بیماری خاموش قرن در تعقیب زنان ایران
پوکی استخوان یکی از مهمترین مشکلاتی است که بیشتر هم زنان را درگیر می‌کند. یک بیماری که می‌تواند برای همیشه استخوانهای فرد را درگیر کند و باعث شکستی‌های پشت سر هم شود و حتی به مرور حرکت بیمار را دچار مشکل کند
آمار این بیماری در ایران و بین زنان ایرانی بسیار بالاست تا جایی که به تازگی اعلام شده ۵۰ درصد زنان ایرانی از ۴۵ سالگی دچار بیماری پوکی استخوان می‌شوند. سنی که بسیار کم است.
زنانی با استخوانهای پوک
این آمار را مینا کرمانی یک متخصص روماتولوژی اعلام کرد. او گفت: «۵۰ درصد زنان ایرانی از ۴۵ سالگی و ۹۰ درصد زنان از ۷۵ سالگی دچار بیماری پوکی استخوان می‌شوند.«چنین آمارهایی البته قبلا هم اعلام شده بود. مثلا پزشکی گفته بود در ایران از هر ۴ زن بالای ۵۰ سال یک نفر مبتلا به پوکی استخوان است.
البته مساله فقط مربوط به زنان بالای ۴۵ سال نیست. مدتی است از پایین آمدن سن این بیماری در ایران صحبت و حتی درباره ابتلای دختران جوان به پوکی استخوان هشدار داده می‌شود.
مدتی پیش یکی از اعضای شورای عالی نظام پزشکی گفته بود دختران نوجوان و جوان که زمان بیشتری را با رایانه و تلفن همراه سپری می‌کنند به دلیل کم تحرکی، بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان و تغییر شکل اندام‌ها به ویژه ایجاد قوز پشتی هستند.
ضمن اینکه میزان ویتامین دی در دختران جوان کشور از میزان نرمال یا عادی بسیار پایین‌تر است و به همین دلیل خطر پوکی استخوان در آنها جدی است.در واقع آنطور که آمار می‌گوید در کشور اکنون حدود هفت میلیون نفر به پوکی استخوان مبتلا هستند.
چرا استخوان پوک می‌شود؟
پوکی استخوان به گفته دکتر مینا کرمانی عارضه‌ای است که در آن استخوان شکننده شده و احتمال شکستگی استخوان‌ها با ضربات کوچک افزایش پیدا می‌کند.
استخوان بافت زنده‌ای است که از دو لایه داخلی و خارجی تشکیل شده است. لایه داخلی ضخیم بوده و از شبکه‌های محکمی تشکیل شده که توده استخوانی را ایجاد می‌کند. در بدن انسان استخوان‌ها به طور مرتب ساخته شده و از بین می‌روند. البته سرعت این روند در تمام عمر فرد یکسان نیست؛ به طوری که توده استخوانی در سنین ۲۰ تا ۳۰سالگی به حداکثر میزان خود می‌رسد و سپس به تدریج کاهش پیدا می‌کند. اگر میزان تخریب استخوان بیش از ساخته شدن آن باشد، فضا‌های بین شبکه‌های داخلی استخوان بزرگ می‌شوند و اینجاست که به اصطلاح پوکی استخوان اتفاق می‌افتد.
به پوکی استخوان، همه‌گیر خاموش قرن هم گفته می‌شود چون ممکن است مدت‌ها به آن مبتلا باشید اما بدون علایم خاصی باشد و از آن آگاه نشوید. این بیماری بدون علامت خاصی رشد می‌کند و معمولا با ایجاد یک شکستگی در یکی از استخوانهای بدن به خصوص استخوانهای مهره، لگن و مچ خود را نشان می‌دهد.پوکی استخوان فقط مربوط به زنان نیست و مردان در صورت نداشتن تغذیه صحیح و فعالیت بدنی خوب ممکن است به این بیماری مبتلا شوند.اما از هر سه زن یک نفر و از هر ۱۲ مرد یک نفر در دنیا به پوکی استخوان مبتلا می‌شود.
بیماری پوکی استخوان باعث کاهش کیفیت زندگی شده و حتی ممکن است باعث معلولیت دائمی شود برای همین باید آن را جدی بگیرید. بسیاری از کسانی که دچار شکستگی لگن در رابطه با پوکی استخوان می‌شوند، به پرستاری طولانی مدت برای مراقبت در منزل بعد از دوره بهبودی اولیه به علت عوارض مرتبط با شکستگی نیاز پیدا می‌کنند. ضن اینکه مرگ و میر افرادی که به این بیماری مبتلا هستند و دچار شکستگی لگن شده اند، در ۱۲ ماه اول بعد از شکستگی لگن در حدود ۲۰ درصد است.پوکی استخوان تا زمان شکستگی استخوانی معمولا علامتی ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهای ساعد به ترتیب شایع‌ترین محل‌هایی هستند که در اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. بسیاری از شکستگی‌های ستون فقرات فقط با درد شدید پشت همراه هستند و علامت دیگری ندارند. انحراف ستون مهره‌ها در اثر جوش خوردن خودبخودی آنها می‌تواند از علایم این بیماری باشد.
پیشگیری و تشخیص
تنها راه تشخیصش هم انجام تست‌های تراکم استخوان به طور مرتب است. درست است که در صورت تشخیص به موقع می‌تواند با دارو تا حدودی کنترلش کنید اما مثل همه بیماری‌ها بهترین راه پیشگیری از آن است. یکی از دلایلی که زنان بیشتر به این بیماری دچار می‌شوند سیکل‌های قاعدگی است. در میان هورمون‌های زنانه استروژن عاملی است که باعث تحریک و جذب کلسیم از روده‌ها می‌شود و پروژسترون مانع از اثر ترکیبات کورتون‌دار بر بدن می‌شود و ترکیب استخوان‌سازی را بیشتر می‌کند.توده استخوانی در خانم‌ها به وضعیت سیکل‌های قاعدگی بستگی دارد. شروع زودرس قاعدگی باعث افزایش توده استخوانی و تاخیر آن موجب کاهش توده استخوانی می‌شود.قاعدگی نامنظم کاهش توده استخوانی را به دنبال دارد پس باید سیکل‌های قاعدگی مرتبی داشته باشید.البته یائسگی و کاهش هورمون‌های جنسی هم به پوکی استخوان سرعت می‌دهد.
البته بیماری‌ها مانند بیماری‌های مزمن کبد و کلیه، دیابت نوع۱، افزایش هورمون تیروئید و پاراتیروئید، اختلالات هورمون‌های جنسی، اسهال مزمن و اختلالات سوء جذب، بی‌اشتهایی عصبی، پیوند اعضا و برخی سرطان‌ها باعث افزایش احتمال ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند. مصرف طولانی مدت دارو‌های حاوی کورتون، دارو‌های ضد صرع و دارو‌هایی که برای درمان بیماری‌های تیروئید مصرف می‌شوند هم موجب بروز پوکی استخوان می‌شود. البته از مصرف دخانیات و الکل نباید گذشت.
قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب به دریافت ویتامین «د» کمک می‌کند ضمن اینکه باید از منابع کلسیم و ویتامین «د» به اندازه کافی در رژیم غذایی خود استفاده کنید.لبنیات مهمترین چیزی است که باید در برنامه غذایی‌تان حتما باشد. غلات، حبوبات، سبزی، ماهی، میوه، جگر و تخم مرغ را هم نباید فراموش کنید. در مقابل مصرف نوشابه یا قهوه را باید حذف کرده یا به حداقل برسانید و به جایش دوغ کم نمک یا روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید.
ورزش مستمر و مناسب هم تا حد زیادی از شما در برابر پوکی استخوان حفاظت می‌کند. اگر نمی‌توانید ورزش خاصی انجام دهید حداقل سه بار در هفته به مدت ۲۰-۳۰ دقیقه پیاده‌روی کنید
