چرا غرب باید به نقش جدید چین در خاورمیانه عادت کند؟

پایگاه خبری میدل ایست آی در گزارشی می نویسد:

در سال های اخیر، با توجه به رشد مداوم اقتصادی چین و باثبات‌تر شدنِ اقلیم سیاسی منطقه “مِنا/MENA”، همکاری میان دو طرف با سرعت رشد پیدا کرده است. جدیدترین آمارها که توسط دولت چین منتشر شده اند حاکی از این مساله هستند که تجارت چین با 18 کشور منطقه خاورمیانه، افزایش 27.1 درصدی را تجربه کرده و به رقم بیش از 500 میلیارد دلار در سال 2022 رسیده است.

بازتاب -نقش چین در تسهیل روند احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران و عربستان که اخیرا اتفاق افتاد، تا حد زیادی از منظر بین المللی، به رسمیت شناخته شد و برای این کشور اعتبار به همراه داشت. با این حال، آمریکا و متحدان بین المللی اش، یا این مساله را رد کردند و یا سعی داشتند تا نسبت به آن بی توجهی پیشه کنند. در این رابطه، جریان های رسانه ایِ اصلی غربی نیز عامدانه و برای اینکه این واقعیت را که نقش غرب در شکل دهی به معادلات تعیین کننده در منطقه خاورمیانه تا حد زیادی تضعیف شده، لاپوشانی کنند، نسبت به کنشگریِ فعال چین در تحولات مهم اخیر در منطقه مذکور، سکوت کرده و یا روایت‌های انحرافی را تبلیغ و ترویج کرده و می‌کنند.

اینکه ایران و عربستان به نقشِ میانجی گرانه چین جهت تنش زدایی از روابط سیاسی و دیپلماتیک خود تن داده‌اند به این دلیل نبوده که آن ها از جانب چین مجبور به انجام کاری شده اند. بلکه دلیل اصلی این مساله این بوده که اولا آن ها چین را برای این مساله لایق دانسته اند و در عین حال، این کشور را کُنشگری با نیات درست در مساله مذکور یافته اند.

در جهانِ در‌هم‌تنیده کنونی که البته کشورها از منظر اقتصادی تا حد زیادی وابسته به یکدیگر هستند، همزیستی مسالمت آمیز و احترام برای منافع حیاتی دیگر کشورها بایستی همیشه یک دستورکار مهم و برتر در عرصه روابط بین الملل باشد.

رویکردهای استعمارگرانه و امپریالیستی مبنی بر کسب موقعیت برتر منطقه ای و جهانی، آن هم با استفاده از حیله و فریب های قدیمی نظیرِ “تفرقه بینداز و حکومت کن”، هیچ جایگاهی در جهان مدرن کنونی ندارند و باید از سوی جامعه بین المللی نیز محکوم شوند.

پیوندهای باستانی

پیوندهای چین با منطقه خاورمیانه به بیش از دو هزار سال قبل باز می گردد. مساله ای که بسیاری نسبت به آن بی توجه هستند. از دوران قدرتِ داریوش و امپراطوری پارسی تا مصر در دوران امپراطوری روم، منطقه “مِنا”(غرب آسیا و شمال آفریقا)، شاهد تجارت گسترده چین با ملت های منطقه از طریق جاده ابریشم بوده است.

در سال های اخیر، با توجه به رشد مداوم اقتصادی چین و باثبات تر شدنِ اقلیم سیاسی منطقه، همکاری میان دو طرف با سرعت رشد پیدا کرده است. جدیدترین آمارها که توسط دولت چین منتشر شده اند حاکی از این مساله هستند که تجارت چین با 18 کشور منطقه خاورمیانه، افزایش 27.1 درصدی را تجربه کرده و به رقم بیش از 500 میلیارد دلار در سال 2022 رسیده است.

با توجه به تلاش های فراوان ایران، عربستان، امارات و قطر جهت گسترش توانمندی های تولیدی خود و مدرن‌سازی توسعه شهریشان و در عین حال، ارتقای فناوری های مالی و دیجیتال خود، چین با توجه به تجربیات قابل توجهش در حوزه های مذکور، به یک شریک و متحد منطقی برای این دسته از کشورها تبدیل شده است. در عین حال، روند تقاضای مداوم و غیرقابل خدشه نفت و گاز منطقه از سوی چین نیز سبب شده تا پیوندها میان پکن با بازیگران مهم این منطقه بیش از پیش تقویت شود.

در ابتدای سال 2023، یکی از غول های فناوریِ ارتباطات چین، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا را به مثابه یک منطقه مستعد جدید در جهان که حامل فرصت های فراوانی است، ارزیابی کرد. منطقه ای که پیش بینی می شود تنها میان سال های 2019 تا 2025، چیزی در حدود 70 میلیارد دلار سرمایه گذاری در زیرساخت های تلفن‌همراه را به خود جذب کند.

صنعت تولید خودروی چین در خاورمیانه نیز گسترش قابل توجهی را تجربه می کند. ماشین های بیشتر و بیشتری که ساختِ کشور چین هستند نظیر خودروهای الکتریکی، اکنون در خیایان های عربستان، کویت، امارات، قطر، بحرین، اردن ، ایران و لبنان حرکت می کنند. تنها در منطقه حاشیه خلیح فارس، گزارش ها حاکی از این هستند که چیزی در حدود 200 هزار خودروی ساخت کشور چین در سال 2022 توسط کشورهای این منطقه وارد شده اند. این میزان، نماینده چیزی در حدود 10 تا 15 درصد از کل فروش خودروها در کشورهای منطقه حاشیه خلیج فارس است.

مزایا و منافع متقابل

جدای از منافع تجاری و نوع مراودات اقتصادی چین با کشورهای منطقه خاورمیانه، یکی دیگر از نکاتی که رابطه با چینی ها را برای کشورهای این منطقه جذاب می کند این است که چینی ها به فرهنگ دیگر ملت ها احترام می گذارند و هیچگاه تلاش نکرده اند تا دیگر کشورها را استعمار کنند. همین مساله که در تاریخ چین شاهد اتحاذ رویکردهای استعمارگرایانه از سوی این کشور علیه دیگر ملت ها نبوده ایم، تا حد زیادی ملت های خاورمیانه ای را در حرکت به سمت چین تشویق می کند. همین موضوع بوده که سبب شده تا جار و جنجال های تبلغاتی غرب در مورد آنچه “تهدیدِ چین” عنوان شود، با بی اعتنایی گسترده ای در مطنقه خاورمیانه و شمال آفریقا رو به رو شود.

مثلا در مورد ابتکار مشهور چین موسوم به “یک کمربند-یک جاده” نیز که دولت این کشور آن را در سال 2013 اعلام کرد، بسیاری از تحلیلگران و البته کشورهایی که درمسیر این طرح بزرگ قرار دارند تایید می‌کنند که چین با این ابتکارِ خود بیش از همه به دنبال توسعه کریدورهای تجاری‌اش است و نباید این طرح را به مثابه طرحی جهت تحکیم تسلط منطقه ای و جهانی چین ارزیابی کنیم.

ابتکار یک کمربند یک جاده، اکنون میزبان 151 کشور است که البته 32 سازمان بین المللی نیز در قالب آن فعال هستند و در این رابطه، کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نیز گرایش و تمایل گسترده ای را برای حضور در این طرح از خود نشان داده اند. جالب است که  بدانیم این کشورها میزبان بیش از 3 هزار پروژه مرتبط با ابتکار یک کمربند یک جاده خواهند بود که ارزش مجموع این پروژه ها نیز چیزی بالغ بر یک تریلیون دلار خواهد بود.

با این همه باید توجه داشته باشیم که ما در جهانی زندگی می کنیم که به سرعت در حال تغییر است و صلح چیزی است که باید قدرِ آن را در این جهان بدانیم. روند دلار زدایی که توسط شمار قابل ملاحظه ای از کشورها و در قالب هایی نظیر حذف ارز مذکور در مناسبات تجاری دو جانبه آن ها دنبال می شود و در خاورمیانه نیز قابل مشاهده است، یک چالش جدی است که علیه هژمونی آمریکایی و غرب در منطقه خاورمیانه مطرح می شود.

جالب است که این روند سبب شده تا بسیاری از کشورها و البته تحلیلگران، این فرضیه را مطرح سازند که می توان از یوآن به عنوان ارزی جایگزین برای دلار صحبت کرد و باید آن را در ذخایر ارزهای حارجی کشورها دارای وزن بیشتری در قیاس با گذشته دانست.

روابط چین با کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، با چالش های فراوانی از سوی برخی کشور ها که مخالف با قدرت گیری جهانیِ پکن هستند رو به رو است. در عین حال، برخی آسیب‌پذیری های اقتصاد داخلی چین نیز عملا احتیاط و محاظفه کاری را در سیاست جهانی این کشور توصیه می کنند. با این همه، باید منتظر ماند و دید که چینی ها این چالش ها را چگونه در ادامه راه مدیریت خواهند کرد. نکته واضح این است که غرب باید به نقش جدی و مهمِ چین در قالب معادلات راهبردی کلان خاورمیانه عادت کند.