روس‌ها رفتند، پشت سرشان را هم نگاه نکردند؟!

شرکت‌های نفتی روسیه که در فضای پسابرجام با بیش‌ترین مشارکت و مذاکره با طرف ایرانی در صدر لیست خواستگاران نفت و گاز ایران ایستادند و هرروز دریچه جدیدی برای حضور در این بازار باز می‌کردند، امروز که آمریکا در پشت پرده تعامل با ایران ایستاده، خبری از آن‌ها نیست و ظاهرا بساط خود را از بازار نفت ایران جمع کرده‌اند.

بعد از رونمایی از قراردادهای جدید نفتی توسط ایران، شرکت‌های روسی به مرور زمان پای میز مذاکره نشستند و در این راستا شرکت‌های لوک اویل، روس‌نفت، زاروبژنفت، تات‌نفت، گازپروم و گازپروم نفت با شرکت ملی نفت ایران، تفاهم‌نامه هم امضا کردند. میدان‌های منصوری، آب تیمور، کیش، یاران، مارون، لایه نفتی پارس جنوبی، کوپال، آبان، اسفندیار، پایدار غربی، دهلران، پارس شمالی، آذر، چنگوله و چشمه خوش، از جمله میدان‌هایی بودند که درباره آن‌ها با شرکت‌های روس مذاکره شده بود.

البته این مذاکرات بی‌نتیجه نبود و در روزهای پایانی سال ۱۳۹۶، شاهد امضای قرارداد بهبود بازیافت، افزایش تولید و بهره‌برداری میادین نفتی آبان و پایدار غرب بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های زاروبژنفت روسیه و دانا انرژی ایران بودیم.

خرید نفت ایران توسط روسیه روی دیگر سکه تعاملات نفتی دو کشور بود و در دیداری که بین بیژن زنگنه – وزیر نفت کشورمان و الکساندر نواک – وزیر انرژی روسیه در اواخر سال ۱۳۹۵ صورت گرفت، قرار شد نفت ایران به یک شرکت روسی و برای مقاصد خارج از روسیه فروخته ‌شود و ۵۰ درصد پول فروش نفت به روسیه، به‌صورت نقدی تحویل ایران داده و ۵۰ درصد دیگر صرف خرید کالا و خدمات از روسیه شود که این موضوع نیز در مرحله اجرا قرار گرفت.

تمایل روس‌ها برای حضور در صنعت نفت ایران، غیرقابل انکار بود، به طوری‌که یوری اوشاکوف – دستیار رئیس جمهوری روسیه اعلام کرد که شرکت‌های نفت و گاز این کشور می‌توانند بیش از ۵۰ میلیارد دلار در توسعه میدان‌های نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری داشته باشند.

دریچه دیگری که پیش از خروج آمریکا از برجام در تعاملات نفتی ایران و روس گشوده شد، تمایل شرکت روسنفت به سرمایه‌گذاری در منطقه زاگرس بود. در این راستا یک سند رسمی دولت روسیه نشان داد شرکت روسنفت به سرمایه‌گذاری در نفت و گاز منطقه زاگرس در ایران تمایل دارد .طبق سند یاد شده که در یکی از پایگاه‌های اینترنتی دولت روسیه منتشر شد، از میانه ماه فوریه سال جاری میلادی، روسنفت قصد داشته فرصت‌های اکتشاف و تولید نفت در منطقه زاگرس را بررسی کند. حتی در سال 2017 میلادی، روسنفت و شرکت ملی نفت ایران برای همکاری در چند پروژه راهبردی در ایران با ارزشی تا سقف ۳۰ میلیارد دلار، به توافق اولیه دست یافتند.

به عبارت دیگر صنعت نفت ایران، تقریبا دیگر وجهی نداشته که روس‌ها به آن وارد نشده باشند. از توسعه میادین گرفته تا تولید و فروش نفت و غیره. اما همین روس‌ها با خروج ترامپ از برجام و بعد از این‌که آمریکا همه کشورهایی که با ایران تعامل نفتی داشتند را تهدید به تحریم کرد به مرور زمان و چراغ خاموش از صنعت نفت ایران پا پس کشیدند.

در ابتدا و کم‌تر از یک ماه بعد از این‌که ترامپ از برجام خارج شد، شرکت لوک اویل روسیه که دومین تولیدکننده بزرگ نفت در روسیه است، اعلام کرد که در حال حاضر به دلیل تهدید تحریم‌های آمریکا علیه کمپانی‌ها تصمیم ندارد بر اساس طرح‌های توسعه پروژه‌ها در ایران عمل کند و همه فعالیت‌های خود را متوقف کرد. زاروبژنفت و روس‌نفت دیگر شرکت‌های روسی بودند که به دلیل تحریم‌های آمریکا بازار نفت ایران را ترک کردند و دیگری خبری از آن همه اشتیاق برای تعامل نفتی با ایران نیست.

روس‌ها درحالی بازار نفت ایران را ترک کرده و پشت سرشان را هم نگاه نکردند که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که روسیه جدی‌ترین رقیب ایران در نفت و گاز است و تلاش می‌کند مشتریان نفتی و گازی ایران را در منطقه بگیرد. آن‌ها اعتقاد دارند روس‌ها ایران را هرگز نمی‌فروشند، اما به هر قیمتی که بشود اجاره می‌دهند .روس‌ها دلشان می‌خواهد ایران در بازار نفت کوچک شود تا سهم ما را بگیرند.

البته بسیاری بر این باورند که شرکت‌های روسی از نظر مالی و فنی نسبت به شرکت‌های غربی بسیار ضعیف‌تر هستند و هدف آن‌ها از سرمایه‌گذاری در کشوری مانند ایران تمرین در حوزه توسعه و افزایش توان سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی است.