نباید با ابزار نمایش و چهره، مخاطب را به کنسرت بکشانم
پرواز همای گفت: باور ندارم که باید با ابزار نمایش و چهره، مخاطب را به کنسرت بکشانم، ترجیح می‌دهم مانند سینما که چند هنر گرد هم می‌آیند، یک اثر هنری را خلق کنم.
به گزارش ایسنا، پرواز همای – آهنگساز و خواننده – در ابتدای نشست اپرای «عشق و عقل و آدمی» که ظهر امروز (٣٠ مرادماه) برگزار شد، اظهار کرد: این نخستین اپرای ایرانی است که با تکنیک واقعی «اپرا» روی صحنه می‌رود. بسیاری از اجراها در ایران، شبه‌اپرا بوده‌اند و فقط بخشی از اپرا در آن اجرا شده است.
او ادامه داد: اپرا مانند سمفونی و دیگر قطعات موسیقی، قواعدی دارد. اپرای «عشق و عقل و آدمی» پیش‌درآمد، داستان و اکت‌های خود را دارد و شخصیت‌های آن، اساطیری و واقعی هستند. در این اپرا، جنگ بین عقل و عشق از تولد انسان تا روز مرگ به تصویر کشیده می‌شود. سه نقش اساطیری عشق و سه نقش اساطیری عقل در این اپرا حضور دارند که هر کدام انسان را به سوی خود می‌کشد.
این خواننده و آهنگساز توضیح داد: یکی از عقل‌ها، عاشقی ناکام بوده است، یکی از آن‌ها به عشق باور ندارد و دیگری پند می‌دهد. عشق‌ها نیز عشق زمینی، جاودانی و مادری هستند. عشق زمینی هر لحظه برای انسان شرط می‌گذارد و انسان همیشه به او گرایش دارد. عشق مادر، عشقی جاودان است که کم و زیاد نمی‌شود و یک‌رنگ است. عشق جاودان نیز عشقی است که هیچ‌کس به آن توجه نمی‌کند.
همای گفت: در نهایت، شخصیت آدم تسلیم عشق می‌شود و آن را انتخاب می‌کند. آدم از عقل و ثروت و جان خود می‌گذرد و به عشق می‌رسد، لحظه‌ای که او تمام شروط عشق را قبول می‌کند، حلاج‌وار به دار آویخته می‌شود.
او با بیان این‌که کارگردانی این اپرا برعهده امیر دژاکام است، اظهار کرد: به کمک آقای دژاکام، بخش نمایش اجرا می‌شود و من نقش آدم را ایفا می‌کنم. همچنین بهترین خواننده‌های حال حاضر کلاسیک و سنتی که قابلیت بازی نیز دارند، برای این کار دعوت شده‌اند.
وی ادامه داد: ما ۱۰ خواننده سولو داریم و خواننده‌هایی هستند که صدای زن‌ها را کاور می‌کنند تا مشکل قانونی نداشته باشیم. بخش ارکسترال کار نیز با کیفیت رکورد شده و سازهای ایرانی مانند تار و سنتور به‌شکل لایو روی صحنه اضافه می‌شوند.
همای همچنین در پاسخ به پرسش خبرنگاری که از محدودیت اجرای اپرا در ایران پرسید، اظهار کرد: در ایران، محدودیت اپرا وجود ندارد. ما اگر بتوانیم مسیر را درست هدایت کنیم، مشکلی وجود ندارد. برای اجرای صدای زن، محدودیت وجود دارد که ما به‌دنبال راهکاری هستیم تا صدای آن‌ها به‌صورت سلو شنیده نشود، اما احساس را به خواننده انتقال دهد.
او گفت: کل این پروژه، شعر و طرح آن، از خود من است. در این اپرا، از شعر «باز باران با ترانه» و شعر محلی لُری استفاده کرده‌ام و در لابه‌لای آن، موسیقی مناطق ایران مانند کردی، گیلانی و خراسانی شنیده می‌شود.
این خواننده اظهار کرد: اپرای «عشق و عقل و آدمی» قرار است از ۱۵ تا ۳۱ شهریورماه در فضای باز کاخ نیاوران اجرا شود. طراحی صحنه این رویداد نیز براساس دوران‌های زندگی عوض می‌شود.
او همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا برای اجرای این کار، از چهره‌های مشهور استفاده نکرده است؟ گفت: زیرا چهره‌ها معمولا متخصص این کار نیستند، حضورشان ممکن است روی بلیت‌فروشی تأثیر مثبت بگذارد، اما کیفیت کار را پایین می‌آورند.
سپس امیر دژاکام که کارگردانی این اپرا را برعهده دارد، درباره تجربه کارگردانی اپرا گفت: هنرهای نمایشی در جهان شکل‌های گوناگون دارند؛ برخی مانند سینما، تلویزیون و نمایش‌های عروسکی با واسطه هستند و برخی مانند اپرا، تئاتر و تعزیه بدون واسطه‌اند. این‌ها در دوره‌های مختلف بازتعریف شده‌اند. هنرمندان جدید از راه می‌رسند و تعریف خود را ارائه می‌کنند. اگر این تعریف بتواند اثرگذار باشد، می‌گوییم کار موفقی بوده است.
او ادامه داد: من تجربه همکاری با ارکستر سمفونیک تهران در نمایش بدون کلام را داشته‌ام، اما این‌بار با اپرا روبه‌رو هستم. نمایشی که بیان‌کننده حالات و عواطف است. من تخصصی در موسیقی ندارم و از دید هنرهای نمایشی به این کار نگاه می‌کنم. قطعا این کار برای من تجربه متفاوتی است.
دژاکام اضافه کرد: در وهله اول، پرواز همای نزدیک به دو تا سه ساعت این کار را برای من پخش کرد و خواند. آنقدر برایم جذاب و اثرگذار بود که قبول کردم کارگردانی آن را برعهده بگیرم.
او با بیان این‌که اپرا نظم و تناسب پیچیده‌ای دارد، گفت: ما قرار است صوت را به جرم نزدیک کنیم.
در ادامه، همای گفت: من آخرین آدمی هستم که در حال حاضر تصمیم به نوشتن اپرا گرفته است. در ایران، بسیاری از افراد تلاش کردند تا اپرا شکل بگیرد. کسی که اپرا می‌نویسد دست کم باید تحصیل‌کرده این کار باشد و در اپراهای مختلف ساز زده و آن‌ها را دیده باشد. این نگاه، مسابقه‌ای نیست که من بگویم اولین و آخرین هستم، اما به شخصه نظر من این است که این اولین اپرای ایرانی است که با قواعد اپرا روی صحنه می‌رود، یعنی طراح و سازنده آن، یک ایرانی است.
او تأکید کرد: این سبک موسیقی مختص کشور ما نیست و هنوز نسخه خوبی برای این کار در ایران شکل نگرفته است. در حالی که ما در تئاتر، خیلی پیش‌قدم هستیم و بزرگانی مانند آقای بیضایی را داریم. اگر ما آثار تئاتری‌مان را در اروپا اجرا کنیم، خیلی خوب است، اما اگر یک اپرا را در اروپا روی صحنه ببریم، حرفی برای گفتن نداریم.
همای در بخش دیگری از سخنان خود، اظهار کرد: وضعیت اپرا در ایران درهم است. ما حتی نمی‌توانیم موزیسین‌ها را با یکدیگر آشتی دهیم که با هم کار کنند، چه برسد به این‌که وضعیت اپرا را سامان دهند.
او با بیان این‌که تعزیه خودش یک نوع اپراست، گفت: ما می‌توانستیم از دوران صفویه این هنر را به کمال برسانیم، اما این اتفاق نیفتاد.
این خواننده با اشاره به پروژه «سی» کاری از همایون شجریان و سهراب پورناظری، اظهار کرد: در کشورهای دیگر، همراه با موسیقی چیزهای دیگری نیز ارائه می‌شود؛ اما در ایران، این موضوع کم بوده است. این‌که عده‌ای پیش‌قدم شده‌اند و از ابزارهای مختلف هنری استفاده کرده و به فرهنگ پرفورمنس کمک می‌کنند، موضوع خوبی است.
همای همچنین به بخش صحنه و نور این اجرا اشاره کرد و گفت: از جهت طراحی نور و صحنه، با کار متفاوتی روبه‌رو خواهید بود.
در پایان این نشست، رضا حیدری – طراح نور – با بیان این‌که با چهار اپرای مختلف در ایران همکاری کرده است، گفت: ما در ایران به آن معنی، بازیگر اپرا نداریم. در خارج از کشور، بازیگرهای اپرا آموزش‌های مختلفی مانند باله و رقص را نیز می‌بینند.
