بررسی جامعه‌شناختی جریان یک سلفی
یک جامعه‌شناس ارتباطات معتقد است: نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی مقابل بسیاری از مسائل مانند برجام و سند ۲۰۳۰ گارد می‌گیرند، اما وقتی در فضاهایی دیگر قرار می‌گیرند، برخورد دوگانه‌ای از خود نشان می‌دهند که این موضوع از نداشتن بلوغ فرهنگی و سیاسی ناشی می‌شود.
حمید شکری‌خانقاه – جامعه‌شناس ارتباطات – در گفت‌وگو با ایسنا، درباره سلفی گرفتن برخی نمایندگان مجلس در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور که واکنش‌های متفاوتی را به‌دنبال داشت، اظهار کرد: برخی افراد این مسئله را سیاسی می‌کنند، در حالی که این موضوع سیاسی نیست و دلیل اصلی توجه مردم به این موضوع، آن است که مردم نوعی دو رویی در رفتار نمایندگان‌شان می‌بینند.
نویسنده کتاب «برنامه‌ریزی راهبردی ارتباطی» درباره این‌که بعضی معتقدند این اتفاق در کشورهای دیگر هم روی داده و نمایندگان مرتکب حرکت اشتباهی نشده‌اند، توضیح داد: اگر بخواهیم به این ماجرا از جنبه‌ی پدیده‌ی «رسانه موبایلی» یا «هر شهروند، یک رسانه» نگاه کنیم، تلفن همراه با خود فرهنگ جدیدی را آورده است. وقتی در شبکه‌های اجتماعی، یک تصویر را به اشتراک می‌گذاریم، خود به خود از یک فرهنگ جدید تبعیت می‌کنیم، اما این فرهنگ، یکسری قواعد دارد که در قالب شیوه‌نامه تنظیم نشده و در برخی موارد، فردی است. ریشه این فرهنگ جدید، رسانه است.
این جامعه‌شناس ارتباطات ادامه داد: در جامعه‌شناسی ارتباطات، مسئله جدیدی با عنوان هویت رسانه‌ای مطرح شده است و افراد درگیر هویت رسانه‌ای جدید هستند، یعنی موبایل و شبکه‌های اجتماعی، هویت جدیدی را شکل می‌دهند.
نظام‌نامه‌ای جامع برای ارتباطات مجازی تعریف نشده است
شکری‌خانقاه در پاسخ به این‌که آیا این هویت جدید به زمینه‌سازی فرهنگی نیاز دارد و اگر نیاز است، زمینه‌سازی باید چگونه شکل بگیرد؟ گفت: ما برای چیزی زمینه‌سازی نمی‌کنیم. فرهنگ با رسانه‌ای وارد می‌شود که از دیگر پیش‌زمینه‌های محیطی گرفته شده است. این‌که در یک کشور اروپایی و در کشور ما، چطور از این فرهنگ استفاده می‌شود، برگرفته از شیوه‌نامه و قواعدی است که در کشورهای دیگر تعریف شده، اما در ایران نظام‌نامه‌ای جامع در زمینه ارتباطات مجازی تعریف نشده است. در کشور ما افراد، بخصوص مسوولان به‌شکل غریزی از ابزار استفاده می‌کنند. در کشورهای پیشرفته با ورود افراد به عرصه‌های سیاسی قطعا یکسری آموزش‌های تخصصی در حوزه ارتباطات، تشریفات و سواد رسانه‌ای و … به آن‌ها داده می‌شود.
او با بیان این‌که استفاده بهینه از موقعیت و امکانات، به بلوغ فرهنگی نیاز دارد، اظهار کرد: بلوغ فرهنگی فرآیندی است که در طول زمان شکل می‌گیرد. گاهی بسیاری از ما، نوعی بلوغ فرهنگی کاذب را با خود همراه داریم، مثلا این بلوغ کاذب، خود را هنگام سلفی گرفتن نمایندگان نشان می‌دهد. وقتی آن عکس را دیدم، برای نمایندگانی که در چالش عکس گرفتن هستند، تاسف خوردم. این همان بحث نابالغ بودن افراد است که آن فرد می‌تواند نماینده مجلس یا هر شخص دیگری باشد.
این جامعه‌شناس بیان کرد: نماینده‌ای که به یک عرصه سیاسی به‌عنوان نماینده مردم وارد می‌شود، باید از هوش ارتباطی قدرتمندی برخوردار باشد. بسیاری از افراد یا اصلا این هوش را ندارند، یا آن را به کار نمی‌گیرند. البته موارد بسیار دیگری هم وجود دارد که ما نمی‌توانیم درباره آن‌ها بحث کنیم، زیرا نمی‌دانیم نمایندگان در چه موقعیتی، چنین حرکتی را از خود نشان داده‌اند. بنابراین بسیاری از اتفاقات، در لحظه شکل می‌گیرند و افرادی که در آن لحظه عکس می‌گرفتند، به تنها موضوعی که توجه نکردند، شأنیت نمایندگی و موقعیت‌شان بوده است.
زنانی که به درجه بالایی می‌رسند، برای ما اهمیت پیدا می‌کنند
شکری‌خانقاه در پاسخ به این‌که برخی معتقدند، چون موگرینی یک سیاستمدار زن است، نمایندگان با او سلفی گرفتند، تا چه اندازه یک زن قدرتمند می‌تواند در این‌باره تاثیرگذار باشد؟ گفت: ما در یک جامعه مردسالار زندگی می‌کنیم. آنچه را که برای مردان قائل هستند، برای زنان قائل نیستند. به همین دلیل، زنان را کمتر در امور سیاسی می‌بینیم. مریم میرزاخانی یک زن موفق و در سطح جهان مطرح بود، به همین دلیل بعد از درگذشت او، جامعه ایران هم به او پرداخت. شاید اگر او یک مرد بود، آنقدر به او نمی‌پرداختند. معمولا وقتی زنان به درجه بالایی از سطح جامعه می‌رسند، برای ما اهمیت پیدا می‌کنند.
او با بیان این‌که عکس یادگاری گرفتن در هر شرایطی، کاری بدی نیست، گفت: این موضوع در موقعیتی مهم می‌شود که افراد، بویژه آن دسته که در جایگاه سیاسی هستند، در آن موقعیت قرار می‌گیرند. اگر جای نمایندگان زن و مرد در این اتفاق تغییر می‌کرد، قطعا این اجازه به زنان داده نمی‌شد که با یک مرد، عکس بگیرند. هرچند هوش ارتباطی زنان در این موارد قدرتمندتر عمل می‌کند و به هر قیمتی حاضر نیستند، هر کاری انجام دهند، معمولا مردان هیجانی‌تر برخورد می‌کنند. البته نباید این موضوع را هم فراموش کرد که ایرانیان در جامعه‌شناسی ایرانی معمولا به غریب‌نوازی و مهمان‌نوازی معروف‌اند.
برخی نمایندگان آداب نمایندگی را نمی‌دانند
این جامعه‌شناس با بیان این‌که بلوغ فرهنگی نداشتن مردم ما و در سطح کلان‌تر، نمایندگان سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، با رخ دادن اتفاق‌هایی مانند سلفی گرفتن نمایندگان، خود را نشان می‌دهد، افزود: این سطحی‌اندیشی و سطحی‌نگری نمایندگان حتی در تصمیم‌گیری آن‌ها در مجلس هم دیده می‌شود. ما در رفتارهای‌شان، حرکت خردمندانه و خردورزانه را نمی‌بینیم. متاسفانه نمایندگان مجلس برخلاف نمایندگان دیپلماتیک کشورهای دیگر، آموزش‌های لازم مربوط به تشریفات را نمی‌دانند.
او اظهار کرد: به‌محض این‌که یک نماینده از منطقه انتخابی خود به مجلس وارد می‌شود، به‌عنوان نماینده مردم، صاحب رای و نظر می‌شود. در حالی که وقتی یک فرد وارد مجلس می‌شود، باید تمام آموزش‌های لازم در این زمینه را ببیند. اگر دقت کنید همراه هر تیم سیاسی، یک نماینده تشریفات هم حضور دارد و به آن‌ها نحوه نشستن، آداب غذا خوردن و موارد دیگر را آموزش می‌دهد. همه حرکت‌ها حساب‌شده پیش می‌روند.
شکری‌خانقاه درباره این‌که حرکتی که نمایندگان در مراسم تحلیف رییس‌جمهور انجام دادند آیا می‌تواند روی مردم نیز تاثیرگذار باشد؟ گفت: دل‌زدگی مردم از نمایندگان‌شان در مجلس شورای اسلامی می‌تواند مهم‌ترین تاثیر این اتفاق باشد. شاید اگر همان عکسی که خانم موگرینی جلو ایستاده و نمایندگان هم مرتب پشت سر او قرار گرفته‌اند، در رسانه‌ها منتشر می‌شد، به این اعتراض‌ها منجر نمی‌شد؛ اما سبقت‌هایی که نمایندگان برای عکس گرفتن با او از خود نشان می‌دادند، نمایانگر نداشتن بلوغ فرهنگی یک نماینده است. نمایندگان ما از بُعد دیگر، سواد رسانه‌ای هم ندارند؛ آن‌ها می‌توانستند از خودشان بپرسند، عکسی که می‌گیریم چه تبعاتی می‌تواند برای‌مان داشته باشد؟ یا ممکن است چه واکنش‌های را به‌دنبال داشته باشد و جوامع مختلف چه بهره‌برداری‌ای می‌توانند از آن کنند؟ آموزش دادن سواد رسانه‌ای به مسوولان، اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.
