آیا مرگ پریگوژین مشکلات پوتین را حل می کند؟

“خبرگزاری الجزیره” در گزارشی با اشاره به مرگ یوگنی پریگوژین رهبر گروه نظامی واگنر در یک سانحه هواییِ مشکوک، با ذکر استدلال های مختلف سعی داشته این نکته را مورد تاکید قرار دهد که این مساله، مشکلات و چالش های پوتین را نه تنها حل نمی کند بلکه احتمال انفجار بحران ها برای وی در آینده نیز کاملا وجود دارد.

بازتاب– چند ماه قبل، ویلیام برنز، رئیس سازمان سیا در پاسخ به این سوال که سرنوشت گروه نظامی واگنر پس از ارتکاب به کودتای ناکام در روسیه چه خواهد بود؟ هشدار داد که رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، فردی است که به طور عمومی و کلی فکر می کند انتقام جویی، بهترین سیاست است و مطمئنا کاری خواهد کرد که پریگوژین تقاص پس دهد. در روز 23 آگوست سال جاری میلادی، تنها دو ماه پس از کودتای نافرجام در روسیه، یک جت خصوصی در این کشور سقوط کرد که البته یوگنی پریگوژین، رئیس گروه نظامی واگنر نیز مسافر آن بوده است.

اکنون بسیاری با ذکر مجدد جمله ویلیام برنز، سعی می کنند اعتبار آن را به خود نسبت دهند. اگرچه که برای بسیاری از ناظران و تحلیلگران مسائل روسیه، کشته شدن پریگوژین به هیچ عنوان موضوع شگفت انگیزی نبوده است. پیشتر نیز در تاریخ روسیه افرادی بوده اند که دست به خیانت زده اند و پوتین و متحدان او از آن ها انتقام گرفته اند.

پوتین در طول بیش از دو دهه حضور خود در قدرت، این نکته را برای همگان آشکار کرده که برای هیچ چیز به اندازه “وفاداری” ارزش و احترام قائل نیست. در دهه 1990 میلادی، هنگامی که پوتین معاون شهردار سن‌پترزبورگ بود، از کار کردن با رقبای شهردار وقت روسیه خودداری کرد. پوتین در جریان یک سخنرانی در سال 2016 گفته است که: “بهتر است انسان به دلیل وفاداری‌اش به دار آویخته شود تا اینکه در نتیجه خیانتش کشته شود”. او تاکید کرد که “خیانت” پدیده ای است که او هیچ‌گاه نمی تواند آن را ببخشد.

از زمان قدرت گیری پوتین در سال 2000 میلادی، شمار قابل توجهی از افرادی که با وی به مخالفت می پرداختند، جان خود را از دست داده اند از ژنرال “السکاندر لِبِد” که زمانی به عنوان اصلی ترین رقیب سیاسی پوتین در نظر گرفته می شد و در سال 2002 در سانحه مرموز سقوط هلی کوپتر کشته شد گرفته تا “بوریس برزووسکی” که از مخالفان پوتین حمایت مالی می کرد و در لندن در تبعید بود و به نحوی مرموز در سال 2013 میلادی کشته شد، همه و همه جلوه هایی عینی از خشم و انتقام جویی پوتین را به نمایش می گذارند.

البته که روسیه در زمان پوتین علیه افرادی نظیر “الکساندر ایتویننکو”(در سال 2006) و “سرگی اسکریپال”(در سال 2018) نیز که در واقع جاسوسان سابق روسیه بودند و در کشورهای غربی حضور داشتند، دست به اقدام با هدفِ حذف آن ها زده است.

با این همه، آغاز جنگ اوکراین در فوریه سال 2022، عملا محرک های جدی تری را به پوتین و کرملین جهت تسویه حساب های گسترده تر با مخالفانشان داده است. در این راستا، شاهد کشته شدن مرموزِ سیل قابل توجهی از الیگارش ها و فعالان تجاری و اقتصادی روسی در این کشور و در اقصی نقاط جهان بوده ایم. افرادی که در کشتی های شخصی خود کشته شده اند و یا از پنجره محل اقامتشان به بیرون سقوط کرده اند!

کودتای اخیر پریگوژین در روسیه تنها روسیه را به هم نریخت بلکه سیلی از تسویه حساب ها علیه مقام های نظامی روسی را نیز به همراه داشت. به عنوان مثال “ژنرال سرگی سوروویکین” فرمانده سابق نیروی هوایی روسیه که بارها مورد تقدیر و ستایش پریگوژین نیز قرار گرفته است، پس از کودتای اخیر گروه واگنر در روسیه، از منظر افکار عمومی غیب شده است و به تازگی معاون وی به عنوان جانشین رسمی اش معرفی شده است.

“ایوان پوپوف” از دیگر ژنرال های روسی نیز از زمانی که انتقاداتش از ارتش روسیه و شخص پوتین علنی شد، دیگر در انظار عمومی مشاهده نشده است. اینکه چه بلایی بر سر هواپیمای حامل پریگوژین آمده مشخص نیست و شاید هیچگاه هم مشخص نشود با این حال، نکته مهم این است که ظاهرا کرملین اساسا به این مساله اهمیتی نمی دهد که مردم در مورد این حادثه چه می گویند.

جالب است که بلافاصله پس از سقوط هواپیمای مذکور، رسانه های خبری و مقام های ارشد هوایی روسیه در مورد آن صحبت کردند و البته که رسانه های خارجی نیز خیلی زود دسترسی لازم به محل سقوط هواپیما را پیدا کردند.

کرملین به صراحت سعی داشته از کشته شدن پریگوژین پیام های خاصی را به دیگر نخبگان روسی برساند. افرادی که در بحبوحه جنگ اوکراین بعضا اقدام به طرح نارضایتی های خود کرده اند و به انتقاد از پوتین و حتی مخالفت با وی پرداخته اند. به بیان ساده تر، پوتین سعی دارد نوعی فضای وحشت را ایجاد کند. اگرچه که این مساله به هیچ عنوان مشکلات وی را حل نخواهد کرد.

سطح نارضایتی ها در صفوف ارتش روسیه بالا گرفته و کشته شدن پریگوژین نیز نمی تواند آن را سرکوب کند. در عین حال، جدی شدن چالش های اقتصادی در روسیه نیز بر شدت نارضایتی های داخلی در این کشور می‌افزاید. اساسا در نتیجه همین مساله نیز بوده که دولت روسیه اقدامات تقابلی علیه الیگارش های روسی را تشدید کرده است.

در روزهای گذشته، سقوط ارزش روبل سبب شده تا دولت روسیه دست به اقداماتی بزند که لزوما به مذاق عامه مردم این کشور خوش نمی آیند. بحران اقتصادی در روسیه نه فقط الیگارش های روسیه بلکه طبقه متوسط و حتی طبقات ضعیف ترِ این کشور را نیز به شدت تحت فشار قرار می دهد. اینکه پوتین و کرملین نمی توانند زمینه های ثبات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی را برای مردم روسیه فراهم کنند، خود به چالشی اساسی برای آن‌ها در شرایط کنونی تبدیل شده است.

کرملین و پوتین باید بپذیرند که در حمله به اوکراین دچار سومحاسبه شدند. شاید پوتین نسبت به این واقعیت آگاه نباشد با این حال، بسیاری از افراد پیرامونِ وی چنین وضعیتی ندارند. جنگی که پوتین در اوکراین به راه انداخت به وضوح نشان داد که چگونه نزدیکترین دوستان وی می توانند به مرگبارترین دشمنانش تبدیل شوند.