پکن نگران است؛ بازنگری امنیتی چین پس از حمله آمریکا به ایران
بازتاب– دخالت ناگهانی دونالد ترامپ در مناقشه ایران و اسرائیل، تنها شعاع تأثیر خود را به خاورمیانه محدود نکرد. این اقدام، نه‌تنها بازتابی عمیق در سیاست‌گذاری انرژی در شرق آسیا داشت، بلکه به گفته تحلیلگران، موجب بازنگری اساسی در راهبردهای امنیتی و نظامی چین در برابر ایالات متحده شد.
در گزارشی از «ادوارد وایت» و «کاترین هیل» در فایننشال تایمز آمده است که چین با انتقاد تند از اقدام نظامی ترامپ علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، نگرانی خود را نسبت به تهدید خطوط انرژی – که شریان حیاتی بزرگ‌ترین واردکنندۀ نفت جهان به شمار می‌رود – ابراز کرده است.
اما آنچه بیش از همه نهادهای امنیتی پکن را به تکاپو انداخته، نه پیامدهای اقتصادی حمله، بلکه شیوه تصمیم‌گیری ترامپ در استفاده از نیروی نظامی است؛ تصمیمی که به گفته ناظران، ارزیابی‌های پیشین درباره رفتار کاخ سفید در شرایط بحرانی به‌ویژه در مورد تایوان را به چالش کشیده است.
بی‌اعتمادی پکن به “ترامپ ۲”
برخلاف تصور نخستین بسیاری از تحلیلگران چینی که ترامپِ دور دوم را فردی عمل‌گرا، واقع‌نگر و غیرمداخله‌جو می‌دیدند، اقدام اخیر او در صدور فرمان حمله هوایی، باعث شکل‌گیری یک بازنگری راهبردی در پکن شده است.
دکتر «آندریا جیزلی» از دانشگاه اکستر که سیاست‌های چین در خاورمیانه را رصد می‌کند، می‌گوید: «مقامات چینی تصور می‌کردند که با ترامپ می‌توان به ثبات نسبی در روابط رسید. اما اکنون با چهره‌ای غیرقابل پیش‌بینی و آمادۀ استفاده از قدرت نظامی روبه‌رو هستند.»
تایوان در کانون اضطراب استراتژیک پکن
گویا برای پکن، مسئلۀ اصلی نه ایران، بلکه پیامدهای چنین مداخلاتی دربارۀ تایوان است. آیا ترامپ در مواجهه با اقدام احتمالی چین برای اعمال حاکمیت بر این جزیره، وارد تقابل نظامی خواهد شد؟
یک مقام آمریکایی در گفت‌وگو با فایننشال تایمز با اشاره به همین نگرانی چینی‌ها گفت: «حمله به ایران این تصور را در چین از بین برد که ترامپ تهدید می‌کند اما عمل نمی‌کند. اکنون بازدارندگی آمریکا در برابر چین تا حدی ترمیم شده است.»
به گزارش منابع نزدیک به دولت تایوان، مقامات دولت جدید «لای چینگ‌ته» نیز در حال بررسی ابعاد راهبردی این حمله هستند. آنها بر این باورند که این اقدام، سلطه جریان انزواطلب در واشنگتن را زیر سؤال برده و می‌تواند در بلندمدت نقش بازدارنده‌ای در برابر جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای چین ایفا کند.
پکن ناچار به بازنگری در راهبرد خاکستری؟
به اعتقاد «یون سون»، پژوهشگر ارشد مرکز استیمسون در واشنگتن، حمله ترامپ به ایران دیدگاه چین درباره محدود بودن تمایل او به مداخله را متزلزل کرده است. او می‌گوید: «از این پس چین باید دوباره محاسبه کند که آیا اقدامات منطقه خاکستری‌اش مانند پروازهای نظامی در اطراف تایوان، ممکن است با پاسخ سریع و سخت ایالات متحده روبه‌رو شود یا نه.»
در این میان، برخی ناظران نیز به تهدیدی دیگر اشاره دارند: آیا مداخلۀ آمریکا در خاورمیانه، باعث کاهش تمرکز راهبردی آن در آسیا خواهد شد؟ «توویا گرینگ» از مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل می‌گوید: «برای همه تحلیلگران در آسیا این سؤال پیش آمده که آیا این حمله نشانه‌ای از تغییر اولویت واشنگتن است؟ چین هم با دقت در حال ارزیابی این مسئله است.»
نمایش قدرت یا انتقال موقت؟
با این حال، برخی منابع امنیتی در تایوان باور دارند که اقدام فوری آمریکا و توافق برای آتش‌بس با ایران، نشان‌دهندۀ عزم ترامپ برای مهار بحران در کوتاه‌ترین زمان ممکن و بازگرداندن تمرکز استراتژیک آمریکا به منطقۀ هند-اقیانوسیه بوده است.
در این میان، بازی انرژی هم نقش خود را دارد. «نیل بووریج»، رئیس پژوهش‌های انرژی در شرکت برنشتاین هنگ‌کنگ، تأکید می‌کند که پکن به گاز ارزان روسیه چشم دوخته، اما به دلیل دغدغه‌های ژئوپلیتیکی فعلاً صبر پیشه کرده تا مبادا روابطش با اروپا بیش از این تیره شود.
رصد نظامی چین: جنگی برای یادگیری
گرینگ از تل‌آویو نیز خاطرنشان می‌کند که ارتش آزادی‌بخش خلق چین در حال بهره‌برداری اطلاعاتی از این جنگ‌هاست؛ از جنگ ۷ اکتبر اسرائیل گرفته تا اوکراین و حالا ایران. «چینی‌ها عملکرد سلاح‌های آمریکایی، ایرانی و اسرائیلی را با دقت زیر نظر دارند و حتی ممکن است در این زمینه با ایران همکاری‌های پنهانی داشته باشند.»
در همین حال، به گفتۀ یک مقام نظامی تایوانی، حملۀ هوایی آمریکا پیام روشنی برای چین داشت: واشنگتن هنوز قادر است به‌سرعت، فراتر از انتظار عمل کند و هدف بزند؛ آن هم بدون هشدار، از هزاران کیلومتر دورتر.
بحران، فرصت یا هر دو؟
دکتر «تیان ونلین»، رئیس مؤسسۀ خاورمیانه در دانشگاه رنمین چین، جمع‌بندی روشنی از وضعیت کنونی دارد: «این یک بحران بزرگ است؛ اما در دل بحران، فرصت‌هایی نهفته است؛ و در بطن آن فرصت‌ها نیز تهدیدهایی جدی.» به گفتۀ او، چین اکنون در برزخی از تحلیل و تصمیم‌گیری قرار دارد: مراقبت از منافع اقتصادی و انرژی در خاورمیانه از یک‌سو، و بازنگری در سیاست مهار آمریکا از سوی دیگر.
