رشد 8 درصدی اقتصاد کشور در بهار 1402
بر اساس بررسی‌های آماری صورت گرفته، مصرف بخش خصوصی و دولتی هم نسبت به فصل مشابه سال ۱۴۰۱ افزایش نشان می‌دهند. مجموعه این تغییرات رشد ۷.۹ درصدی را برای اقتصاد کشور به ارمغان آورده است.
اقتصاد ایران در بهار ۱۴۰۲ نسبت به بهار ۱۴۰۱ تقریبا ۸ درصدی رشد کرده است. اصلی‌ترین عوامل این رشد افزایش مصرف بخش خصوصی، دولت و خارجی‌ها از کالاهای تولید شده در داخل کشور قلمداد می‌شود.
در این میان میزان تشکیل سرمایه در کشور رشد نسبتا کمتری در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی داشته است. برخی از اقتصاددانان عقیده دارند یکی از عوامل رشد ناپایدار در کشور، کوچک بودن میزان تشکیل سرمایه در ایران است.
بررسی رشد اقتصادی از سمت مخارج
برای اینکه آمارگیری از وضعیت تولیدات در اقتصاد دقیق‌تر و مشخص‌تر باشد، به‌جای اکتفا به یک روش ارزش افزوده، تولید ناخالص داخلی از سمت هزینه‌های انجام شده در اقتصاد نیز محاسبه می‌شود.
در این روش فرض می‌شود هر کالایی که در یک‌سال تولید شده است، یا مصرف شده، یا سرمایه‌گذاری شده، و یا به موجودی انبارها اضافه می‌شود.
شایان ذکر است این بررسی بر اساس داده‌های مرکز آمار و با سال پایه ۱۳۹۰ تهیه شده است. همچنین تمامی این بررسی بر مبنای مقایسه بهار ۱۴۰۲ نسبت به فصل مشابه در ۱۴۰۱ صورت گرفته که به آن رشد نقطه‌به‌نقطه گفته می‌شود.
مصرف‌کنندگان اصلی کالاها به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند. خانوار اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان کالاهای تولید شده هستند. بقیه کالاهای یک اقتصاد یا صادر شده و به مصرف خارجیان می‌رسد و یا در داخل کشور به‌وسلیه دولت استفاده می‌شود.
با این منطق اگر کل مصرف خانوار و دولت و خالص صادرات را با سرمایه‌گذاری و تغییرات موجودی انبار جمع کنیم کل محصولات تولید شده در اقتصاد به‌دست می‌آید.
افزایش مصرف در بهار ۱۴۰۲
آمارها نشان می‌دهد که بزرگترین سهم هزینه‌ای در بهار ۱۴۰۲ متعلق به هزینه مصرف خانوار بوده که نیمی از اقتصاد ایران در این مقطع را شامل می‌شود. طبق بررسی‌ها رشد این بخش نسبت به نخستین فصل سال گذشته حدود ۷.۱ درصد به ثبت رسیده است.
در ادامه مشاهده می‌شود هزینه‌های مصرف دولتی نیز در بهار امسال رشدی معادل با ۱۶.۷ درصد را رقم زده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در نهایت کل مصرف اعم از بخش خصوصی و دولتی هرکدام منجر به ۳.۶ درصد رشد کل اقتصاد شده‌اند. به عبارت دیگر در مجموع در بهار امسال، میزان تولید ناخالص داخلی ۷.۲ درصد از جانب هزینه‌های مصرفی دولتی و خصوصی افزایش یافته است.
افت ۴۰ درصدی موجودی انبارها
مصرف کالا و خدمات می‌تواند از طریق تولیدات جدید یا تولیدات انبار شده قدیمی صورت بگیرد. برای اینکه بتوانیم به رشد واقعی کالاهای تولید شده جدید از طریق هزینه‌های مصرفی برسیم، باید مصرف را از کالاهای مصرفی موجودی انبار خالص کنیم. با توجه به اینکه موجودی انبار در بهار امسال نسبت به بهار ۱۴۰۲ بیش از ۴۰ درصد کاهش داشته است، پس بخش زیادی از افزایش مصرف از سمت موجودی انبارها جبران شده و به ازای آنها کالای جدیدی تولید نشده است. محاسبات نشان می‌دهد که این حجم از کاهش در موجودی انبار سهم منفی ۳.۲ درصدی در رشد اقتصادی داشته است.
رشد ۳۷ درصدی خالص صادرات
آمارهای مربوط به خالص صادرات نیز نوید بخش رشد مثبت هستند. در مجموع خالص صادرات در سال گذشته به رشد ۳۷.۲ درصدی دست یافته است. با توجه به اینکه خالص صادرات معادل با حدود ۱۰ درصد ارزش تولیدات داخلی است، سهمی ۳.۲ درصدی را در رشد ثبت شده اقتصاد در این مقطع زمانی داشته است.
وضعیت تشکیل سرمایه ثابت در نخستین فصل ۱۴۰۲
تشکیل سرمایه می‌تواند در بخش سرمایه انسانی، اجتماعی، فیزیکی یا علمی صورت بگیرد. در ایران عناوین شناخته شده تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، سرمایه‌گذاری در ساختمان و ماشین‌آلات هستند.
برخی از پژوهشگران علم اقتصاد عقیده دارند که مشکل رشد ناپایدار اقتصاد ایران در برخورداری از سرمایه یا پس‌انداز نیست. بلکه آنها پایین بودن میزان تشکیل سرمایه ثابت در ایران را یکی از عوامل اصلی این مشکل قلمداد می‌کنند.
عموما زمانی‌که نااطمینانی در جامعه رواج پیدا کند و ثبات اقتصاد کلان مخدوش شود، میزان اعتماد سرمایه‌گذاران به امنیت سرمایه و اطمینان از سودآوری آن دچار مخاطره شده و سرمایه‌گذاری نیز کاهش می‌یابد.
با این وجود آمارها نشان می‌دهد رشد نقطه‌ای تشکیل سرمایه در نخستین فصل امسال ۷.۱ درصد به ثبت رسیده و از جانب این بخش، ۰.۸ واحد درصد به رشد تولید ناخالص داخلی اضافه شده است.
محاسبات حاکی از پایین‌تر بودن اثرگذاری رشد این بخش در مقایسه با اثرگذاری رشد سایر بخش‌های هزینه‌ای در رشد کل تولید ناخالص داخلی هستند. به‌طور کلی دلیل این موضوع پایین بودن سهم تشکیل سرمایه ثابت ناخالص از کل تولید ناخالص داخلی تلقی می‌شود.
