متقاضیان مسکن دولتی دست‌به‌جیب شوند
مبلغ آورده اولیه متقاضیان در نهضت ملی مسکن مشخص شد. آنگونه که از شباهت‌های این طرح با مسکن ملی انتظار می‌رفت، متقاضیان مسکن دولتی جدید باید بسته به دهک درآمدی خود، در گام اول ۲۰ تا ۴۰ میلیون تومان واریز کنند و در ادامه فرایند ساخت نیز در چند نوبت دیگر مبالغی به‌عنوان آورده نقدی به پروژه تزریق کنند.
اظهارات متولیان وزارت راه‌وشهرسازی حاکی از این است که علاوه بر وعده‌هایی که برای پرداخت یارانه سود و زمین رایگان برای دهک‌های پایین درآمدی داده شده، آورده نقدی متقاضیان نهضت ملی مسکن در دهک‌های اول، دوم و سوم درآمدی نیز ۲۰ میلیون تومان درنظر گرفته شده که معادل نصف تکلیفی است که برای متقاضیان دهک‌های درآمدی ۴ به بالا درنظر قرار گرفته است.
فرایند ساخت مسکن دولتی
در نهضت ملی مسکن که قرار است در قالب قانون جهش تولید مسکن، در ۴ سال، ۴ میلیون واحد مسکونی تولید کند، مانند طرح مسکن ملی به‌صورت مشارکتی و بر مبنای هزینه تمام‌شده برنامه‌ریزی شده و دولت با اقداماتی نظیر واگذاری زمین دولتی به‌صورت اجاره ۹۹ ساله یا به‌صورت اقساطی و همچنین ساماندهی زنجیره تأمین مصالح ساختمانی و حذف دلالی تلاش می‌کند هزینه ساخت را نسبت به ساخت‌وساز آزاد تعدیل کند. در این میان تمهیداتی نیز برای خانه‌دار کردن دهک‌های کم‌درآمد اندیشیده شده که براساس آن مقرر شده زمین واگذار شده برای ۵ دهک پایین درآمدی رایگان باشد و ۳دهک پایین درآمدی نیز علاوه بر این که باید ۵۰ درصد آورده اولیه را واریز کنند، مشمول دریافت یارانه سود نیز باشند. درحقیقت، پس از پایش اطلاعات متقاضیان نهضت ملی مسکن در سامانه ثمن و ارسال پیامک تأیید به افراد واجد شرایط، این افراد باید در زمان مشخص اصل مدارک و مستندات بارگذاری شده در سامانه ثمن را به دستگاه‌های متولی احداث مسکن اعم از اداره راه‌وشهرسازی، بنیاد مسکن و… ارائه دهند تا در مرحله بعد برای تکمیل پرونده تسهیلات بانکی و افتتاح حساب به نام خود نزد بانک پرداخت‌کننده تسهیلات معرفی شوند. پس از افتتاح حساب، فرد متقاضی باید در مدت مشخص مبلغ آورده نقدی را در حسابی که به نام او در بانک افتتاح شده واریز کند تا ساخت‌وساز پروژه آغاز شود. در ادامه، بانک به‌تناسب پیشرفت فیزیکی، منابع آورده نقدی و تسهیلات را به‌حساب سازندگان منتقل می‌کند.
آنگونه که در طرح مسکن ملی نیز تجربه شد، آغاز پروژه‌ها منوط به همکاری متقاضیان در واریز آورده نقدی است و به‌مرورزمان، فرد متقاضی باید چند نوبت دیگر و بنا به درخواست سازنده مبالغی را به‌عنوان آورده نقدی به‌حساب مربوطه واریز کند. طبق اظهارات معاون مسکن و ساختمان وزارت راه‌وشهرسازی، تعداد نوبت‌های واریز آورده ۴۰ میلیون تومانی متقاضیان ۴ تا ۵ نوبت خواهد بود که البته بنا به تجربه مسکن ملی، ارقام آنها می‌تواند بیش از ۴۰ میلیون تومان نیز باشد؛ چراکه طبق قرارداد اولیه، متقاضی متعهد است علاوه بر استفاده از تسهیلات بانکی، سهم خود را نیز از هزینه تمام‌شده احداث مسکن بپردازد و طبعا هرگونه اهمال‌کاری متقاضی و تأخیر او در واریز آورده نقدی ضمن اینکه می‌تواند منجر به کند شدن یا حتی توقف پروژه شود، می‌تواند حسابی را مشمول جرائمی نظیر سود مشارکت دوران ساخت کند که در زمان تسویه‌حساب و دریافت واحد از او مطالبه خواهد شد.
مبلغ آورده نقدی متقاضیان
بنا به تفاوت هزینه ساخت مسکن در مناطق مختلف کشور، مبالغی که به‌عنوان آورده نقدی متقاضی باید در چند نوبت به‌حساب واریز شود، متفاوت خواهد بود. این موضوع در تعیین سقف تسهیلات بانکی فردی برای نهضت ملی مسکن نیز مشخص است که براساس آن متقاضیان در تهران می‌توانند تا سقف ۴۵۰ میلیون تومان از هزینه ساخت مسکن خود را به‌صورت وام بانکی دریافت کنند و این مبالغ در کلانشهرها ۴۰۰میلیون تومان، در مراکز استان‌ها ۳۵۰ میلیون تومان، در سایر نقاط شهری ۳۰۰ میلیون تومان و در روستاها ۲۵۰ میلیون تومان تعیین شده است. نرخ سود این تسهیلات ۱۸درصد و دوره مشارکت و بازپرداخت آنها نیز ۲۰ ساله اعلام شده اما جدای از اینکه دولت وعده‌هایی برای پرداخت یارانه سود به متقاضیان مسکن دولتی در ۳ دهک پایین درآمدی داده، طبق اظهارات معاون مسکن روستایی بنیاد مسکن، سود این تسهیلات در روستاها نیز ۵ درصد خواهد بود و ۱۳ درصد مابقی را سازمان برنامه‌وبودجه از محل منابع اختصاص یافته به صندوق ملی مسکن تسویه خواهد کرد. با این تفاصیل، یک متقاضی معمولی نهضت ملی مسکن با احتساب ۴ تا ۵ نوبت آورده نقدی و با درنظر گرفتن آورده اولیه ۴۰ میلیون تومانی، باید حداقل ۱۶۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان آورده داشته باشد که البته این مبلغ در مناطقی نظیر تهران و کلانشهرها که هزینه ساخت به دلایلی نظیر بلندمرتبه‌سازی بالاتر است، بیشتر خواهد بود؛ اما برای ۳ دهک پایین درآمدی به‌واسطه نامشخص بودن نوع و میزان حمایت‌های دولتی نمی‌توان حتی ارقام تخمینی را مطرح کرد اما مطمئنا مبلغ تعهدات آنها از متقاضیان معمولی بسیار پایین‌تر خواهد بود.
جزئیات هزینه ساخت مسکن
در قراردادهای مسکن ملی که در سال ۹۸ میانگین هزینه ساخت هر مترمربع زیربنای مسکونی در آنها ۲.۳ میلیون تومان مدنظر قرار گرفته بود، میانگین قیمت ساخت به‌تدریج افزایش یافت و به ۳.۲ میلیون تومان در اوایل سال ۹۹ افزایش یافت. در ادامه برای برخی از پروژه‌های مسکن ملی میانگین هزینه تا ۴ میلیون تومان نیز تعدیل شد؛ اما هیچ‌گاه وزارت راه‌وشهرسازی اظهارات سازندگان بخش خصوصی در مورد رسیدن هزینه تولید به ۵ یا ۶ میلیون تومان برای هر مترمربع را تأیید نکرد. در جریان نهضت ملی مسکن نیز برآوردهای اولیه حاکی از این است که مبنای محاسبه هزینه ساخت برای پروژه‌ها در حدود ۲.۹ تا ۳.۲ میلیون تومان مدنظر قرار بگیرد اما برخی کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری معتقدند که این مبلغ با احتساب ضرایب سازمان برنامه‌وبودجه برای افزایش قیمت نهاده‌های ساختمان مسکونی به محدود ۴.۹ میلیون تومان رسیده است و واحدهای نهضت ملی بدون احتساب یارانه‌هایی که دولت می‌پردازد یا نه، باید با این قیمت محاسبه شوند. نکته دیگر اینکه این قیمت‌ها بدون احتساب هزینه ساخت فضای مشاع ساختمان مانند راه‌پله و آسانسور محاسبه شده و تجهیزات داخلی مسکن نظیر کولر، پکیج، کابینت و… را نیز شامل نمی‌شود. البته هنوز متولیان نهضت ملی مسکن اظهارنظری در مورد جزئیات قراردادهای این طرح نکرده‌اند و با توجه به این که قرار است منابع مالی اختصاص یافته به حوزه مسکن در بودجه و نظام مالی و مالیات بعد از واریز به صندوق ملی مسکن به این نهضت اختصاص پیدا کند، می‌توان امیدوار بود که گشایش‌هایی در تعدیل هزینه مسکن دولتی جدید و شیوه ساخت و تأمین مالی آن رخ دهد.
جامعه متقاضیان نهضت ملی
براساس قانون متقاضیان مسکن دولتی با احراز ۴ شرط اصلی شامل تأهل و سرپرست خانوار بودن، حداقل سابقه ۵ سال سکونت در شهر موردتقاضا، فاقد مالکیت خصوصی بودن از سال ۸۴ تاکنون و عدم‌استفاده از امکانات دولتی از اول انقلاب در حوزه مسکن می‌توانند در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کنند و تا ۲۸ آبان نیز این فرصت برقرار است. طبق این قانون، زنان خودسرپرست نیز مشروط به داشتن حداقل ۳۵ سال سن، معلولان جسمی و حرکتی با ۲۰ سال سن با تأیید بهزیستی و نخبگان علمی با تأیید بنیاد ملی نخبگان می‌توانند در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کنند؛ اما رایزنی‌هایی هم برای ورود افراد مجرد به این نهضت در حال انجام است که هنوز نتیجه آن مشخص نشده اما رستم قاسمی که پیش از این ثبت‌نام مجردها در نهضت ملی مسکن را آزاد اعلام کرده و این اظهارنظر او از سوی بدنه وزارت راه‌وشهرسازی رد شده بود، دیروز در همایش قیر و آسفالت، بار دیگر از امکان ثبت‌نام افراد مجرد در نهضت ملی مسکن بدون محدودیت سنی خبر داد و اعلام کرد: دوشنبه آینده جلسه‌ای با حضور رئیس‌جمهور دراین‌باره برگزار می‌شود و با شرط این که در زمان تحویل متقاضیان متأهل شوند می‌توانند در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کنند. قاسمی به مجردها پیشنهاد می‌کند فعلا در سامانه ثمن ثبت‌نام کنند تا درباره آنها تصمیم‌گیری شود.آمارهای وزارت راه‌وشهرسازی حاکی از این است که تاکنون بیش از ۹۸۰ هزار نفر در نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند.
