تا دیر نشده یک نفر نمایندگان مجلس را توجیه کند/ تشکیل وزارت مدیریت بحران به قیمت فروپاشی هلال احمر؟

چند روزی است که موضوع تشکیل وزارت مدیریت بحران در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و اذهان عمومی را به سمت خود جلب کرده است؛ وزارت خانه ای که اگر تشکیل شود، ناگزیر باید سازمان هایی چون اورژانس، مدیریت بحران، هلال احمر، پدافند غیرعامل و… در آن ادغام شوند و آزمون و خطایی دوباره پیش روی ملت ایران شود.

به گزارش «بازتاب»، خبر آغاز تلاش ها در مجلس برای تشکیل وزارت مدیریت بحران را روز یکشنبه هفتم دی ماه، سیدناصر موسوی لارگانی، عضو هیات رئیسه مجلس مطرح کرد و گفت: در نشست علنی امروز مجلس شورای اسلامی طرح ادغام سازمان‌های اورژانس، مدیریت بحران، هلال احمر و پدافند غیرعامل با هدف تشکیل وزارت مدیریت بحران اعلام وصول شد.

البته طرحی که این نماینده مجلس از وصول آن به هیأت رئیسه سخن گفت، ابتکار و نوآوری مرتبط با مجلس یازدهم نیست و پیش از این نیز در مجالس قبل کم و بیش در مورد ضرورت یا عدم ضرورت تشکیل آن بحث و تبادل نظرهایی بی سر انجام صورت پذیرفته بود.

به طور مثال در خرداد ماه 1397 نیز مشابه چنین طرحی به هیأت رئیسه مجلس اعلام وصول شد، اما بدون نتیجه گیری مشخص از دستور کار مجلس خارج شد؛ طرحی که 23 خرداد 1397 احمد امیرآبادی فراهانی، عضو هیأت رئیسه مجلس دهم از وصول شدن آن خبر داده بود.

همانطور که اشاره شد، در آن زمان این طرح بدون دستاورد و یا نتیجه مشخص از دستور کار مجلس کنار گذاشته شد، درست مثل – طرح تشکیل وزارتخانه‌های انرژی، آب و محیط زیست که آن هم هیچگاه نهایی نشد.

در آن دوران موافقان طرح تشکیل وزارت مدیریت بحران، پرهیز از موازی کاری و هم افزایی در کنار مدیریت یکپارچه و منسجم را به عنوان دلیل اصلی پیگیری این طرح مورد اشاره قرار می دادند و مخالفان نیز مغایرت این طرح با فرایند کوچک سازی دولت و نیز تحمیل هزینه های سنگین به دولت به واسطه لزوم تغییر ساختارها را از جمله دلایل مخالفت خود با تشکیل وزارت مدیریت بحران عنوان می کردند.

مخالفان وقت فارغ از این نکته که ادغام جمعیت وابسته به نهاد بین المللی هلال احمر (صلیب سرخ جهانی) از منظر قانونی و روابط بین الملل اصولا امکانپذیر است یا نه، مجموعه دلایل دیگری مثل ضرورت جلوگیری از حجیم شدن دولت، نیاز به داشتن قابلیت تحرک، نیاز به داشتن امکانات و توانمندی لازم در مقابله با حوادث، ضرورت دارا بودن پرسنل و تجهیزات لازم، محدودیت های مالی دولت و عدم امکان جذب نیروی انسانی کارآمد با توجه به توزیع جغرافیائی وسیع رخداد حوادث را در مخالفت با تأسیس وزارت مدیریت بحران مطرح می کردند؛ دلایل به ظاهر قانع کننده ای که در نهایت مجلس دهم را از تصمیم برای تشکیل این وزارتخانه منصرف کرد.

حالا و پس از نزدیک به 2 سال و نیم از آن تاریخ، این بار نماینده های مجلس یازدهم هستند که می خواهند راه رفته را دوباره بروند و به احتمال زیاد با همان دلایل قدیمی جز اتلاف وقت و انرژی حاصل دیگری به دست نخواهند آورد.

از آن جهت می گوییم طرح تکراری نمایندگان مجلس یازدهم نیز بی حاصل رها خواهد شد که می دانیم آنها نیز برای پیشبرد چنین طرحی اقدام به انجام مطالعات جامع و کامل نکرده اند و ایرادهایی که به طرح سال 1397 وارد بود، همچنان به طرح کنونی نیز وارد است.

شاید همچنان مهم ترین ایراد وارده به این طرح همین موضوع ادغام جمعیت هلال احمر به عنوان یک بازوی کمکی با وجهه بین المللی در وزارتخانه مدیریت بحران باشد؛ جمعیتی که می دانیم عمده نیروهای فعال در آن داوطلب هستند و جا و مکان استقرار قطعی و دائمی ندارند، اما بیم آن می رود که با ادغام جمعیت در یک وزارتخانه اساساً فلسفه وجودی و کارآمدی آنها به صفر مطلق میل پیدا کند!

بماند که ایراد و اشکالات دیگر مثل مغایرت این طرح با کوچک سازی دولت، بلاوجه بودن استقرار دائمی نیروهای امدادی در گستره جغرافیایی کشور و مشکلات اعتباری دولت در تشکیل وزارتخانه جدید نیز همچنان پابرجاست.

با این همه این ایراد و اشکالات نافی موازی کاری ها و عدم یکپارچگی نیروهای امدادی در شرایط کنونی نیست؛ وضعیتی که همگان دیده ایم به هنگام وقوع بحران شرایط آشفته ای را در زمینه مدیریت بحران برای کشور در کنترل و امداد رسانی ایجاد کرده است.

شرایط عجیب و غریبی که از سویی لزوم تغییر وضعیت موجود را گوشزد می کند و از سویی به نظر می رسد معایب آنچیزی که در ذهن و فکر نمایندگان نقش بسته است، بیش از محاسنش خواهد بود.

دکتر مهدی کرمی، رئیس سابق حراست جمعیت هلال احمر کشورمان در رابطه با این طرح و محاسن و معایبش به «بازتاب» گفت: باید جزییات طرح ارائه شده مورد مطالعه قرار گیرد. چنانچه منظور طرح ادغام کل جمعیت هلال احمر در یک وزارتخانه دولتی باشد، این طرح منطقی نیست ولی چنانچه صحبت از واگذاری بخش‌های امدادی جمعیت باشد، قابل تامل و بررسی خواهد بود.

وی ادامه داد: هلال احمر یک نهاد داوطلب محور با طیف وسیعی از وظایف و اهداف است که بخشی از آن نیز ارائه خدمات امدادی است. این بخش از خدمات به دلیل هزینه‌های بالا و تخصصی بودن نیازمند امکانات و شرایط خاص است که به نظر می‌رسد وضعیت فعلی پاسخگوی نیازهای کشور نباشد. در شرایط بحرانی بسیاری از کارها را نمی توان با اتکا بر نیروهای داوطلب پیش برد و گاه نیازمند تجهیزات سنگین است که در هلال احمر موجود نیست. در این بخش، هلال احمر می‌تواند به عنوان معین دولت، برخی کارها را با اتکا به نیروی داوطلب پیش ببرد.

کرمی افزود: از سوی دیگر، تعدد دستگاه‌های مختلف درگیر مدیریت بحران‌ها، باعث شده‌است متولی مشخص برای بحران‌ها وجود نداشته باشد و متناسب با آن سطح پاسخگویی و مسئولیت پذیری دستگاه‌ها نیز مطلوب نیست. در مجموع تشکیل یک متولی واحد و تجمیع و یکپارچه سازی امکانات و نیروها می تواند راهگشا باشد. اما استقلال هلال احمر و همکاری آن با فدراسیون جهانی صلیب سرخ و هلال احمر نیز موضوعات مهمی است که نباید از ظرفیت آن غافل شد. بنابراین چنانچه بخش امدادی آن جدا شود، هلال احمر می تواند با تمرکز بر سایر وظایف و فعالیت‌ها و اهدافش، سایر کارهای بشردوستانه‌اش را تقویت نماید و به حیات خویش ادامه دهد.

دکتر کرمی در پایان افزود: این وضعیت در بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز وجود دارد. یعنی یک وزارتخانه تحت عنوان وزارت مدیریت بحران داریم که تمام امکانات و تجهیزات سبک و سنگین در آن متمرکز است و در بلایا و سوانح نقش فرماندهی و اجرا را به عهده دارد و در کنار آن هلال احمر و صلیب سرخ به عنوان نهاد کمک کننده عمل می کند. و به همین دلیل اگر چنین طرحی در مجلس پیگیری شود فی نفسه موضوع بدی نیست ولی اگر طرح مجلس به ادغام یا فروپاشی کل هلال احمر منجر شود، قطعاً اتفاق خوبی رخ نداده و نمی توان از آن دفاع کرد.

مستند به مواردی که مورد اشاره قرار گرفت، به نظر می رسد کار مجلس در تشکیل وزارت مدیریت بحران چندان آسان نیست و نمایندگان مردم باید دقت کافی داشته باشند تا مبادا با عملیاتی کردن یک طرح ناقص زمینه افزایش مشکلات به جای حل مشکلات موجود را فراهم نکنند.