تشویق به ازدواج با چشم بسته

جامعه ایرانی قدم در راه پیر سالی گذاشته است و بیم آن می‌رود تا چند سال آینده جمعیت پیر و میانسال بر جمعیت جوان کشور پیشی بگیرد. این حقیقت تلخ سبب شده که ازدواج جوانان و فرزندآوری مورد توجه جدی مسئولان قرار بگیرد و برای حصول به این نتیجه، نهادهای ذیربط دست به تلاش‌ بزنند.

تلاش برای تشویق جوانان بر ازدواج و متعاقب آن باروری و فرزندآوری، بهارستانی‌ها را نیز به تکاپو انداخت. چند روز پیش مجلس شورای اسلامی به عنوان نهاد قانونگذار برای حصول رشد جمعیت آستین بالا زد و موادی از طرح «جمعیت و تعالی خانواده» برای تشویق دختران و پسران به ازدواج در سنین کمتر از ۲۰ و ۲۴ سال «تسهیلاتی» را مورد پیش‌بینی قرار داد. به عبارت ساده‌تر قرار بر این شد که اگر دختران زیر 20 سال و پسران زیر 24 سال ازدواج کنند هدیه مالی دریافت کنند .

این خبر که از سوی حجت الاسلام احمد آزادی خواه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس اعلام گردید با انتقادات زیادی مواجه شد.
لازم به ذکر است طرح «جمعیت و تعالی خانواده» در دوره نهم مجلس شورای اسلامی با هدف تشویق به ازدواج و رشد جمعیت مطرح شد، اما عمر مجلس نهم یاری نکرد و در این دوره مجدداً این طرح در کمیسیون فرهنگی مطرح شده است.

اگر چه ماهیت و اهداف تلاش مجلس حمایت از طرح کودک همسری نیست، اما کارشناسان حوزه اجتماعی بر این باورند، این اقدامات از نظر تشویق به ازدواج، اقدامی ضروری و مناسب اما ناکافی است، چرا که علاوه بر این که با عدالت اجتماعی همخوانی ندارد ممکن است در مواردی منجر به فرهنگ‌سازی ازدواج زود‌هنگام در مراحل کودکی شود و در واقع این انگیزه مالی برای ازدواج به رده‌های سنی پایین‌تر -به ویژه در خانواده‌های که به حقوق دختران خود آشنایی ندارند- نیز سرایت کند و تا چند وقت دیگر با موج جدیدی از ازدواج کودکان صرفآ با انگیزه دریافت هدیه مالی مواجه شویم.

در حالی مجلس برای بالا بردن انگیزه ازدواج دختران زیر 20 سال و پسران 24 سال، هدیه مالی در نظر گرفته است که با توجه به آمار سازمان ثبت احوال مشکل اصلی عدم ازدواج و به تبع آن کاهش فرزندآوری متوجه جوانان بالای 30 سالی است که تن به ازدواج نداده و هنوز زمان باروری دارند، در واقع جمعیت کثیر ازدواج نکرده بالای 30 سال جامعه را به سمت پیرسالی پیش می برد. جامعه آماری که بهارستانی‌ها از آن غافل شدند.

طبق آخرین آطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران در سال 1395 میانگین سنی مردان برابر 9/30 و زنان 3/31 سال بوده است. میانگین سنی جمعیت ایران در سال 1395 برابر 30 سال است که در مقایسه با سال 1390 حدود 3 سال افزایش نشان می دهد. این بدان معناست که جمعیت ایران به سرعت در حال افزایش سن است، به طوری که میانگین سن جمعیت ایران که در سال 2010 برابر با 7 / 26 سال بود در سال 2030 به 5 / 37 سال خواهد رسید، این در حالی است که میانگین سنی ایرانیان تا سال 1997 کمتر از 20 سال بود.

این طرح دقیقا زمانی در حال مطرح شدن است که از سوی دیگر، نمایندگان با ارائه طرحی به منظور بالا بردن سن ازدواج به مقابله شدید با کودک همسری می پردازند.طرحی که اگر چه تا کنون رای نیاورده است اما به دنبال این بود که مانع ازدواج کودکان شوند. این طرح با مخالفت‌های برخی دیگر از نمایندگان اکنون نیمه کاره رها شده و در مقابل طرح اعطای پاداش برای دختران زیر 20 سال و پسران زیر 24 سال به میدان آمده است.

جالب است بدانیم طبق آخرین آمار سازمان ثبت احوال کشور در سال 94 و 93 بیشترین ترکیب سنی ازدواج ثبت شده میان دختران زیر 20 سال و پسران زیر 24 سال است .یعنی جامعه هدفی که از سوی مجلس برای دریافت مشوق‌های ازدواج انتخاب شده است، جامعه هدف نیست و بسیاری از افراد مجرد در سنین بالاتر از این سن قرار دارند. این آمار به تنهایی نشان می‌دهد طرح مذکور با بار مالی فراوانی که دارد به دلیل اطلاعات آماری غلط غیرکارشناسی و ناقص است و حتی به گفته بسیاری از کارشناسان حوزه اجتماعی قابلیت اجرایی ندارد.

تلاش‌های مجلس برای اهدای ازدواج به دختران زیر 20 سال که براساس قوانین جهانی تا 18 سال کودک محسوب می‌شوند و پسران 24 سال که براساس قوانین کشورمان حتی فرصت اتمام تحصیلات و خدمت سربازی رو ندارند، انتقادات زیادی برانگیخته است.

یک جامعه شناس با بیان این که کاهش نرخ ازدواج در یک یا دو مورد خلاصه نمی‌شود طرح فوق را شتاب زده، ناقص و غیرکارشناسی خواند و از تبدیل شدن ازدواج به یک «معامله» به دلیل افزایش مشوق‌های مالی هشدار داد.

فرناز آزادی به به همدلی گفت: با هدیه دادن به زوج‌های جوان هیچ مشکلی برطرف نمی شود، چراکه بخش زیادی از مشکل ازدواج جوانان متاثر از یک دسته عوامل محیطی مانند بیکاری، تورم، اشتغال و … است و بخش دیگر آن ،برمی‌گردد به مسئولیت گریزی و شانه خالی کردن جوانان از مسئولیت‌های زندگی .

به گزارش نامه نیوز،باید بدانیم که ازدواج تنها عقدنامه و چند امضاء یا مراسم جشن عروسی و پوشیدن لباس عروس و داماد نیست که تلاش شود با هر بهایی محقق شود، بلکه ازدواج یک قرارداد اجتماعی برای تشکیل زندگی مشترک با اقتضائات ویژه است.

وی افزود: وقت آن فرا رسیده است مسئولانی که با اتکا به این مشوق‌ها دنبال افزایش نرخ ازدواج و متعاقب آن افزایش نرخ باروری و فرزند آوری هستند، برای یک بار هم شده است، از خود سوال بپرسند آیا شرایط اشتغال برای پسران زیر 24 ساله در کشور فراهم است که بتوانند برای تشکیل زندگی مشترک درآمد داشته باشند؟ اگر آنان به جای مشوق‌های مالی که مسکن‌های مقطعی هستند، تسهیلات اشتغال و مسکن را فراهم کنند بدون تردید گام‌های موثرتری در راستای حصول به این اهداف برداشته‌اند.

وی یادآور شد: بدون تردید این طرح با بار مالی سنگینی که به دولت تحمیل می‌کند، به دلیل ضعف‌های زیادی که در بطن آن است نه تنها قابلیت اجرایی ندارد، بلکه در صورت اجرا توفیقی نخواهد داشت. طرح‌های تشویق ازدواج و فرزندآوری زمانی در رویکرد جمعیت‌افزایی توفیق خواهد یافت که بدون در نظر گرفتن سن، از اصل ازدواج و فرزندآوری «همه» جوانان نه فقط سن خاصی حمایت به عمل آید.