تلاش قطری‌ها برای میانجیگری بین ایران و کشورهای عربی/ آیا عربستان از این فرصت استقبال خواهد کرد؟
وزیر خارجه قطر از تمایل اعضای شورای همکاری برای گفتگو با ایران و آمادگی قطر برای میانجیگری میان دو طرف خبر داده و محمدجواد ظریف از این پیشنهاد دوحه استقبال کرده است. با این وجود دیوار بی‌اعتمادی میان تهران و ریاض بلندتر از آن است که امید چندانی برای حل‌وفصل اختلافات در کوتاه‌مدت وجود داشته باشد.
«بازتاب»؛ آرش صفار– روز نوزدهم ژانویه شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی وزیرامورخارجه قطر از آمادگی این کشور برای میانجیگری میان ایران و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس خبر داد.
به گفته او قطر امیدوار است نشست مشترکی میان شش کشور حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و ایران برگزار شود. شیخ محمد بن عبدالرحمان که با بلومبرگ مصاحبه کرده است گفت: «تمایل مشترکی میان اعضای شورای همکار خلیج‌فارس [برای مذاکره با ایران] وجود دارد». همچنین به گفته وزیر خارجه قطر این کشور از توافق میان ایران و آمریکا حمایت می‌کند.
به نظر می‌رسد پس از پایان بحران شورای همکاری و محاصره قطر این کشور قصد دارد نقش میانجی را در منطقه خلیج‌فارس به عهده بگیرد؛ چه این‌که اخیراً و در پی توقیف کشتی کره جنوبی توسط ایران، پس از بی‌نتیجه بودن دیدارهای مقام‌های وزارت خارجه ایران و کره، سئول از دوحه خواسته است تا نقش میانجی را میان این کشور و ایران ایفا کند.
تهران از پیشنهاد شیخ محمد بن عبدالرحمان استقبال کرده است. دیروز بیستم ژانویه شبکه خبری «الجزیره» خبر داد که محمدجواد ظریف از پیشنهاد قطر برای گفتگو میان ایران و کشورهای عرب حاشیه خلیج‌فارس حمایت کرده است.
به گفته ظریف «همان‌طور که همیشه تأکید کرده‌ایم راه‌حل چالش‌های ما همکاری مشترک برای ساختن یک منطقه قوی است: صلح‌آمیز، باثبات، مرفه و رها از هژمونی جهانی یا منطقه‌ای است».
پیشنهاد قطر و استقبال ظریف از آن در شرایطی مطرح‌شده است که رقیب اصلی ایران در منطقه یعنی عربستان‌سعودی به شکل عمومی هیچ‌گونه تمایلی برای گفتگو با ایران نشان نداده است.
به گفته مقام‌های سعودی آشتی میان ریاض، ابوظبی، منامه و قاهره با دوحه به این معنی است که« خانواده خلیج [فارس] قادر خواهد بود تا بهتر با تهدیدهای ناشی از برنامه هسته‌ای و موشکی ایران مقابله کند».
نگرانی‌های عربستان از سیاست‌های ایران و تنش‌های شدید موجود میان دو کشور در کوتاه‌مدت چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای برای گفتگو و مذاکره، مدیریت و حل‌وفصل اختلافات باقی نگذاشته است.
بااین‌وجود تهران در دوران سیاست فشار حداکثری ترامپ توانسته است روابط نزدیکی با قطر و عمان برقرار سازد؛ کویت نیز علی‌رغم محدودیت‌ها روابط خود با تهران را مدیریت کرده است.؛ علی‌رغم تنش‌های شدید میان ایران و امارات گفتگوهای سیاسی میان دو کشور همواره حفظ‌شده است.
در این شرایط احتمالاً امیدواری چندانی برای تشکیل نشستی مشترک میان ایران و کشورهای شورای همکاری وجود ندارد.
آغاز به کار دولت بایدن و احتمال بازگشت آمریکا به برجام و کاهش سطح تنش‌ها میان تهران و واشنگتن ممکن است سبب از میان رفتن موانع گسترش روابط سیاسی-اقتصادی میان ایران و کشورهای همسایه در خلیج‌فارس شود؛ امری که سعودی‌ها نگرانی خود از آن را پنهان نکرده‌اند.
این شرایط نوید اتخاذ سیاست مستقل کشورهای کوچک خلیج‌فارس از عربستان را می‌دهد؛ موضوعی که با توجه به تضعیف شدید تسلط عربستان بر شورای همکاری خلیج‌فارس دور از انتظار نیست؛ تصمیم مقام‌های امارات احتمالاً کلیدی‌ترین عامل تغییر مناسبات ایران و پایتخت‌های عربی خلیج‌فارس خواهد بود.
