بوروکراسی‌ها دست‌وپای فناوری را بسته است
این روزها استارت‌آپ‌های فناوری موفق تبدیل به موتور رشد اقتصاد اطلاعاتی و اقتصاد اینترنتی شده‌اند، به‌طوری‌که توسعه اخیر شرکت‌های دانش‌بنیان در سراسر جهان، نتایج چشمگیری در آینده اقتصاد جهانی خواهد داشت.
در بخش دولتی کشورهای پیشرفته، بیش از ۳۰ سال است که توسعه مراکز رشد کسب‌وکارها به‌عنوان سیاست و راهکاری پرطرفدار برای پرورش کارآفرینی و توسعه پایدار از طریق ایجاد شغل مطرح شده‌اند و فعالیت این مراکز در رشد اقتصادی مانند کاتالیزور عمل می‌کند. هم‌زمان، سرمایه‌گذاران نیز حمایت از استارت‌آپ‌ها را راهی جدید برای افزایش احتمال بازگشت سرمایه می‌دانند که همین امر اشتیاق سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها افزایش داده است. در اقتصاد ایران نیز جرقه‌های خوبی در زمینه‌های اقتصاد اینترنتی زده شده و مسئولان دولتی و بخش خصوصی در کنار یکدیگر در حال عبور از اقتصاد سنتی هستند.
دراین‌باره با رضا باقری‌اصل، معاون دولت الکترونیک سازمان فناوری اطلاعات ایران و دبیر کمیسیون توسعه دولت الکترونیک، به گفت‌وگو می‌پردازیم:
استارت‌آپ‌ها در ایجاد اشتغال تا چه حد نقش‌آفرین بوده‌اند و با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه چگونه می‌توان از ظرفیت این شرکت‌ها بهره برد؟
اقتصاد ایران از سه بخش صنعت، کشاورزی و خدمات تشکیل شده و نگرش ما به منظور رسیدن به توسعه اقتصادی به سمت توسعه بخش خدمات بوده است؛ چراکه تجربه نشان داده بخش خدمات از نظر اشتغال و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کند، کمک بیشتری به توسعه اقتصاد می‌کند، بنابراین با توجه به مسیری که کشورهای توسعه‌یافته در استفاده ٩٠درصدی از بخش خدمات پیموده‌اند، ما نیز با بهره‌گیری حدود ٥٠ درصد از اقتصاد کشور در مسیر توسعه اقتصادی گام برداشته‌ایم که در سال‌های پیش با افزایش رقم ١٠ الی ٢٠ درصدی در بخش خدمات به رشد قابل‌توجهی در این بخش دست یافتیم. از طرف دیگر در بخش خدمات لازم است با استفاده از تکنولوژی و شرکت‌های دانش‌بنیان هر نوع فعالیتی را در جهت ارتقای بهره‌وری و ایجاد سرویس‌های جدید به پیش ببریم به‌طوری‌که شرکت‌های دانش‌بنیان، به‌ویژه در حوزه فناوری در جهت ارتقای شاخص‌های خدمات و توسعه اقتصادی می‌توانند به ایفای نقش بپردازند.
قوانین سخت و قدیمی یکی از مشکلاتی است که کارآفرینان را با مشکل مواجه کرده است. دراین زمینه دولت چه اقداماتی انجام داده است؟
در سال‌های گذشته شاخص‌های فضای کسب‌وکار از رقم ١٥٢ به میزان ١٢٤ رسید که این امر نشان از بهبود وضعیت کسب‌وکارهای نوپا در این سال‌ها دارد و بدیهی است با گذشت زمان و نیازسنجی‌های مختلف از کسب‌وکارهای جدید فضای کاری و مشکلات پیشِ‌روی این شرکت‌ها نیز مرتفع خواهد شد. از زمان شروع یک ایده تا رسیدن محصول به بازار چندین سال طول می‌کشد که این مدت سپری‌شده در حوزه فناوری اطلاعات به ضرر کارآفرینان تمام خواهد شد؛ چراکه عمر مفید برخی طرح‌ها چند ماه است و این فضای سنگین بوروکراسی‌های اداری برای طی‌کردن مراحل مختلف برای اخذ مجوز بسیاری از طرح‌های خلاقانه را با مشکل مواجه می‌کند.
برای رفع این مشکل باید محیطی پویا شکل بگیرد و تمهیداتی اندیشیده شود که از زمان طرح ایده تا اخذ مجوز لازم فضای حداقلی وجود داشته باشد به عبارت دیگر حداقل زمان ممکن برای نظارت نهادهای حاکمیتی در نظر گرفته شود تا نخبگان فناوری برای ایجاد کسب‌وکارهای خود با مشکل مواجه نشوند.
سازمان فناوری اطلاعات چه طرح‌های جدید و اقدامات عملی‌ای در راستای حمایت از استارت‌آپ‌ها انجام داده است؟
به منظور بهبود فضای کسب‌وکارهای نوپا در چند ماه اخیر با دو اقدام مهم سعی در برطرف‌کردن مشکلات کارآفرینان داشته‌ایم که یکی از آنها همکاری سازمان فناوری اطلاعات ایران با وزارت اقتصاد و دارایی است که در این طرح اقدام به تهیه نقشه مجوزهای کشور شده است و تلاش می‌شود. رقمی حدود دو هزار عدد را کاهش دهیم و هم‌اکنون این سامانه آماده بهره‌برداری است و پیش‌بینی می‌شود بعد از انتخابات رونمایی شود. همچنین اقدام بعدی سازمان فناوری اطلاعات ایران درخصوص ایجاد مراکز توانمند‌سازی کسب‌وکارهای نوپاست و به کارآفرینانی که درخصوص طولانی‌شدن گرفتن مجوز از دولت با مشکل مواجه می‌شوند یا خلاقانی که ایده‌هایی دارند و برای اجرا طرح‌های خود با مشکلاتی مواجه هستند تلاش شده است که این سازمان با مداخله حداقلی به آنها کمک کند.
برای مثال اسنپ و تپسی که زمانی دچار مشکل شده بودند با مداخله سازمان فناوری اطلاعات ایران تلاش شد که هم کسب‌وکارهای سنتی به کار خود ادامه دهند و هم مشاغل نوپا با مداخلات مراکز توانمند‌سازی و با همدلی به فرصت‌های جدیدی دست یابند. بنابراین در شرایط فعلی ادامه کسب‌وکارهای نوپا مهیا شده و با رعایت قوانین کسب‌وکارها بسیاری از مشکلات پیشِ‌روی کارآفرینان برطرف شده است.
وضعیت کارآفرینی و نوآوری در کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا دولت در حوزه فناوری خوب عمل کرده است؟
چهار سال پیش تعداد اپلیکیشن‌های موبایل چهار هزار تا بود که این رقم درحال‌حاضر به ١٢٨ هزار در یکی از بازارها رسیده است که این ارقام گویای پیشرفت نوآوری در سال‌های گذشته در حوزه فناوری را نشان می‌دهد از طرف دیگر لازم است فرصت ایجاد نوآوری فراهم شود و یکی از تکالیف دولت در این زمینه ایجاد زیرساخت‌های لازم برای نوآوری‌هاست برای مثال اگر ارتباط با پهنه باند بالا که برای چندرسانه‌ای‌ها لازم است وجود نداشته باشد، نمی‌توان کار کرد، بنابراین پهنه باند برای کسب‌وکارهای نوپا ضروری است و بدون آن نمی‌توان چنین کسب‌وکاری راه انداخت.
اتفاق بسیار خوشایندی که در چهار سال گذشته در حوزه فناوری رخ داد این بود که برای اولین‌بار در ایران شرکت‌های شتاب‌دهنده به منظور کمک به رفع مشکلات استارت‌آپ‌ها شکل گرفتند که خوشبختانه ٢٥ شرکت شتاب‌دهنده وجود دارد که یاریگر استارت‌آپ‌ها برای مقابله با مشکلات احتمالی است.
از طرف دیگر علاوه بر تیم‌سازی و سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری زمان پارامتر مهم و تأثیرگذاری است که چنانچه درنظر گرفته نشود، می‌تواند به عمر یک استارت‌آپ خاتمه دهد. بنابراین از زمان شکل‌گیری ایده تا رسیدن به بازار باید این فاصله در حداقل زمان ممکن طی شود و سازمان فناوری اطلاعات ایران تلاش دارد در حداقل‌کردن فاصله ایده تا بازار به نفع تولید‌کنندگان محتوا و سرویس گام بردارد و هدف ما رسیدن به زیست‌بومی نوآور‌تر است.
به نظر شما طرح‌های «کاج و تکاپو» در جهت کارآفرینی و اشتغال‌زایی مفید خواهد بود؟
به منظور ارتقای مهارت‌ها «پروژه کاج» را با همکاری وزارت ارتباطات و تعاون، کار و رفاه اجتماعی شروع کردیم. طرح کاج که مخفف کارانه اشتغال جوانان است به هر جوان ٢٣ تا ٣٢ساله حداکثر مبلغ ٥٠ میلیون ریال اعتبار کارانه اشتغال می‌دهد به این ترتیب جوانان جویای کار (شغل اولی) در طرح کارورزی به جوانان فارغ‌التحصیل دانشگاهی که تمایل دارند، برای کسب مهارت‌های لازم فنی و کارآفرینی از کمک هزینه آموزشی بهره‌مند می‌شوند.
مزیت استفاده این طرح‌ها در این است که کمک می‌کند جوانانی که در حوزه فناوری فارغ‌التحصیل می‌شوند به مشاغل جدید روی آورند که به تبع آن تا حد زیادی به مشکل بی‌کاری خاتمه می‌دهد.
طرح تکاپو نیز با همکاری وزارت کار صورت گرفت که به توسعه و ساماندهی کسب‌وکارهای خرد و خانگی و اتصال آن به بنگاه‌های کوچک و متوسط در مناطق استانی می‌پردازد.
استارت‌آپ‌ها در توسعه دولت الکترونیک چه نقشی داشته‌اند؟
به طور معمول دولت با فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم و برقراری سرویس‌های مبتکرانه و ارائه آن به مردم در حوزه فناوری نقش‌آفرینی کرده است و استارت‌آپ‌ها نیز به طور متقابل تأثیرات زیادی در شکل‌گیری توسعه دولت الکترونیک داشته است؛ اما تأثیر آن به صورت مستقیم نبوده و بیشتر به شکل غیرمستقیم و با واسطه در جهت ارتقای دولت الکترونیک نقش داشته است.
