فضای بحرانی جدید در صورت شکست قطعی برجام

به نوشته سایت خبرسراسری، رحمان قهرمان‌پور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، در گفت‌وگویی شرایط کنونی حاکم بر مذاکرات باتوجه به تحرکات تازه غربی‌ها در شورای حکام را تحلیل کرده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

شنیده شده است مذاکرات مجددا از سر گرفته می‌شود در وضعیت فعلی این گزاره تا چه حد درست است؟

بعد از سفر انریکو مورا به تهران، یکی از مسئولین سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که ایران آْمادگی خود برای مذاکرات جدید را اعلام کرده است.سخنگو وزارت خارجه نیز این خبر را تایید کرد و خبر سفر آقای باقری به اسلو هم تایید شد.بنظر می رسد ایران دور جدید تلاش های خود را برای خروج از بن بست به وجود آمده در مذاکرات احیا برجام آغاز کرده و همانطور که آقای امیرعبداللهیان هم اشاره کرد از نظر ایران هنوز امکان توافق وجود دارد و اگر آمریکا مواضع خود را تغییر دهد چنین امکانی وجود ندارد.این ها نشان می  دهد که ایران تلاش می کند با پیشنهاد های جدید بن بست موجود را بشکند.

با نگاهی به گذشته و مقایسه دستاورد دو تیم مذاکره کننده؛بنظر شما عراقچی و باقری کنی کدامیک دستاورد بیشتری داشتند؟

با توجه به اینکه مذاکرات زمان آقای روحانی به نتیجه نرسید در واقع نمی توان گفت که دقیقا بر سر چه چیز هایی توافق شده بود چون بر اساس اصلی که در برجام وجود داشت دو طرف پذیرفته اند اول بر سر کلیات توافق کنند و چون توافق نهایی هنوز صادر نشده است بحث بر سر اینکه بر سر چه مسائلی توافق شده بود درست نخواهد بود. روایت‌های دو طرف از مذاکرات قاعدتا متفاوت است و تا زمانیکه متن مکتوب مورد توافق نهایی منتشر نشود نمی توان بصورت دقیق‌تر گفت طرفین چه امتیازاتی داده و گرفته اند.

با توجه به اسنادی که توسط رژیم صهیونیستی نسبت به فعالیت های هسته ای ایران منتشر کرده است؛آیا احتمال چالش های جدید در مسیر برجام وجود دارد؟

در این مورد مسئله این است که در اسرائیل جناحی در کابینه فعلی مخالفت احیای مذاکرات برجام است و آن را به ضرر برجام می‌داند و همه تلاش خود را به کار گرفته است که برجام احیا نشود. معمولا مقامات تلاویو اقدامات خود را به اطلاع واشنگتن می رسانند.به محض اینکه آن ها احساس کردند بایدن امکان امتیاز دادن ندارد و سپاه را از فهرست تروریستی خارج نمی کند اسراییل اقدامات خرابکارانه خود را تشدید کرد و در آستانه شورا حکام این فعالیت ها به شکل طرح مجدد اسناد دزدیده شده از ایران مطرح شد. موضوع این اسنادی که اسرائیل ادعا می کند جدید نیست و مربوط به گذشته است اما در کل بنظر می‌رسد که دور جدیدی از تنش‌ها در حال آغاز شدن است.

در صورت شکست نهایی برجام ما با چه صحنه ای مواجه خواهیم شد؟آیا پرونده ایران به شورا امنیت خواهد رفت؟

اگر برجام شکست بخورد که فعلا بصورت رسمی هیچ‌یک از دوطرف چنین چیزی را اعلام نکرده اند ما با فضای متشنج و بحرانی جدیدی مواجه خواهیم شد طبیعتا آژانس بین المللی انرژی اتمی و قطعنامه های شورای حکام یکی از ابزار های فشار علیه ایران است و می تواند وسیله ی ارجاع یا گزارش پرونده ی ایران به شورای امنیت باشد که فعلا با صدور چنین قطعنامه ای قدری فاصله داریم.مسیر دوم این است که اروپایی ها مکانیسم ماشه را فعال کنند و بر اساس آن چیزی که در برجام وجود دارد هریک از اعضا برجام بجز ایران و البته الان که آمریکا خارج شده است می توانند چنین کاری را بکنند.در این مورد چون چین و روسیه قاعدتا چنین کاری نمی کنند نقش اساسی را اتحادیه اروپا خواهد داشت که موضوع را به شورا امنیت ارجاع دهند یا خیر!

برخی در دولت بر این باور بودند که به نتیجه رسیدن مذاکرات کار سختی نیست و افتخار این مسئله را پس از دولت روحانی به نام خود ثبت می کنند.در وضعیت فعلی آیا دولت رئیسی غافلگیر شده است؟

نه تنها در مورد دولت آقای رئیسی بلکه در مورد دولت های دیگر نیز این خوشبینی در ابتدا شروع به کار آن ها وجود داشت که پرونده هسته ای آنگونه که برخی ادعا می کنند دشوار نیست اما وقتی وارد کار عملی شدند به پیچیدگی واقف شدند.در مورد این دولت نیز این مسئله صادق است.واقعیت این است که ما از سال82 پرونده هسته ای مان شروع شده است و ابعاد خیلی زیاد و پیچیده ای به خود گرفته است اگر ما به سال83 برگردید پرونده پیچیده نبود و یکی از مقامات نیز آن سال ها گفته بود مسئله اصلا سیاسی نیست و مسئله فنی است نتیجتا ما از چنین فضایی عبور کردیم یعنی هر سال که گذشته چیزی به مسئله هسته ای اضافه شده است از گزارش های آژانس تا مطالعات ادعایی نظامی و موشکی و تحریم ها و برجام و خروج ترامپ و اعمال تحریم های ثانویه و… تا قرارداد سپاه در فهرست گروه های تروریستی لذا این پرونده هر روز پیچیده تر شده است در نتیجه مدیریت آن و حتی فهم آن هم کار سختی شده است یعنی برخی از افرادیکه در این حوزه مشورت می دادند و چند ماه پیش مقاله نوشتند که توافق به زودی حاصل می شود اما دیدیم که نشد و به هر حال این پرونده به همین دلیل یک پرونده پیچیده است و ضرافت ها و پیچیدگی های خاص خود را دارد و کسانی هم که می خواهند آن را حل کنند از عهده دو یا چند نفر بیرون است.نزدیک1800 تحریم علیه ما اعمال شده است.

موضع روسیه در این صحنه با توجه به جنگ اوکراین را چطور ارزیابی می کنید؟آیا روسیه مانع برجام خواهد شد؟

روسیه جز در یک مقطع کوتاهی که دولت آقای رئیسی سر کار آمد، نقش موثری در پرونده هسته ای نداشت و بعد از آغاز جنگ اوکراین هم نقش آن ها کمتر شد البته روس ها دوست دارند نقش خود را برجسته نشان دهند چون یکی از سیاست های پوتین این بود که نشان دهد روسیه و چین و آمریکا سه تعیین کننده بازی های جهانی هستند لذا می خواهم بگویم که نقش واقعی روسیه را باید از نقشی که خود روسیه سعی دارد نشان دهد جدا کنیم.روسیه شاید در یک مقطع تلاش کرد که مسئله برجام را به جنگ اوکراین گره بزند و لاوروف اعلام کرد با توجه به اینکه غرب روسیه را تحریم کرده است بنابراین روسیه نمی تواند به تعهدات خود در برجام عمل کند که با سفر امیر عبداللهیان این مانع حل شد دیگر نقش تعیین کننده نداشت چون به هر حال مسئله ی هسته ای مسئله مورد اختلاف ایران با غرب هست.هر زمان اختلافات به اوج رسیده روسیه و چین هم پشت ایران را خالی کرده اند بنابراین معنا این حرف این است که روسیه و چین به اندازه اروپا و آمریکا دغدغه این پرونده را ندارند و این مسئله را مسئله خودشان با ایران نمی دانند بلکه مسئله غرب با ایران می دانند و علاقه ای ندارند انرژی صرف این موضوع بکنند.