تشدید چالش های ترکیه و آمریکا در دولت جو بایدن/ هدف بایدن از به رسمیت شناختن نسل کشی ارامنه چیست؟
رئیس‌جمهور آمریکا، در بیانیه‌ای نسل کشی ارامنه در سال 1915 را به رسمیت شناخته است؛ این اقدام با واکنش تند ترکیه و استقبال نخست‌وزیر ارمنستان روبه‌رو شده است. به نظر می‌رسد این بیانیه، تنها یکی از نشانه‌های مسیر ناهموار روابط ترکیه و آمریکا در دوره دموکرات‌ها باشد.
«بازتاب»؛ آرش صفار– جو بایدن رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، با انتشار بیانیه‌ای نسل‌کشی ارامنه در سال 1915 را به رسمیت شناخت. اگرچه مقام‌های آمریکایی تأکید کرده‌اند که بیانیه رئیس‌جمهور این کشور به معنی مقصر شناختن دولت ترکیه نیست، اما وزارت خارجه ترکیه در واکنشی تند به این اقدام، آن را تحت تأثیر محافل تندروی ارمنی در آمریکا دانست و تهدید کرد که این اقدام به روابط دوجانبه آسیب می‌زند.
در مقابل، «نیکول پانشیان»، نخست‌وزیر ارمنستان، بیانیه بایدن را نشان‌دهنده تعهد آمریکا به حقوق بشر و ارزش‌های جهانی دانسته است.
در سال 1915، پس از شکست عثمانی از روسیه تزاری، ارامنه ساکن در عثمانی به خیانت متهم شدند و دولت عثمانی آن‌‌ها را مجبور به کوچ اجباری کرد؛ علاوه بر شمار بسیاری که به شکل مستقیم کشته شدند، بسیاری نیز در جریان این کوچ اجباری به دلایل مختلف جان خود را از دست دادند.
برخی بررسی‌ها، شمار کشته‌شدگان را تا 1/5 میلیون نفر ارزیابی کرده‌اند. دولت ترکیه، اگرچه رنج ارامنه در آن مقطع را تأیید و حتی بعضا از آن به عنوان فاجعه یاد می‌کند، اطلاق «نسل‌کشی» به آن را نمی‌پذیرد. آنکارا معتقد است که آنچه بر ارامنه رفته است، حاصل یک طرح و برنامه نبوده است.
اقدام آمریکا در حالی انجام شده است که یک روز قبل از آن، رجب طیب اردوغان و جو بایدن در یک مکالمه تلفنی در خصوص دیدار دوجانبه در حاشیه اجلاس کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانیک شمالی (ناتو) توافق کرده بودند.
این تماس تلفنی پس از آن انجام شد که دولت آمریکا طی نامه‌ای رسمی به دولت ترکیه، از حذف این کشور از پروژه تولید جنگنده اف 35 خبر داده بود؛ از زمان خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 از سوی ترکیه، اختلافات میان آمریکا و دیگر اعضای ناتو با ترکیه افزایش یافته است.
بعد از به قدرت رسیدن بایدن در آمریکا، تحلیل‌گران از احتمال تیرگی روابط این کشور با آمریکا صحبت کرده بودند؛ به جز نارضایتی آمریکا از سیاست منطقه‌ای ترکیه و روابط آن با روسیه، برخی، رویکرد منفی شخص بایدن به اردوغان را نیز از جمله دلایل تیرگی روابط معرفی می‌کردند.
فارغ از اینکه آیا مورد اخیر در تعیین سیاست آمریکا نسبت به ترکیه نقشی دارد یا نه، به نظر می‌رسد دو اقدام فوق (حذف ترکیه از پروژه اف 35 و به رسمیت‌شناسی نسل‌کشی ارامنه)، نشان‌دهنده درستی این پیش‌بینی‌ها است.
تا پیش از این، علیرغم اینکه هر ساله سالگرد نسل‌کشی ارامنه در آمریکا توسط کاخ سفید گرامی داشته می‌شد، هیچ یک از روسای جمهور این کشور، از واژه نسل‌کشی استفاده نمی‌کردند؛ چرا که این مسئله هموراه خط قرمز ترکیه بوده است.
در واقع بیانیه اخیر بایدن، عبور ایالات‌متحده از خط قرمز ترکیه محسوب می‌شود و نشان‌دهنده کاهش اهمیت استراتژیک ترکیه نزد نخبگان آمریکایی است.
فارغ از اینکه نشست دو رئیس‌جمهور در حاشیه اجلاس ناتو، برگزار شود یا نه، به نظر می‌رسد روابط ترکیه با آمریکا در دوره بایدن، چندان مطابق میل آنکارا پیش نخواهد رفت.
