پاشنه آشیل موفقیت طرح یارانه ای دولت چیست؟

همزمان با حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی و ارائه طرح یارانه ای دولت که در قالب آن، به مدت دو ماه (بر اساس آنچه رسما اعلام شده) به دهک های مشخص شده (دهک های یک تا سه: 400 هزار تومان و دهک های چهار تا نه: 300 هزار تومان) یارانه نقدی تعلق می گیرد و سپس به تناسب این مبلغ، کالابرگ الکترونیک اختصاص داده می شود، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی به بررسی ابعاد مختلف این طرح و نقد آن می پردازند.

در این راستا، به طور خاص نقاط ضعف احتمالی این طرح و همچنین اینکه در نظر گرفتن چه گزاره یا گزاره هایی می تواند موجب موفقیت آن شود، از جمله محورهای مهم بحث و مناظره میان کارشناسان و تحلیلگران بوده است.

بازتاب در گفتگو با “آلبرت بغزیان”، دکترای علم اقتصاد و استاد دانشگاه، به بررسی موضوع مذکور پرداخته است که مشروح این گفتگو از نظر شما می گذرد:

به نظر شما نقاط ضعف اصلی حدف ارز ترجیحی 4200 تومانی و اجرای طرح یارانه ای دولت چیست؟

این شبیه به این می ماند که ما که هنوز برخی چالش های خود را حل نکرده ایم، وارد فضایی تازه شویم و برخی چالش های احتمالی دیگر را نیز ایجاد کنیم.البته که من هم با دائمی نبودن طرح تخصیص ارز ترجیحی 4200 تومانی کاملا موافق بوده و هستم. با این حال، در رابطه با حذف آن از سوی دولت، به طور خاص دو نقد دارم، اولا دولت در شرایطی دست به این اقدام زد که اقتصاد کشورمان در موقعیت تثبیت قرار نگرفته بود. در واقع، شما ملاحظه کنید که مثلا وضعیت نرخ ارز و همچنین روند مذاکرات اتمی وین که در صورت حصول توافق در قالب آن، می توان شاهد پیامدهای اقتصادی مثبت برای کشور بود، به مرحله ای از ثبات نرسیده(و البته در دیگر بازارها نیز ثباتی نمی بینیم) که دولت آمد و ارز 4200 تومانی را حذف و طرح یارانه ای خود را اجرایی کرد.

دوم اینکه به عقیده من بهتر بود که دولت به صورت تدریجی حذف ارز ترجیحی 4200 تومانی را در دستورکار خود قرار می داد و در نهایت آن را به قیمت بازار آزاد نزدیک می کرد. انجام ناگهانی این اقدام می تواند در نوع خود برخی شوک ها را برای اقتصاد به همراه داشته باشد که به طور خاص این شوک ها را در همان روزهای اول و در قیمت برخی کالاهای اساسی نظیر روغن و یا نان باگت مشاهده کردیم.

به نظر شما کلید‌واژه اصلی موفقیت طرح یارانه ای دولت چیست؟ کلید واژه ای که در صورت عدم تحقق آن، امکان دارد که به نوعی شاهد شکست این طرح باشیم؟

به نظر من مهمترین مساله ای که اکنون می تواند مایه نگرانی باشد این است که از یک طرف دولت ارز ترجیحی 4200 تومانی را حذف کرده اما در سوی دیگر، در صورت عدم نظارت کافی، احتمال اینکه شاهد رها‌شدن قیمت کالاها باشیم بسیار زیاد است.

این مساله در نوع خود موجب می شود که چه دولت بخواهد پول نقد یارانه ای بدهد و چه کالابرگ الکترونیک، پس از مدتی اساسا ارزش آن یارانه ای که دولت به مردم می دهد، بی معنا شود. مساله‌ای که نمود عینی آن را به نوعی مثلا در قضیه یارانه 45 هزار تومانی مشاهده کردیم و دیدیم که عملا پس از چند سال، این یارانه نقدی دیگر آن ارزش ابتدایی خود را نداشت و اساسا قدرت خریدی هم نداشت.

از این رو، من بر “نظارت” تاکید ویژه ای دارم و آن را پاشنه آشیل موفقیت طرح یارانه ای دولت می دانم. نظارتی که هم بر قیمت کالاها و هم چرخه تولید و توزیع کالاها اعمال می شود (در این روند تا جای ممکن باید از سواستفاده ها جلوگیری شود) و هم نظارتی که با محوریت کنترل نرخ تورم و تاثیرگذاری آن بر قیمت کالاها و خدمات صورت می گیرد.

به طور کلی روند نباید به طوری باشد که طرح یارانه ای دولت حتی در کوتاه مدت هم نتواند اهداف تعیین شده خود را محقق کند. در این رابطه به طور خاص من بر این باورم که تیم اقتصادی دولت باید درس های اقتصادی گذشته را با دقت مرور کنند و از انجام اشتباهات گذشته قویا بپرهیزند.