راز فعالیت شبانه مغز
مغز در خواب نه‌تنها خاموش نمی‌شود، بلکه فعال‌تر و هدفمندتر از بیداری عمل می‌کند. خواب باکیفیت برای حافظه، سلامت روان، خلاقیت و پاکسازی مغزی ضروری است. بی‌خوابی یا اختلالات خواب می‌توانند عملکرد شناختی را مختل کرده و خطر بیماری‌های عصبی را افزایش دهند.
برخلاف تصور رایج که خواب را زمان «خاموشی مغز» می‌دانند، مطالعات تصویربرداری عصبی نشان می‌دهد که مغز در برخی مراحل خواب -به‌ویژه خواب REM- فعال‌تر از بیداری است. این فعالیت نه‌تنها تصادفی نیست، بلکه هدفمند و حیاتی برای حافظه، تنظیم احساسات، و بازسازی شناختی است.
مغز در خواب چه می‌کند؟
مغز در خواب، خاطرات روز را تثبیت می‌کند، اطلاعات غیرضروری را پاکسازی می‌کند، احساسات را پردازش و تنظیم می‌کند، مسیرهای عصبی را بازسازی می‌کند، خلاقیت و حل مسئله را تقویت می‌کند
در مرحله REM (Rapid Eye Movement)، فعالیت مغز به‌ویژه در نواحی مرتبط با حافظه، هیجان و یادگیری افزایش می‌یابد. این مرحله معمولاً در نیمه دوم خواب شبانه رخ می‌دهد و با رؤیاهای واضح همراه است.
چرا فعالیت مغز در خواب بیشتر است؟
۱. تثبیت حافظه بلندمدت: اطلاعات جدید از حافظه کوتاه‌مدت به بلندمدت منتقل می‌شوند، به‌ویژه در خواب REM و خواب عمیق.
۲. پردازش هیجانی: تجربیات احساسی روز در خواب بازبینی و تنظیم می‌شوند. این فرآیند در درمان اضطراب و افسردگی نقش دارد.
۳. تقویت خلاقیت و حل مسئله: مغز در خواب، بدون محدودیت‌های منطقی بیداری، ارتباطات جدید بین اطلاعات برقرار می‌کند. این دلیلی است که گاهی با جواب یک سؤال در ذهن خود از خواب بیدار می‌شویم!
۴. پاکسازی مغزی (Glymphatic System): در خواب، مغز مواد زائد مانند پروتئین‌های مرتبط با آلزایمر را دفع می‌کند. این سیستم در بیداری فعال نیست.
راهکارهای بهبود کیفیت خواب و عملکرد مغز
– خواب منظم و کافی (۷–۹ ساعت در شب)
– کاهش نور آبی قبل از خواب (موبایل، لپ‌تاپ)
– پرهیز از کافئین و وعده‌های سنگین شبانه
– تمرینات آرام‌سازی مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن
– حفظ دمای مناسب اتاق خواب و سکوت محیط
خبرآنلاین
