اجزای تجهیزات قالب بندی بتن کدام اند؟
قالب‌بندی بتن، بخش حیاتی در ساختوساز است که به شکل‌دهی، استقامت و استحکام سازه‌های بتنی کمک می‌کند. کیفیت تجهیزاتی که در فرآیند قالب‌بندی بتن استفاده می‌شوند، نقش مهمی در ایمنی و کیفیت سازه بتنی دارند. قالب بتن و تجهیزات قالب‌بندی انواع مختلفی دارند که در این مطلب به بررسی آن‌ها و اهمیت هر یک در فرآیند ساختوساز می‌پردازیم. همراه ما باشید.
قالب بتن چیست؟
قالب بتن وسیله‌ای موقتی یا دائمی است که برای ساخت سازه‌های بتنی استفاده می‌شود. از این محصول که در انواع مختلف چوبی، فلزی، پلاستیکی و پیش‌ساخته موجود است، برای شکل‌دهی و نگهداری بتن در حین سخت شدن آن استفاده می‌شود. به این صورت که بتن نرم داخل قالب ریخته می‌شود و پس از سفت شدن و شکل‌گیری، قالب را از آن جدا می‌کنند. استفاده از قالب‌های بتنی علاوه‌بر شکل دادن به بتن و فراهم کردن امکان ساخت سازه‌های بتنی در اشکال مختلف، از مسائلی مانند ترک خوردن یا شکستگی بتن هم جلوگیری می‌کنند و انسجام و استحکام سازه بتنی را افزایش می‌دهند.
اجزا و تجهیزات تشکیل‌دهنده قالب بتن چه مواردی هستند؟
برای قالب‌بندی بتن از تجهیزات و اجزای مختلفی استفاده می‌شود که بسته به نوع سازه در حال ساخت، انواع مختلفی دارند. از مهم‌ترین اجزای سیستم قالب‌بندی بتن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جک سقفی، از اجزای سیستم پشتیبانی و نگهدارنده قالب بتن
جک سقفی یکی از تجهیزات موقتی در ساختمان‌سازی است که برای نگهداری قالب‌های بتن و جلوگیری از فروپاشی سازه‌های بتنی تازه ریخته‌شده استفاده می‌شود. این ابزار معمولا از جنس فولاد یا آهن مقاوم ساخته شده و شامل یک لوله اصلی و یک لوله تنظیم شونده است. از جک سقفی برای ساخت سقف‌های تیرچه بلوک و نگهداری قالب‌های بتنی سقف یا ستون حین بتن‌ریزی و شکل‌گیری سازه بتنی استفاده می‌شود. جک سقفی یکی از اجزای سیستم پشتیبانی و نگهدارنده در فرآیند قالب‌بندی بتن است. دیگر اجزای این سیستم عبارتند از:
- داربست مثلثی: این داربست نیز به‌عنوان نگهدارنده قالب بتنی، در سازه‌های سنگین و پروژه‌های ساختمانی بزرگ استفاده می‌شود. داربست مثلثی به‌دلیل ساختار ویژه و سه‌گوش خود، استحکام بالا و تحمل بارهای سنگین را فراهم می‌کند.
- داربست چکشی: این نوع داربست نیز جزو تجهیزات پیشرفته و مدولار در قالب‌بندی بتن است که برای ایجاد پشتیبانی محکم و مطمئن در پروژه‌های ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از داربست چکشی برای ساخت سازه‌های سنگین بتنی، مانند پل‌ها، تونل‌ها و … استفاده می‌شود.
تجهیزات پشتیبانی در فرآیند قالب‌بندی بتن موارد دیگری مانند شمع‌ها و … را نیز شامل می‌شوند که مقاومت سازه تا زمان سخت شدن بتن را افزایش می‌دهند.
قالب‌ها
قالب‌ها از دیگر بخش‌های تجهیزات قالب‌بندی و جزو تجهیزات اصلی هستند که بتن را در شکل مورد نظر نگه می‌دارند. قالب‌های بتن بسته به جنس و متریال انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
- قالب‌های فلزی که معمولا فولاد یا آلومینیومی بوده و برای پروژه‌های بزرگ و استفاده‌های مکرر مناسب هستند. این قالب‌ها مقاوم و قابل بازیافت هستند و وزن سنگین‌تر از سایر قالب‌ها دارند.
- قالب‌های چوبی که از جنس تخته سه‌لایه یا چوب معمولی تشکیل می‌شوند و در پروژه‌های کوچک یا موقت مورد استفاده قرار می‌گیرند. این قالب‌ها سبک و اقتصادی هستند؛ اما طول عمر کوتاه‌تری دارند.
- قالب‌های پلاستیکی از جنس پلاستیک تقویت‌شده هستند. از این قالب‌ها برای سازه‌های خاص و سبک استفاده می‌شود. ویژگی این قالب‌ها مقاوم در برابر رطوبت و قابل استفاده مجدد است؛ اما قیمت گران‌تری دارد.
- قالب‌های فایبرگلاس از دیگر انواع قالب بتن و از جنس الیاف فایبرگلاس با رزین هستند. این قالب‌ها در پروژه‌های خاص و اشکال پیچیده استفاده می‌شوند و سبک، مقاوم، و مناسب برای طرح‌های خاص هستند.
هر کدام از قالب‌های گفته‌شده کاربردی مشخص دارند و برای حجم و مقدار خاصی از بتن مناسب هستند. برخی از این قالب‌ها دائمی و برخی برای استفاده موقت هستند.
اتصالات قالب بندی
برای اطمینان از پایداری و اتصال صحیح قطعات قالب، از ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود. ازجمله اتصالات قالب بندی بتن می‌توان به گیره‌ها اشاره کرد که برای اتصال قطعات قالب به یکدیگر استفاده می‌شوند و قابلیت تنظیم سریع و آسان دارند.
پین‌ها و گوه‌ها که قطعات قالب را به‌طور محکم در جای خود نگه می‌دارند و اغلب در قالب‌های فلزی به کار می‌روند. بولت و مهره‌ها، برای بستن و تقویت قالب‌ها، جلوگیری از جابه‌جایی مورد استفاده قرار می‌گیرند و مقاومت قالب را بیشتر می‌کنند.
روغن‌ها و مواد رهاساز قالب
برای جلوگیری از چسبیدن بتن به قالب و تسهیل فرآیند جداسازی، از انواع روغن‌ها استفاده می‌شود که عبارتند از:
- روغن قالب: سطح داخلی قالب را پوشش می‌دهد و از چسبیدن بتن جلوگیری می‌کند.
- محلول‌های رهاساز: در قالب‌های خاص، به‌ویژه برای بتن‌های معماری به کار می‌روند.
تجهیزات تراز و شاقول
برای اطمینان از کیفیت و دقت در قالب‌بندی، از ابزارهای تراز و شاقول استفاده می‌شود که از انواع آن‌ها می‌توان به ترازهای لیزری یا دستی که دقت در صاف بودن قالب‌ها را تضمین می‌کنند، اشاره کرد. ریسمان‌کشی و شاقول برای تنظیم دقیق موقعیت قالب‌ها در سازه و ابزارهای اندازه‌گیری و کنترل کیفیت مانند متر و خط‌کش، سنج ضخامت قالب و … برای بررسی دقت قالب بتن استفاده می‌شوند.
فرآیند قالب بندی بتن
بعد از تهیه قالب مناسب و اتصالات قالب بندی، نوبت به فرآیند قالب‌بندی و ساخت سازه بتنی می‌رسد که شامل مراحل زیر است:
- ابتدا براساس نقشه‌های سازه، قالب‌های مناسب انتخاب و طراحی می‌شوند. این مرحله اهمیت زیادی دارد؛ زیرا دقت در آن مستقیما بر کیفیت سازه تأثیر می‌گذارد.
- قالب‌ها در محل مورد نظر نصب و به وسیله اتصالات و سیستم‌های نگهدارنده تثبیت می‌شوند. دقت در تراز و شاقول بودن قالب‌ها در این مرحله ضروری است.
- بتن به آرامی و با دقت در قالب‌ها ریخته می‌شود تا شکل و اندازه دلخواه ایجاد شود.
- پس از ریختن بتن، قالب‌ها تا زمانی که بتن به استحکام کافی برسد، در جای خود باقی می‌مانند. استفاده از روغن قالب یا محلول‌های رهاساز، جداسازی قالب‌ها را آسان‌تر می‌کند.
در نهایت، قالب‌ها به دقت جدا شده و برای استفاده مجدد بررسی می‌شوند. بسته به جنس قالب، برخی از آن‌ها یکبار مصرف و برخی دیگر قابلیت استفاده مجدد دارند.
سخن پایانی
استفاده از قالب بتن به‌عنوان یکی از مراحل اصلی ساختوساز تاثیر مستقیمی بر کیفیت، دوام و دقت سازه‌ها دارد. انتخاب صحیح تجهیزات قالب‌بندی و استفاده بهینه از آن‌ها نه‌تنها به بهبود کیفیت پروژه کمک می‌کند، بلکه باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه نیز می‌شود. برای انتخاب تجهیزات مناسب باید به مواردی مانند نوع پروژه و سازه بتنی، حجم بتن‌ریزی و … توجه کرد.
