چرا علم می‌گوید خواب از غذا مهمتر است؟
بازتاب– همه ما می‌دانیم که غذا و خواب کافی هر دو برای سلامتی مهم و ضروری هستند. اما اگر مجبور باشیم بین این دو یکی را انتخاب کنیم، علم به طور واضح می‌گوید: اولویت با خواب است.
در این مقاله به زبان ساده توضیح می‌دهیم که چرا بدن انسان حتی گرسنگی را بهتر از بی‌خوابی تحمل می‌کند.
مقایسه بقا: چند روز بدون غذا؟ چند روز بدون خواب؟
بدون غذا یک فرد سالم با ذخیره چربی کافی می‌تواند چندهفته بدون هیچ غذایی زنده بماند. بدن در این حالت مثل یک خودروی هیبریدی عمل می‌کند و از ذخایر چربی خود به عنوان سوخت استفاده می‌کند.
بدون خواب اما بی‌خوابی مطلق بسیار سریع‌تر بدن را از پا درمی‌آورد. بعد از فقط ۴۸ ساعت بی‌خوابی، تمرکز به شدت افت می‌کند و فرد دچار توهم و هذیان می‌شود. رکورد جهانی بی‌خوابی عمدی فقط ۱۱ روز است و آن شخص در پایان حال بسیار بدی داشت. مطالعات روی حیوانات نشان داده که محرومیت کامل از خواب بعد از حدود دو هفته باعث مرگ می‌شود.
بدن ما می‌تواند هفته‌ها بدون غذا مبارزه کند، اما فقط چند روز بدون خواب دوام می‌آورد. این اولین و واضح‌ترین دلیلی است که نشان می‌دهد خواب از نظر فیزیولوژیکی، پایه‌ای‌تر است.
خواب، نظافتچی شبانه مغز شماست
یکی از شگفت‌انگیزترین کشفیات علمی اخیر مربوط به کاری است که مغز ما فقط در هنگام خواب عمیق انجام می‌دهد.
سیستم پاکسازی مغز: به این سیستم «گلیمفاتیک» (Glymphatic System) می‌گویند. تصور کنید مغز شما یک اداره شلوغ است که تمام روز کار می‌کند و زباله و کاغذهای باطله تولید می‌کند. خواب عمیق زمانی است که نظافتچی‌های مغز وارد می‌شوند و تمام این آشغال‌های سمی، از جمله پروتئین‌های مضر به آلزایمر، را پاک می‌کنند.
غذا نمی‌تواند این کار را انجام دهد: هیچ ماده غذایی وجود ندارد که بتواند این کار تمیزکاری شبانه را برای مغز انجام دهد. اگر نخوابیم، این سموم در مغز انباشته می‌شوند و به مرور زمان به سلول‌های عصبی آسیب می‌زنند.
خواب، مدیر هورمون‌های گرسنگی شماست
این قسمت رابطه جالب خواب و غذا را نشان می‌دهد:
کمبود خواب شما را گرسنه می‌کند! وقتی کم‌می‌خوابیم، بدن هورمون «گرلین»(هورمون گرسنگی) بیشتری ترشح می‌کند و هورمون «لپتین»(هورمون سیری) کمتر می‌شود. نتیجه؟ فرد احساس گرسنگی بیشتری می‌کند،به خصوص نسبت به غذاهای شیرین و چرب، و پرخوری می‌کند.
خواب بد، تغذیه خوب را بی‌اثر می‌کند: حتی اگر بهترین و سالم‌ترین غذای دنیا را هم بخورید، اگر خواب کافی نداشته باشید، بدن شما نمی‌تواند قند آن غذا را به خوبی پردازش کند. این مسئله در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به دیابت نوع ۲ شود.
پس می‌توان گفت: خواب باکیفیت، پیش‌نیاز یک متابولیسم سالم است. بدون خواب خوب، بدن شما حتی از غذای خوب هم نمی‌تواند به درستی استفاده کند.
خواب، معلم خصوصی حافظه شماست
آیا تا به حال بعد از یک شب بی‌خوابی احساس کردید که مغزتان درست کار نمی‌کند؟ این تصادفی نیست.
تثبیت خاطرات: مغز ما در طول خواب، مرحله خواب دیدن (REM)، تمام چیزهایی که در طول روز یاد گرفته را مرور، دسته‌بندی و در حافظه ذخیره می‌کند. مثل یک معلم که بعد از مدرسه دفترهای امتحان را تصحیح می‌کند.
بدون خواب کافی، یادگیری بی‌فایده است: اگر نخوابیم، اطلاعات جدید به خوبی در مغزمان ذخیره نمی‌شوند. بنابراین، حتی اگر بهترین غذاها را برای تقویت مغز بخوریم، بدون خواب، مغز ما فرصتی برای ثبت و استفاده از آن اطلاعات ندارد.
کدام اولویت دارد؟
تصور کنید سلامتی شما مثل یک خانه است. خواب کافی، «فونداسیون و پی» این خانه است و تغذیه، «آجرها و مصالح» آن.
شما می‌توانید با مصالح معمولی هم یک خانه بنا کنید، اما اگر پیِ آن سست و ضعیف باشد، حتی با بهترین مصالح هم خانه فرو می‌ریزد.
خواب کافی و باکیفیت، همان پی و بنیاد سلامتی شماست. بدون آن، حتی بهترین رژیم غذایی دنیا هم نمی‌تواند شما را سالم نگه دارد. بنابراین، اولویت دادن به خواب کافی، هوشمندانه‌ترین کاری است که می‌توانید برای سلامت جسم و مغزتان انجام دهید.
