تلاش‌ها برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای در حاشیه اجلاس سازمان ملل؛ آیا تصمیمات سیاسی موانع را از سر راه بر می‌دارد؟
در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، هم تحرکات دیپلماتیک میان کشورهای منطقه و هم امیدواری‌ها نسبت به از سرگیری مذاکرات هسته‌ای در هفته‌های آینده افزایش یافته است. با وجود این تلاش‌های مثبت، شاهد موضوعاتی هستیم که بالقوه می‌تواند مذاکرات هسته‌ای و تلاش‌های برای کاهش تنش منطقه‌ای را به بن‌بست بکشاند.
«بازتاب»؛ آرش صفار- «سلمان بن عبدالعزیز»، پادشاه سعودی در سخنرانی خود در سازمان ملل که به صورت غیرحضوری و از پیش ضبط شده ارائه شد، گفت «ایران یکی از همسایگان ما است و امیدواریم که گفتگوهای مقدماتی ما با آن‌‌ها منجر به نتایج واقعی برای اعتمادسازی، بر پایه احترام به حاکمیت و عدم مداخله در امور داخلی شود».
ملک سلمان همچنین با اعلام نگرانی عربستان از اقدامات ایران «بر خلاف تعهداتش»، اعلام کرد که پادشاهی از تلاش‌های بین‌المللی برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای حمایت می‌کند.
هم‌زمان «بلومبرگ» گزارش داده است که روز سه‌شنبه، وزرای خارجه و نمایندگان ارشد ایران، عربستان، کویت، مصر، قطر، اردن، ترکیه، فرانسه، اتحادیه اروپا، اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس در محل اقامت سفیر عراق در نیویورک به گفتگو درباره تحولات و شرایط منطقه پرداخته‌اند.
پیش‌تر «سعید خطیب‌زاده»، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده بود که گفتگوهای وین به زودی از سر گرفته می‌شود و این موضوع به اطلاع طرف اروپایی رسیده است.
بلومبرگ دیدار مقام‌های ایرانی با نمایندگان کشورها و سازمان‌های منطقه و مقام‌های اروپایی را نشان‌دهنده افزایش تلاش‌ها برای کاهش تنش در خاورمیانه وآمادگی ایران برای آغاز مجدد گفتگوهای هسته‌ای مرتبط دانسته است.
هم‌زمان با این تحولات، «ولی نصر»، استاد دانشگاه «جان هاپکینز» و «سید حسین موسویان»، عضو اسبق تیم مذاکره‌کننده ایران و متخصص سیاست بین‌الملل، در یادداشتی در «فارن پالیسی» ضمن اشاره به نزدیک شدن برنامه هسته‌ای ایران به «نقطه بی‌بازگشت»، اصرار بر پرداختن به موضوعات مربوط به سیاست منطقه‌ای ایران را عامل بن‌بست مذاکرات دانسته‌اند.
به باور نویسندگان، اختلافات در خصوص موضوعات منطقه‌ای، منجر به شکست مذاکرات هسته‌ای، فشار اقتصادی بیش‌تر بر تهران و خرابکاری در تأسیسات هسته‌ای ایران می‌شود که احتمالا تهران با تشدید تنش‌ها در لبنان، سوریه و عراق و همچنین ناامن کردن عرضه و حمل‌ونقل نفت به آن پاسخ خواهد گفت.
این مسئله به معنی افزایش ناامنی و بی‌ثباتی در خاورمیانه است و بنابراین با سیاست دولت بایدن برای بهبود شرایط امنیتی منطقه با هدف کاهش تعهدات نظامی خود در خاورمیانه در تضاد است.
در این شرایط و با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد از یک‌سو با تلاش‌های درون منطقه‌ای برای رسیدن به توافق‌هایی برای کاهش تنش‌ها و اختلافات و از سوی دیگر با اصرار ایالات‌متحده برای قرار گرفتن موضوعات غیرهسته‌ای در دستور کار مذاکرات وین –که بنا بر تحلیل نصر و موسویان، هم مذاکرات هسته‌ای و هم امنیت منطقه‌ای را به خطر می‌اندازد- روبه‌رو هستیم.
نکته حائز اهمیت این است که بخشی از روندهای متضاد ناشی از سیاست بازیگران منطقه‌ای است؛ از یک طرف دولت‌های منطقه، به ویژه کشورهای عرب خلیج فارس در سال‌های اخیر از ناامنی منطقه‌ای به شدت آسیب دیده‌اند؛ بنابراین طبیعی است که در جهت کاهش تنش‌های منطقه‌ای تلاش کنند.
همچنین، نگرانی بازیگران منطقه‌ای از برنامه هسته‌ای ایران اگر بیش‌تر از طرف‌های ایران در برجام و آمریکا نباشد، کم‌تر نیست.
از دیگر سو، به نظر می‌رسد بازیگران منطقه‌ای علیرغم گفتگوها با ایران در خصوص موضوعات موردی، چندان امیدی به کاهش دغدغه‌های کلی خود در خصوص برنامه موشکی و سیاست منطقه‌ای ایران ندارند و لذا علاوه بر مسیر مستقیم با ایران، خواهان فشار آمریکا بر تهران برای اعطای امتیازاتی است که دست‌کم تاحدودی این نگرانی‌ها را مرتفع سازد.
در این وضعیت، هم آینده برنامه هسته‌ای ایران و برجام و هم ثبات و امنیت منطقه در گرو تصمیمات سیاسی رهبران در تهران، واشنگتن و پایتخت‌های منطقه است.
