بررسی تاسیس هنرستان‌ زبان‌های خارجی

توجه به تنوع در آموزش زبان‌های خارجی از جمله دغدغه‌های مقام معظم رهبری بود که در دیدار با فرهنگیان در سال ۹۵ به آن اشاره فرمودند. رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی و توجه به سایر زبان‌ها به لحاظ مجموعه نیازهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی متنوعی که در کشور وجود دارد از جمله دغدغه‌های مهمی است که تا کنون پاسخ مناسبی در آموزش و پرورش به آن داده نشده است. هرچند زبان‌های غیرانگلیسی مصوب می‌توانند به عنوان زبان خارجی از سوی دانش‌اموزان متقاضی انتخاب شوند و منعی برای آن وجود ندارد اما عملا به علت اقبال جامعه به زبان انگلیسی، زبان‌های خارجی دیگر مغفول واقع می‌شوند.

رضا خیرآبادی، سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبانهای خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ، درباره ضرورت‌های آموزش زبان‌های خارجی غیرانگلیسی مواردی را مطرح و پیشنهادات جدیدی برای تقویت انگیزه فراگیران زبان‌های خارجی داشت که اکنون در مرحله بررسی‌های کارشناسانه قرار دارند.

وی در ابتدا با اشاره به ماموریت‌ها و وظایف سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی اظهار کرد: وظیفه سازمان پژوهش چندبعدی است؛ یک بعد آن که بیشتر شناخته شده، تالیف و تولید کتاب‌های درسی است البته باید توجه داشت که در رویکرد جدید وزارت آموزش و پرورش و در راستای تحول بنیادین، از ابتدای دهه ۱۳۹۰ به جای “کتاب” از “بسته آموزشی” صحبت می‌کنیم. تفاوت در این است که رسانه‌های آموزشی و تالیف‌های مکمل هم به بسته آموزشی افزوده می‌شود.

وی افزود: به عنوان مثال در حوزه زبان‌های خارجی بسته آموزشی شامل کتاب دانش‌آموز، کتاب کار، راهنمای معلم، فایل صوتی یا کتاب گویا و فلش کارت آموزشی (برای پایه‌های هفتم تا نهم) می‌شود.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبانهای خارجی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با بیان اینکه یک وظیفه دیگر سازمان، تولید راهنمای حوزه‌های یادگیری است گفت: بسته آموزشی باید مبتنی بر یکسری برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌های کلان تولید شود. ما علاوه بر تولید محتوا، سیاست گذاری را نیز انجام می‌دهیم تا مولفان بر مبنای آن تولید محتوا کنند.

خیرآبادی افزود: وظیفه سوم سازمان پژوهش، نظارت است. به عنوان مثال اگر قرار باشد کتب کمک آموزشی و مکمل وارد مدارس بشوند سازمان باید به لحاظ محتوایی آنها را بررسی کند. طرح سامانبخشی منابع کمک آموزشی در همین راستا اجرا می‌شود. سازمان پژوهش ماموریت‌های دیگری چون چاپ و توزیع کتاب‌های درسی، برگزاری برخی جشنواره‌ها مانند جشنواره بین‌المللی فیلم رشد و … را نیز برعهده دارد.

صرفا متولی آموزش زبان انگلیسی نیستیم/ ۶ زبان خارجی مصوب داریم

زبان عربی به عنوان زبان خارجی دیده نشده است

وی با بیان اینکه برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران دارای ۱۱ حوزه تربیت و یادگیری است که یکی از آنها زبان‌های خارجی است گفت: ما صرفا متولی آموزش زبان انگلیسی نیستیم. از دو دهه قبل شورای عالی آموزش و پرورش که نهاد اصلی سیاست گذار در عرصه آموزش و پرورش است، آموزش زبان‌های دیگری غیر از زبان انگلیسی را هم به تصویب رسانده است. در برنامه درسی ملی و مصوبات شورای عالی، تدریس زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی و روسی تصویب و به رسمیت شناخته شده است.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبانهای خارجی سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی ادامه داد: زبان عربی به عنوان زبان خارجی دیده نشده است و حوزه مستقلی به نام حوزه تربیت و یادگیری قرآن و عربی در برنامه درسی ملی دیده شده است. عملکردی که از زبان آموزی عربی انتظار داریم، گفت‌وگو و محاوره نیست بلکه دانش آموزان باید توانایی پیدا کنند منابع و کتب دینی و مذهبی را بخوانند و به قرآن مسلط شوند. در واقع عربی در خدمت فهم منابع دینی است. البته برخی کارشناسان بر این باورند که با توجه به جغرافیای خاص ایران و همسایگان عرب زبانی که داریم می‌توانیم زبان عربی را هم به عنوان زبان خارجی در مدارس تدریس کنیم.

برای همه زبان‌های خارجی، کتاب درسی تولید شده است؟

خیرآبادی در پاسخ به اینکه آیا برای همه زبان‌های خارجی نام برده شده کتب و محتوای آموزشی تولید شده است؟ اظهار کرد: تولید و تدوین کتاب، حلقه آخر فرآیند آموزش است. زمانی کتاب تولید می‌کنیم که این موضوع در اسناد بالادستی دیده و نیازسنجی انجام شده باشد. فی نفسه نوشتن کتاب کار سختی نیست. اما این کتاب قرار است تدریس شود که الزاماتی می‌خواهد. دغدغه اصلی ما تولید کتاب نیست بلکه میزان بازخورد آن در میان دانش‌آموزان است.

عضو هیئت علمی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: اینکه یک کتاب چگونه تدریس بشود و این تدریس استمرار داشته باشد حائز اهمیت است. این تجربه را از دهه ۷۰ داریم. سالهاست که دو درس فرانسه و آلمانی به عنوان زبان خارجی انتخابی در مدارس قابل ارائه است و سال‌هاست که دانش آموزان ما می‌توانند در امتحان نهایی یا کنکور زبان خارجی خود را زبان آلمانی یا فرانسه انتخاب کنند.

وی با بیان اینکه مسئله اصلی ما در آموزش زبان‌های خارجی این است که استقبال چندانی از زبان‌های غیرانگلیسی به عمل نمی‌آید عنوان کرد: این موضوع نیازمند آسیب شناسی است. بنابراین همانطور که گفته شد مشکل اصلی ما تولید کتاب و حتی تربیت دبیر هم نیست. وقتی یک عنوان درسی به عنوان زبان خارجی می‌تواند بالنده باشد که نیاز از سمت مخاطب و اولیاء نیز وجود داشته باشد درغیراین‌صورت طبیعی است که وقتی در یک سبد دروس ۹۹ درصد دانش آموزان انگلیسی را انتخاب می‌کنند به تدریج سایر زبان‌ها کنار گذاشته شود.

تعداد ناچیز دانش‌آموزان غیر انگلیسی زبان در نظام آموزش رسمی

خیرآبادی درباره تعداد دانش‌آموزان غیر انگلیسی زبان در نظام آموزش رسمی اظهار کرد: تقریبا می‌توان گفت شمار این دانش آموزان با توجه به جمعیت دانش‌آموزی ناچیز و قابل اغماض است البته زبان‌های غیرانگلیسی در برخی مدارس تدریس می‌شوند که البته بیشتر مدارس تطبیقی هستند. گروهی از دانش آموزانی که زبان‌های فرانسه و آلمانی را انتخاب می‌کنند به صورت خودخوان و داوطلب آزاد این زبانها را مطالعه می‌کنند و بخشی هم در مدارس این زبانها را می‌آموزند. البته باید به این نکته توجه داشت که در مجموع در جامعه ما اقبال نسبت به زبان انگلیسی نسبت به سایر زبان‌های خارجی حتی در موسسات آزاد هم بیشتر است که این موضوع ریشه در نوع نگرش جامعه و مجموعه‌ای از متغیرهای فرهنگی و اجتماعی دارد.

وی در پاسخ به اینکه چرا باید زبان‌های غیر انگلیسی را آموزش دهیم؟ اظهار کرد: تنها با بازارهای انگلیسی زبان سروکار نداریم. به عنوان مثال با کشورهای حوزه شرق، روسیه، چین و … نیز ارتباط داریم و در مجموع نیازهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی متنوعی وجود دارد و ضروری است که برای تامین نیازهای کشور مترجمان و افراد زبان‌دان مسلط و توانمندی تربیت کنیم.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به شروع آموزش زبان‌های خارجی غیرانگلیسی از دبیرستان تا دانشگاه‌ها نیز اشاره کرد و گفت: در حال حاضر زبانهای خارجی مختلفی در سطح کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی دکترا در گرایشهای مترجمی،‌ادبیات و آموزش در دانشگاه‌های کشور تدریس می‌شود. وقتی به عنوان مثال دانش‌آموزی در دبیرستان زبان انگلیسی بخواند و در دانشگاه رشته زبان ایتالیایی را انتخاب کند ما به نوعی دچار هدررفت منابع شده‌ایم. شخصی که می‌خواهد مترجمی زبان ایتالیایی بخواند چه بهتر که از دوره متوسطه شروع به مطالعه آن کند و در دانشگاه استمرار دهد.

پیشنهادهای جدید برای تقویت انگیزه فراگیران زبان‌های خارجی غیرانگلیسی:

از ایجاد و معرفی ارزش افزوده زبان‌های غیرانگلیسی تا تاسیس هنرستان‌های زبان‌های خارجی

خیرآبادی ادامه داد: گام نخست ما این است که یک راهنمای حوزه تربیت و یادگیری منسجم و جامع تدوین کنیم و پس از تصویب آن در مراجع ذی‌صلاح فرایند تالیف بسته‌های آموزشی زبانهای خارجی غیرانگلیسی هم آغاز می‌شود. پیشنهادهای خوبی ارائه داده‌ایم و به دنبال ایجاد و معرفی ارزش افزوده برای زبان‌های خارجی غیرانگلیسی هستیم. جامعه ما به درست یا غلط بر این باور است که زبان خارجی یعنی زبان انگلیسی. اگر والدین و دانش‌آموزان بدانند مثلا مترجمی آلمانی بازار کار مناسبی دارد حتما از آن استقبال می‌کنند.

وی تاکید کرد: باید این رشته‌ها و زمینه‌های رشد آن‌ها را معرفی و سازوکاری در قالب هدایت تحصیلی فراهم کنیم که اگر دانش آموزی قصد تحصیل در یک زبان خارجی را در دانشگاه داشت در دوره دبیرستان نیز همان زبان را بخواند.

سرپرست حوزه تربیت و یادگیری زبان‌های خارجی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی افزود: پیشنهادهای مختلفی برای تقویت انگیزه فراگیران زبان‌های خارجی غیرانگلیسی بررسی شده است از جمله بررسی احتمال تاسیس هنرستان‌ها یا زبانکده‌هایی برای تدریس زبان‌های خارجی در استان‌های مختلف که البته این پیشنهادات فعلاً در مرحله بررسی کارشناسانه است. در ضمن می‌توانیم در آموزش زبان‌های خارجی از بسترهای فناورانه مانند آموزش مجازی و برخط هم استفاده کنیم که ضمن صرفه‌جویی مالی می‌تواند باعث گسترش دسترسی دانش‌آموزان مناطق مختلف به زبان‌های خارجی غیرانگلیسی شده و عدالت آموزشی را در سراسر کشور تعمیق کند.