سازگاری با محیط زیست یا رانت برای واردات خودروهای لوکس
کارشناسان معتقدند صفرکردن تعرفه واردات خودروهای برقی و هیبریدی در طرح «ساماندهی صنعت خودرو» نه‌تنها کمکی به کاهش آلودگی محیط زیست نمی‌کند بلکه زمینه ایجاد رانت و فساد را فراهم می کند.
سخنگوی شورای نگهبان با ارسال نامه‌ای به رییس مجلس شورای اسلامی، ایرادات طرح «ساماندهی صنعت خودرو» را اعلام کرد. این برای دومین بار است که طرح ساماندهی صنعت خودرو از سوی شورای نگهبان به مجلس برگردانده می‌شود.
داستان این طرح از آنجا آغاز می‌شود که پس از آشفته بازار خودرو و افزایش چند برابری قیمت خودروها، مجلس در قالب طرحی تحت عنوان «ساماندهی بازار خودرو» به آن واکنش نشان داد. چند وقت بعد این طرح از «ساماندهی بازار خودرو» به «ساماندهی صنعت خودرو» تغییر نام یافت و چندین بار موادش تغییرات گسترده یافت.
بهرام پارسایی، نماینده مردم شیراز و از طراحان طرح ساماندهی بازار خودرو درباره این طرح می‌گوید: «هم اکنون مسائل اصلی مطرح در این طرح، عملاً در کمیسیون صنایع از بین رفته و طرح بی‌خاصیت و حتی به ضرر مصرف‌کننده تغییر پیدا کرده است.»
یکی از موادی که مورد اظهارنظر بسیاری از کارشناسان این حوزه قرار گرفته است و انتظار می‌رود با تصویب آن، فضای زیادی برای رانت عده‌ای سوء استفاده‌گر فراهم شود، در ماده چهارم طرح ساماندهی صنعت خودرو آمده است: «واردات خودروهای سواری تمام‌برقی و ترکیبی (هیبریدی) تا زمان تولید آنها در داخل کشور از پرداخت حقوق ورودی معاف‌اند. دولت موظف است زمینۀ تولید داخل خودرو های مذکور را ظرف مدت 5 سال فراهم کند. هزینه‌های مالی ناشی از اجرای این ماده از محل درآمد‌های ناشی از اجرای حکم تبصره ذیل ماده 3 این قانون تامین می‌شود.»
سازگاری با محیط زیست از ادعا تا واقعیت
یکی از ادعاهای طرح این ماده، کاهش آلودگی هوا و محیط زیست و کاهش مصرف سوخت ناشی از توسعۀ خودروهای هیبریدی مطرح شده است که واقعیت این مسأله از سه منظر مورد بررسی قرار می‌گیرد:
واقعیت اول: باید توجه داشت که در واقع این نوع خودروها از نظر تولید آلاینده‌ها و مصرف سوخت، تفاوت چندانی با خودروهای معمولی ندارند. قیمت پایین بنزین و گازوییل در کشور و از طرفی هزینه هنگفت تعمیر و نگهداری قطعات برقی این خودروها، باعث می‌شود صاحب خودرو ترجیح دهد از موتور با سوخت فسیلی استفاده کند. بنابراین کارکرد خودروهای هیبریدی همانند خودروهای بنزینی خواهد بود و درنتیجه معافیت این خودروها از حقوق ورودی به منظور بهره‌مندی از مزیت‌های زیست محیطی آنها کاری عبس و غیرمنطقی است.
واقعیت دوم: درخصوص استفاده از موتورهای برقی، توجه به این نکته ضروری است که این نوع خودروها با دو نوع موتور کار می‌کنند؛ موتور برقی و موتور درون‌سوز بنزینی یا گازوییلی. زمانی که این خودرو با موتور برقی کار می‌کند، موتور بنزینی خاموش شده و سوخت فسیلی ذخیره می‌شود. ظاهرا این مسأله نشان می‌دهد که مصرف سوخت فسیلی و به تبع آن، آلودگی محیط زیست کاهش یافته است اما کارشناسان محیط زیست با بررسی دقیق‌تر معتقدند خودروهای هیبریدی با دور کردن آثار مخربشان از جلوی چشم ما، آن را به مکان دیگری منتقل کرده‌اند:
1- موتور برقی خودروهای هیبریدی از باتری استفاده می‌کند و باتری این خودروها معمولاً بر پایۀ فلزاتی چون نیکل، کبالت و لیتیوم است که فرایند استخراج این فلزات به‌شدت محیط زیست را تخریب می‌کند. در برخی روش‌ها برای رسیدن به مواد مورد نظر، خاک با مواد اسیدی شسته شده تا مواد اضافی آن جدا شود و فلز موردنظر باقی بماند. این عملیات به محیط زیست صدمات جبران ناپذیری وارد می‌کند.
2- همچنین در فرایند ساخت خودرو نیز بدلیل اینکه این خودروها اجزای بیشتری نسبت به خودروهای معمولی دارند، هزینه و انرژی بیشتری برای ساخت آنها صرف خواهد شد که به تبع مصرف انرژی بیشتر، آلودگی بیشتری به محیط زیست وارد می‌شود.
3- از طرفی درباره مصرف پایین‌تر سوخت خودروهای هیبریدی باید گفت طبق تحقیقات انجام‌شده، نقطۀ سربه‌سری که استفاده از خودروهای هیبریدی نسبت به خودروهای دیزلی آلودگی کمتری پیدا می‌کند، پیمایش 160000 مایلی است. این پیمایش حدوداً معادل 260 هزار کیلومتر است که با توجه به پیمایش متوسط سالیانه خودروهای سواری، بعد از حدود 15سال رانندگی حاصل می‌شود.
4- تحقیقات دیگری نشان داده که خودروهای هیبریدی گازهای گلخانه‌ای به نسبت کمتری تولید می‌کند که مطابق استاندارد آلاینده‌های معیار هوا، این گازها جز گازهای آلاینده هوا محسوب نمی‌شوند. نتایج همین تحقیقات حاکی از آن است که تولید ذرات معلق و ریزگرد در این خودروها با دیگر خودروها تفاوت چندانی ندارد.
ذکر است مطابق بررسی‌های دقیق علمی، ذرات معلق عامل اصلی آلودگی هوای کلان‌شهرها محسوب می‌شوند.
واقعیت سوم: با فرض پذیرش کاهش آلودگی هوای این نوع خودروها، این سؤال مطرح می‌شود که خودروهای برقی به چه اندازه توسعه خواهند یافت که بتوانند اثرات مثبت روی کاهش آلودگی هوا بگذارند؟ قیمت متوسط این خودروها حدود 30 هزار دلار است که با ورود به کشور با قیمت حدود 400 میلیون به فروش می‌رسد. این درحالی است که قیمت متوسط خودروهای پرمصرف و آلاینده درحال‌تردد در کشور، حدود 50 میلیون است. لذا این خودروها نمی‌توانند جایگزین خودروهای معمولی پرمصرف شوند و ازاین‌رو تأثیر زیادی روی کاهش آلودگی هوای هم نخواهند داشت.
به گزارش فارس، بنابراین با توجه به بررسی ادعای کاهش آلودگی محیط زیست و اثبات نادرستی این ادعا و همچنین سود بالای واردات این خودروهای گران‌قیمت به‌نظر می‌رسد که بیشتر از آن‌که هدف، سازگاری با محیط زیست باشد، کسب منافع شخصی برخی واردکنندگان خاص است. لذا می‌توان گفت که این ماده پوششی برای واردات خودروهای لوکس و ابزاری برای کسب سودهای کلان از این مسیر خواهد بود.
