رغم وعده‌هایی که داده بود نتوانست این مسیر اشتباه را برگرداند.
شقاقی با تاکید بر کاهش قدرت خرید یارانه‌های پرداختی، بیان کرد: دولت آینده باید در اولویت خود حذف دهک‌های درآمدی بالا را در دستور کار قرار دهد، در مرحله دوم می‌تواند تا حدودی به مبلغ یارانه برای دهک‌های پایین درآمدی اضافه کند. با وجود این نباید از این غافل شد که اگر نتوانیم یارانه تولید بدهیم و تولید را از رکود خارج نکنیم، خود فقرا ضربه خواهند دید. بنابراین سیاست درست این است تولید را رونق دهیم و براساس آن اشتغال ایجاد کنیم تا همین دهک‌های پایین درآمدی بتوانند مشغول به کار شوند تا در عین حال به جای توزیع پول، کرامت و ارزش معنوی را حفظ کنیم.
رونق تولید و اشتغال، راه ریشه‌کن کردن فقر
وی با اشاره به افزایش یارانه نقدی با هدف ریشه‌کن کردن فقر، گفت: ریشه‌کن کردن فقر با توزیع پول و مبالغ سازگار نیست. تنها چیزی که می‌تواند فقر را در کشور ریشه‌کن کند، رونق تولید و اشتغال است بنابراین پرداخت یارانه با این مکانیزم برای یک دوره بلندمدت سیاست اشتباهی است. مگر اینکه ما در یک فاصله زمانی کوتاه برای حمایت از دهک‌های پایین به پرداخت یارانه ادامه دهیم اما در این فاصله اقتصاد را از رکود خارج کنیم زیرا در غیر این صورت همان دهک‌های پایین درآمدی ضربه زیادی خواهند خورد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اهمیت صنعت گردشگری و خدمات این چنینی بیان کرد: گردشگری یکی از محورهای خدمات است. کشور ما می‌تواند در حوزه خدمات بیشتر از بخش تولید مانور دهد. ما سرفصل‌های زیادی در حوزه خدمات داریم از جمله خدمات سلامت، آموزشی، حمل‌ونقل، بازرگانی، بانکی، بیمه‌ای و دیگر خدمات. ظرفیت اقتصاد ایران در حوزه خدمات مغفول مانده که یکی از این خدمات گردشگری است. باید برای رونق این خدمات برنامه جامعی داشته باشیم.
شقاقی همچنین با بیان اینکه نفت و گاز بخش پیشروی اقتصاد ایران هستند، گفت: هدف ما این نیست که ما نفت و گاز را کنار بگذاریم بلکه باید از نفت ارزش افزوده بالا به دست آوریم. باید از صادرات نفت خام به سمت صادراتی با ارزش افزوده بالا از جمله پتروشیمی برویم. اشتباهی که تاکنون انجام دادیم تکیه به صادرات نفت خام بوده است که علاوه بر ایجاد وابستگی به درآمدهای نوسانی نفت باعث شده همین نفت خام را کشورهای دیگر با کالاهای مبتنی بر نفت و ارزش افزوده چندین برابر به ما برگردانند.
اقتصاد باید دانش‌پایه شود
شقاقی در ادامه با اشاره به اقتصاد دانش‌بنیان به عنوان یکی از ارکان اشتغال، اظهار کرد: در حال حاضر ما بیش از ۴.۵ میلیون دانشجو داریم و بخشی از اینها فارغ‌التحصیل شده‌اند. باید دید آیا این قشر جوان تحصیلکرده را در اقتصاد سنتی به کار گیریم و یا اقتصاد باید به حالت دانش‌پایه تبدیل شود. تا زمانی که ما نتوانیم اقتصاد خود را دانش‌پایه کنیم، نیروهای تحصیلکرده جایی برای اشتغال نخواهند داشت.
وی با اشاره به کاهش نرخ بیکاری در برنامه ششم توسعه بیان کرد: آمار رسمی بیکاری ۱۲.۴ است اما آمار بیکاری تحصیلکرده‌های ما به مراتب بیشتر از این مقدار است که کاندیداها هم به این موضوع اشاره کردند. با وجود این هنوز برنامه روشنی از آنها دیده نشده است. باید توجه داشت ایجاد شغل برای هر ۱۰۰ هزار یک درصد رشد اقتصادی می‌طلبد، بنابراین ایجاد یک میلیون شغل حداقل هشت درصد رشد اقتصادی می‌خواهد. این رشد اقتصادی باید پایدار، مولد و غیرنفتی باشد و برای ایجاد آن نیز نیاز به رشد سرمایه‌گذاری داریم.
این کارشناس اقتصادی درباره‌ی تلاش برای رشد سرمایه‌گذاری توضیح داد: دولت یازدهم هم می‌دانست که باید اشتغال ایجاد کند اما برای این کار سرمایه‌گذاری لازم است که بخشی از آن لازمه تعامل با دنیا در جذب سرمایه‌های خارجی و بخشی در داخل است. از حرف تا عمل یک دنیا فاصله است. کاندیداها باید آمار و ارقام را توجیه باشد که بتواند برنامه ارائه دهد همچنین باید توجه داشت به این سرعت امکان‌پذیر نیست که اقتصاد ما وارد اقتصاد دانش‌پایه شود و تعاملات بین‌المللی خود را پاسخ دهیم.
ترس بانک‌های اروپا از مبادلات پولی با ایران
شقاقی با اشاره به گذشت دو سال از برجام و تاثیر آن بر اقتصاد بیان کرد: هنوز بانک‌های اروپا وارد مبادلات پولی با ما نشده‌اند، ریسک اقتصاد ایران به دلیل تهدیدهای کشورهای غربی و خصومت‌های منطقه‌ای بالاست. کاندیداها باید با کنار هم گذاشتن ارقام برنامه را ارائه دهند در حالی که تاکنون برنامه اجرایی و عملیاتی واقع‌گرایانه ارائه نشده است.
وی با اشاره به ادامه روند مسکن مهر، اظهار کرد: برخی کاندیداها اظهار کردند مسکن مهر را با حل ایرادات ادامه خواهیم داد. باید بدانیم با ادامه آن باید تبعاتش را بپذیریم که از جمله آن افزایش تورم است که افزایش نرخ سود تسهیلات، کاهش قدرت رقابت‌پذیری و افزایش رکود خواهد شد، زیرا متغیرهای مختلف اقتصاد به هم مربوط هستند و اعمال تغییرات روی هر یک تاثیری بر دیگری خواهد گذاشت.
این کارشناس اقتصادی در پایان خاطر نشان کرد: همه می‌دانند که باید اشتغال ایجاد شود. مطالبه مردم، افزایش اشتغال، مسکن، حفظ معیشت، کاهش تورم است و همه این را می‌دانند. اما این مطالبات نیازمند برنامه روشن است که با شفافیت و طرح مکانیزم و روش به مردم ارائه شود در صورتی که تاکنون مباحث کلی مطرح شده است.
