چرا ایران اجازه بازرسی به آژانس نمی‌دهد؟ / برخی بازرسان آژانس جاسوس هستند؟
شورای حکام آژانس در قطعنامه‌ای در روز جمعه ۳۰ خرداد ۱۳۹۹ که برای اولین‌بار بعد از توافقنامه برجام به دلیل عدم اجازه ایران به بازرسی آژانس از دو سایت مورد مناقشه مصوب کرد از ایران خواست که به تعهدات خود در چارچوب توافقات پادمانی ان‌پی‌تی همچنین پروتکل الحاقی عمل کند. در مقابل کاظم غریب‌آبادی نماینده دایم ایران در آژانس انرژی اتمی در واکنش به تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس اشاره کرد که این قطعنامه موجب ترغیب ایران به ارایه دسترسی به آژانس بر اساس ادعاهای واهی و بی‌اساس نمی‌شود و جمهوری اسلامی ایران قطعنامه مزبور را کاملا رد می‌کند و اقدام مقتضی و مناسب را در واکنش به آن اتخاذ خواهد کرد.
با نظر به مفاد قطعنامه شورای حکام و درخواست از ایران برای همکاری کامل و شفاف‌سازی برای صحت و سقم اعلامیه‌های ایران تحت توافقات پادمانی و پروتکل الحاقی از جمله عدم دسترسی به دو محل خاص و در مقابل با توجه به نوع واکنش تند و صریح ایران نسبت به رد این قطعنامه سوالی که اکنون در اذهان بسیاری از متفکران داخلی و بین‌المللی ایجاد شده این است که چرا ایران اجازه دسترسی به دو سایت مورد مناقشه با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را نمی‌دهد تا به نوعی به این مناقشه علیه خود پایان دهد؟ برای رسیدن به پاسخ احتمالی به این سوال به چند موضوع و نکته مرتبط با مساله بازرسی‌ها می‌توان اشاره کرد:
با مرگ یوکیو آمانو و انتصاب رافائل گروسی به عنوان مدیرکل جدید آژانس به مرور جنس گزارش‌ها و رفتارهای آژانس در برابر ایران، رنگ و بوی سیاسی و غیرفنی گرفته است. شواهد نشان می‌دهد که آژانس در مقابله با پرونده هسته‌ای ایران با بزرگ‌نمایی موضوعات عادی نظیر منع ایران از ورود بازرس مشکوک و پذیرش ادعاهای بی‌اساس صهیونیست‌ها در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده ایران و متعاقب آن برگزاری جلسات شورای حکام آژانس پیرامون این قبیل موضوعات که از طریق تعاملات عادی و روتین ایران و آژانس قابل گفت‌وگو و حل بوده و نباید به اطلاعات به دست آمده از طریق فعالیت‌های جاسوسی یا ادعایی که از طریق منابع غیرموثق به دست آمده، استناد می‌کرد، مجموعه این رفتارهای آژانس برای ایران حکایت از این دارد که این نهاد رفتاری خلاف عرف حقوقی و سیاسی داشته و اصطلاحا به روال حقوقی و دیپلماتیک جاری پایبند نبوده است. مسائلی که مجموعا ایران را به این نتیجه رسانده که لازم است، مقداری از روند همکاری‌های خود را با آژانس کاهش دهد و از ورود بازرسان این نهاد که پیش از این هر زمان خواسته‌اند از مراکز هسته‌ای ایران بازدید کرده‌اند به دو سایت مورد مناقشه جدید جلوگیری کند.
ایران از زمان اجرایی شدن برجام در سال ۲۰۱۶ همواره همکاری بالایی با آژانس اتمی برای اجرای نظارت‌ها و راستی‌آزمایی‌ها داشته است. در واقع ایران تنها کشوری است که میزبان بیشترین بازرسی‌های آژانس بوده است. بر این اساس مساله دسترسی به این دو سایت که محور گزارش مدیرکل آژانس و قطعنامه شورای حکام را تشکیل می‌دهد چونکه مربوط به بیش از ۱۰سال پیش بوده که پرونده آن نیز با برجام بسته شد لذا درخواست بازدید از این دو سایت ماهیتی کاملا غیراضطراری و غیرفنی برای آژانس دارد.
نکته دیگر مرتبط با ذهنیت ایران از برخی بازرسان آژانس به عنوان جاسوسان بازرس است. ایران معتقد است که برخی از این بازرسان همواره با گزارش‌های مغرضانه خود یکی از ابزارهای در اختیار غرب در روند بحران‌سازی پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در گذشته بوده‌اند. در این میان گزارش‌هایی نیز در خصوص خرابکاری‌های هسته‌ای برخی بازرسان در ایران و دیگر کشورها منتشر شده که در این نوع برداشت ایران نقش داشته است. بازرسانی که به اذعان مقامات امریکایی به عنوان ابزارهای اطلاعاتی ایالات متحده عمل می‌کردند چنانچه در سال ۱۳۹۱ «جی کارنی» سخنگوی وقت کاخ سفید اشاره کرد که بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چشم‌های ما هستند. تا جایی که واشنگتن با استفاده از همین بازرسان آژانس به اطلاعات ذی‌قیمتی از وضعیت نظامی عراق پیش از حمله به این کشور دست یافته بود.
به گزارش اعتماد،دلیل دیگر به تجربه ایران در مقابل آژانس بازمی‌گردد. روند بازرسی‌ها و درخواست‌های آژانس از ایران، مسوولان تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز ایران را به این نتیجه رسانده که اعطای دسترسی به دو سایت مورد مناقشه، پایان‌بخش ادعاهای آژانس نخواهد بود. در این میان این احتمال وجود دارد که اگر ایران به خواسته بازرسان آژانس که از روی ادعاهای صهیونیست‌ها شکل‌گرفته، رضایت دهد آن وقت این خواسته‌ها تمامی نخواهند داشت و این احتمال وجود دارد که صهیونیست‌ها با یک گزارش کذب دیگر به آژانس بهانه تقاضای بازرسی از دیگر مکان‌های استراتژیک ایران را به این نهاد دهند و ایران نیز درگیر جواب دادن به هزاران سوال و درخواست نامربوط آژانس می‌شودکما اینکه در گذشته نیز بازرسان آژانس در ماموریت‌های بازرسی خود در ایران، عمدتا، درخواست‌های بازدید از مراکز حساس جمهوری اسلامی را طلب می‌کردند که البته نتیجه بازرسی‌های این افراد نیز عمدتا از مراکز اطلاعاتی غرب و رژیم صهیونیستی سر درمی‌آورد.
