بعیدی نژاد: پیشنهادهای گروه بحران برجام را ضعیف می‌کرد

یک عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در پاسخ به شبهاتی که برخی در مورد گزارش «گروه بین‌المللی بحران» ایجاد کرده و مدعی هستند متن برجام ١٤ ماه قبل از توافق توسط آمریکایی‌ها نوشته شده بود، به توضیح این شبهات پرداخت.

این مجموعه حاوی سه صفحه و نیم پیشنهادهای مشخصی از سوی گروه بود و دیگر قسمت های گزارش به توضیح همین توصیه ها می پرداخت. توصیه های گروه بین المللی بحران برگرفته از مذاکرات و نگرش های اظهار شده در طول مذاکرات از سوی ایران و طرف های دیگر مذاکره کننده بود که در مواضع علنی آنها وجود داشت یا در مباحث انجام شده در اندیشکده‌های مطالعاتی بیان شده بود. مطالعه این مجموعه پیشنهادات از نظر تاریخ زنده مذاکرات برجام حائز اهمیت می‌باشد و می تواند ارزش های برخی از محورهای مهم توافق شده در برجام را روشن نماید. ما در اینجا بحث روی محورهای این پیشنهاد را در دو بخش تعهدات هسته ای و بعد بحث رفع تحریم‌ها دنبال می‌کنیم:

الف- بحث تعهدات هسته‌ای:

به طور اصولی توافق پیرامون چارچوب تعهدات ایران در خصوص غنی سازی فقط شامل تعداد سانتریفیوژ نمی‌باشد بلکه چند محور عمده را شامل میشود که ما تصویر کامل را وقتی می‌توانیم ارزیابی کنیم که این محورها در کنار هم قرار گیرند. اجزای مهم و اصلی در تعیین نوع رهیافت توافق پیرامون غنی سازی برنامه هسته ای ایران را این عناصر تشکیل می‌دهند:

١- تعداد سانتریفیوژ

٢- ابعاد برنامه تحقیق و توسعه

٣- حجم ذخایر اورانیوم غنی شده در تاسیسات

٤- مجموعه اقدامات بازرسی و نظارت بر برنامه هسته‌ای

٥- تعیین وضعیت سایت فردو

٦- اقدامات شفافیت در دیگر عرصه ها شامل بحث ممنوعیت آزمایشات هسته ای و بحث موشک‌های بالستیک

حالا برای داشتن یک ارزیابی دقیق تر از مجموعه توصیه های گروه بین المللی بحران لازم است ببینیم که توصیه های این گروه در موارد شش گانه بالا چه می‌باشد. با مراجعه به پیشنهاد این گروه برای حصول توافق هسته ای می‌توان ملاحظه کرد که گروه به طور خاص این توصیه ها را در موارد بالا به ایران و کشورهای مذاکره کننده ارائه کرده است:

١- تعداد کل سانتریفیوژهای ایران به ۶۴۰۰ سانتریفیوژ کاهش یابد و مازاد این تعداد سانتریفیوژ در نطنز و فردو به سالن B در نطنز انبار شود.

٢- حداکثر ظرفیت ماشینی که ایران می‌تواند در سالن تحقیق و توسعه نطنز روی آن کار کند پنج “سو” باشد و این یعنی برنامه تحقیق و توسعه ایران نهایتا به ماشینهای موجود محدود شود و ایران روی هیچ ماشین جدیدی از جمله IR۸ کار تحقیق و توسعه را انجام ندهد.

٣- در خصوص حجم ذخایر غنی‌سازی، ایران سیاست غنی‌سازی صفر را بپذیرد یعنی قبل از اجرای توافق، ایران تمامی ذخایر اورانیوم خود را مصرف کامل کرده یا به میله های سوخت تبدیل کند و حجم ذخایر خود را به صفر برساند. این یعنی ایران هیچگاه اورانیوم غنی شده ذخیره نکند و تمامی نیازهای خود را از دیگران تامین کند.

٤- ایران ضمن اجرای مقررات پروتکل الحاقی، هر گونه اقدامات لازم نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی را برای نظارت بر تاسیسات تولیدی، تبدیلی و معادن خود بپذیرد.

٥- ایران سایت فردو را به مرکزی برای تحقیقات هسته ای تبدیل کند؛ مرکزی که فاقد ماشینهای سانتریفیوژ باشد مگر برای تست تنها یک ماشین در شرایط خاص

٦- پنج تا هفت سال پس از اجرای تعهدات هسته ای، ایران تعهد نماید که اول به معاهده ممنوعیت آزمایشات هسته ای و سپس به سند بین المللی کردارنامه موشکهای بالستیک لاهه می پیوندد. ایران همچنین باید تمامی قوانین و مقررات نقل و انتقال فناوری‌های هسته ای مصوب کشورهای غرب را بپذیرد.

کافیست حالا برای داشتن یک ارزیابی صحیح مفاد تعهدات نهایی مندرج در برجام را در همین موارد در نظر بگیریم:

١- تعداد سانتریفیوژهای نطنز ۵۰۶۰ بوده و مازاد این تعداد برای استفاده‌های بعدی در سالن B در نطنز نگهداری می‌شوند.

٢- ایران تحقیق و توسعه روی تمامی ماشینهای خود از جمله IR۸ را ادامه داده و بعد از یک دوره ۱۰ ساله آنها را به مرحله تولید می رساند.

٣- ایران در هر شرایطی قادر خواهد بود ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده را در تاسیسات هسته ای خود ذخیره داشته باشد.

٤- تعهدات ایران در خصوص برنامه های بازرسی و نظارتی آژانس در حد پروتکل الحاقی بوده و ایران اقدامی فراتر از پروتکل الحاقی را بعنوان یک کشور استثناء نمی پذیرد.

٥- برای تضمین برنامه غنی سازی، ایران ۱۰۴۰ سانتریفیوژ را در سایت فردو حفظ می کند. همچنین ایران برنامه تولید مواد هسته ای پایدار با استفاده از سانتریفیوژ را در سایت فردو راه اندازی خواهد نمود.

٦- ایران هیچ اقدامی فراتر در خصوص تعهد به پیوستن به معاهده ممنوعیت آزمایشات هسته ای و محدودیتهای موشکی را نمی پذیرد.

همانگونه که ملاحظه می‌شود از میان شش محور کلیدی برنامه غنی سازی، گروه بحران فقط حاضر شده است در تعداد سانتریفیوژها پیشنهاد منصفانه ای به مذاکره کنندگان تفاهم هسته ای ارائه نماید اما در باقی پنج محور باقیمانده پیشنهاداتی مطرح کرده است که هیچ یک از آنها به هیچ وجه برای ایران قابل قبول نبوده است.

ب- بحث لغو تحریم‌های یکجانبه و چند جانبه

توصیه های این گروه پیرامون لغو تحریمهای بین المللی، مالی و اقتصادی بدین شرح است:

– کشورها رفع تحریم‌های تفاهم ژنو را ادامه دهند و نیمی از عایدات نفت ایران را از طریق اقساط ماهانه آزاد کنند.

– به تدریج صادرات نفت ایران به اروپا از سر گرفته شود.

– تجارت و فروش اقلام انسانی به ایران افزایش یابد.

– پنج تا هفت سال بعد از اجرای توافقات قبلی کشورها به تدریج سهم پنجاه درصدی آزادسازی درآمدهای ایران را افزایش دهند و به تدریج اجازه افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی ایران صادر شود.

– در مرحله سوم یعنی هشت تا ۱۰ سال بعد از اجرای موفق مرحله دوم، به تدریج تحریم‌ها در حوزه گازی برداشته شود و بعد اقداماتی برای لغو تحریمها در حوزه نفتی صورت گیرند.

چنانچه ملاحظه می‌فرمایند زیربنای توصیه‌های گروه بین المللی بحران بر این فرض استوار است که تحریم‌های ایران تا سال‌های طولانی حفظ می‌شوند و ۱۰سال بطول می انجامد که کشورها تحریمهای نفت و گاز ایران را آن هم مشروط به پذیرش تعهدات دیگر از جمله تعهدات موشکی ایران برمی‌دارند. فرض این است که در طی همه این ۱۰ سال نیز حجم صادرات نفت ایران به همان میزان یک میلیون بشکه در روز که میزان مورد توافق در تفاهم موقت ژنو بود محدود می‌ماند. بدین ترتیب انواع و اقسام تحریم‌های دیگر نیز بر سر جای خود باقی می مانند و حتی قطعنامه های شورای امنیت نیز کاملا حفظ و اجرا میشوند.

این پیشنهادات را اگر با مفاد برجام مقایسه کنیم به تفاوت بنیادین این توصیه ها با متن تفاهم برجام پی می‌بریم. برجام ضمن لغو تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت و شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، تمامی کشورها را متعهد می‌کند که تمامی تحریمهای مالی، بانکی، اقتصادی، انرژی شامل نفت و گاز و همچنین تحریمهای حمل و نقل شامل کشتیرانی و هواپیمایی و غیره و غیره را در همان روز اول اجرای برجام لغو کند.