سوال‌های بی‌پاسخ استاد دانشگاه تهران در مورد بحران آب خوزستان
به اعتقاد محققان ، خوزستانیها در طول تاریخ گذشته از آب سالم و پاکیزه و تالاب‌های غیر آلوده برای تغذیه دام‌ها و محصولات کشاورزی سالم خود بهره مند بودند ولی اکنون وضعیت این استان از حد و اندازه تاب آوری مردم فراتر رفته است و این پرسش مطرح است که چگونه سطح زیر کشت برنج “دشت عباس” که طی دو دهه قبل 40 هزار هکتار بود، اکنون به 200 هزار هکتار افزایش یافته و چگونه است که بیش از 10 میلیارد متر مکعب آب در رودخانه کارون ذخیره سازی شده ولی حدود 500 روستای خوزستان با کمبود آب مواجه است و یا از آب‌های بودار و رسوبی محلی استفاده می‌کنند.
دکتر ابراهیم مقیمی، استاد تمام دانشگاه تهران در مطلبی که یک نسخه آن در اختیار «بازتاب» قرار گرفته است، با اشاره به چالش‌های کم آبی در استان خوزستان با تاکید بر اینکه دولت آینده بر اساس پایداری محیط طبیعی برنامه داشته باشد، گفت: بر این اساس به هر وزیر و شخصی که مسئولیت داده می‌شود، خواسته شود راهبردهای فنی-علمی- اجتماعی و مالی پایداری زندگی مردم و سرزمین تحت مدیریت خود را ارائه کنند.
وی خوزستان را نمونه‌ای از آن دانست و با بیان اینکه چند صباحی دیگر صدای اعتراض مردم دیگر استان‌ها نیز به گوش خواهد رسید، ادامه داد: اعتراضات خوزستانیها با اندکی توجه و تهیه برنامه‌های منطبق با جغرافیای طبیعی در دستگاه‌های مختلف محیطی قابل پیش بینی و پیشگیری بود؛ چرا که زندگی و اندیشه خوزستانیها از متن محیط طبیعی که در آن زندگی می‌کنند حاصل شده است و به محیط طبیعی زندگی خود وابسته و علاقمندند و اکنون نیز معترض آن طبیعتی هستند که از آنها سلب شده است.
مقیمی خاطر نشان کرد: خوزستانیها در طول تاریخ گذشته از آب سالم و پاکیزه و تالاب‌های غیر آلوده برای تغذیه دام‌ها و محصولات کشاورزی سالم خود بهره مند بودند و اکنون به دلیل بعضی اقدامات مغایر با محیط طبیعی طی چند دهه گذشته دچار زحمت شده‌اند از این رو باید به خوزستانیها توجه شود و به نظر من بیشتر از توجهی که به استان تهران شده است.
این استاد تمام دانشگاه تهران تاکید کرد: هر چند در استان تهران نیز مغایرت‌های اقدامی فراوانی که با محیط طبیعی سنحیت ندارد مشهود است اما در خوزستان از حد و اندازه تاب آوری مردم فراتر رفته است.
نمونه عدم سنخیت اقدامات با محیط زیست در تهران را در شهر “طالقان” دانست و در این باره توضیح داد: در این شهر، شهرکی به نام “شهرک فرهنگیان” وجود دارد که حدود 70 خانواده ساکن آن هستند. این شهرک از آب سد که هر روز ساکنین می‌بینند محرومند ولی تهرانی‌ها که بیش از 100 کیلومتر فاصله دارند، از آن استفاده می‌کنند.
این محقق حوزه جغرافیا و تغییر اقلیم با تاکید بر اینکه به جای برخورد خیابانی باید دیدگاه‌های مغایر با محیط طبیعیِ زندگی بخش را شناسایی و از متن زندگی مردم محو کرد، یادآور شد: حکمت توجه به محیط طبیعیِ زندگی بخش را مفصل در کتاب دیدگاهها و حکمت جغرافیای طبیعی ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1400، چاپ دوم ، توضیح داده‌ام.
استاد دانشگاه تهران افزایش دانش و آگاهی رهبران، سیاستگذاران، عوامل اجرایی، ذی‌نفعان و مردم خوزستان از قابلیت‌های محیط طبیعی که در موقعیت‌ها و وضعیت‌های خاص ظهور پیدا می‌کند و پیش بینی برای آینده را از اقدامات مهم برای محو دیدگاه‌های مغایر با محیط طبیعی دانست و اظهار کرد: اقدام مهمتر، انتخاب و منصوب کردن مدیران و کارشناسانی در همه سطوح مطلع از آستانه‌های تحمل پذیری مردم و محیط طبیعی در سطح استان است؛ چرا که مشروعیت دولت و حکومت نیز معطوف به این است که چه فهمی از آستانه‌های تحمل پذیری مردم و محیط طبیعی دارند.
وی افزود: هر وقت سفری به خوزستان داشتم بخصوص خرمشهر و آبادان تنها توصیه اولویت‌دار من توجه بیشتر به مردم این سرزمین که بیشترین آسیب را در برابر جنگ عراق علیه ایران متحمل شدند و حساسیت پذیری محیط طبیعی و توجه به آب اشامیدنی این سرزمین و اشتغال‌زایی مناسب بود. . من با خوزستانی ها زندگی دانشجویی در خوابگاه دانشگاه تهران داشتم . خدا رحمت کند مرحوم رضا جمالی نیا را . اهل دزفول بود. در زمان جنگ حدود 27 عضو خانواده و بستگان خود را به علت موشکهای عراق از دست داده بود. مهندس خط لوله شرکت نفت بود. با هم و با دیگر دوستان در یک اتاق دانشجویی زندگی می کردیم . بعدها وی به علت سقوط هواپیما در خرم اباد فوت کرد. هنرمند پیش کسوت جناب اقای قمیشی و امیر بختیاریها و خدادادیها و امیدوارها و …دیگر دوستان خوزستانی هستند. من طی چهل سال خدمت دانشگاهی دانشجویان متعدد خوزستانی داشتم و دارم که اکنون بعضی از آنها کسوت استادی – معلمی- مهندسی و… در خوزستان دارند و به خوزستانیها خدمت می کنند. خوزستانیها افتخار ایران هستند. من ازمکانهای مختلف خوزستان دیدن کردم. خورهای خوزستان و جزایر را با هلی کوپتراز هوا دیده ام. از جزر و مد دریایی- بنادر – تالابها- زمینهای کشاورزی – رودهای دشتی – پایکوهی و کوهستانی خوزستان دیدن کرده ام. من با مردم خوزستان – عشایر – بندری ها صحبتها داشته ام. یک نتیجه از این نشستها و دیدنها و صحبتها را بیات می کنم و این که خوزستانی توسریخور نیست. خوزستانی مهربان است. خوزستانی صداقت دوست است . خوزستانی دروغ پذیر نیست . خرافه پذیر نیست. دولتیها – حکومتیها – با خوزستانی ها صادق باشید. حوزویان استان ، خوزستانی سرزمین خود را – سرزمین ایران میداند. دانشگاهیان و حوزویان استان ، به مردم کمک کنند تا اعتراضات خود را بیان کنند. اعتراضات خفته و انباشته ای که فرصت بیان تدریجی از انها سلب شده است . و با این اعتراضات به بی مهری به مردم و محیط طبیعی خاتمه دهند. این خواست حضرت امام بود. من از شهدای خوزستان و بازماندگانشان خجالت می کشم. من از خاک خوزستان خجالت می کشم.من از خفه-خونگرفتگی مردم خجالت می کشم.
دکتر ابراهیم مقیمی، بخشی از مشکلات موجود در استان خوزستان را فرا استانی و بخشی ناشی از تصمیمات مدیران ناوارد به قابلیت‌های محیط طبیعی استان و بخشی ناشی از تصمیمات ملی دانست و ادامه داد: یک مسئول کشاورزی استانی توضیح دهد چگونه سطح زیر کشت برنج “دشت کرخه” که طی دو دهه قبل 40 هزار هکتار بود، اکنون به 200 هزار هکتار افزایش یافته است. با چه راهبرد و قابلیتی از محیط طبیعی چنین سیاستی اتخاذ شده است. آیا می‌دانید برای هر کیلو تولید برنج در این منطقه چه مقدار آب مصرف کرده‌اید؟ آیا می‌دانید مرداد، ماه “بالاترین سطح تبخیر محیطی خوزستان” است و نیاز آبی برنج نیز در مرداد بالاترین حد است؟
وی گفت :یک مسئول آب محلی توضیح دهد چگونه نمی‌توان به شهر “ایذه” که فقط 18 کیلومتر از سد کارون-3 فاصله دارد آب شرب و کشاورزی داد ولی می‌توان این اب را صد ها کیلومتر دورتر مثلا تا عسلویه انتقال داد؟
این استاد دانشگاه گفت : یک مسئول پول و اعتبار ( بودجه ) ملی پاسخ دهد چگونه می‌توان نفت و گاز خوزستان را از طریق لوله هزاران کلیومتر دورتر انتقال داد ولی نمی‌توان آب کارون-4 که تا اهواز حدود 100 کیلومتر و تا خرمشهر و آبادان حدود 200 کیلومتر فاصله دارد، منتقل کرد؟
وی ادامه داد: بیش از 10 میلیارد متر مکعب آب در رودخانه کارون به طول حدود 400کیلومتر طول رودخانه ذخیره سازی شده است و یک مسئول ملی توضیح دهد چگونه با وجود چنین آبی حدود 500 روستای خوزستان با کمبود آب شرب مواجه است و یا از آب‌های بودار و رسوبی محلی استفاده می‌کنند؟ ما چه چیزی از روستا را عمران کرده‌ایم؟ من خجالت می کشم از شهدای علم و آزادی ایران.
وی اشاره کرد : یک مسئول کشاورزی و دامی محلی توضیح دهد گاومیش‌هایی که برای “هور” نشینان خوزستانی یک ارزش اقتصادی زندگی بخش است و حتی رابطه عاطفی مالک و مملوک بر آن وجود دارد، چگونه تشنه مانده‌اند و یا تلف شدند؟ چه کرده‌اید که امروز شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم؟ ایا می‌دانستید اکولوژی زیستی گاو میش وابسته به آب است؟
مقیمی همچنین خطاب به نمایندگان مجلس گفت: آقایان مجلسی‌ها توضیح دهند با چه منطقی از درک محیط طبیعی و سبک زندگی و اشتغال ایرانی ، گندمی که نیاز آبی کمی نسبت به دیگر محصولات دارد و با طبیعت طبیعی ایران سازگار است را مقرر کردند کیلویی حدود 5 هزار تومان از کشاورز بخرند و کشاورز مجبور شود یا گندم نکارد و یا به کشت دوم رو کند و یا به هندوانه کاری روی آورد؟
یک مسئول آب محلی پاسخ دهد چگونه با افزایش شوری آب کرخه، صدها هکتار نخلستان خوزستان خشکید؟ چگونه آب برای تولید برق مورد نیاز رمز ارزها فراهم است ولی برای “تالابها نه؟ یک مسئول محلی توضیح دهد چرا به آسیب دیدگان سیل فروردین 1398 خسارت کامل پرداخت نشده است؟
این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه به نظر من مردم به دولت و تصمیمات دولتی که برای محیط طبیعی اتخاذ شده است، بی اعتماد شده‌اند، گفت: این بی اعتمادی ناشی از 4 علت است. اول اینکه دانش استفاده از محیط طبیعی به عنوان یک سیستم زندگی بخش و حیاتی در خوزستان فراموش شده است. دوم اینکه بعضی سطوح مختلف مدیریتی فاقد کفایت لازم تخصصی بوده‌اند. سوم اینکه به اعتراضات و انتقادات تخصصی دانشگاهی خوزستان و مردمی بومی توجه نشده است و چهارم اینکه مسیر انتقال انتقاد و توجه کردن بسیار ناهموار است و امیدوارم مردم و مسئولین رو در روی هم قرار نگیرند و هرچه سریع‌تر راه حل اعتماد سازی را تقویت و پیش بگیرند.
