واکاوی گشایش در روابط سوریه با کشورهای عربی
کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، به همراه مصر، رویکرد جدیدی در قبال سوریه اتخاذ کرده‌اند که بر احیای روابط با دمشق و پشت سر نهادن خصومت‌های گذشته مبتنی است.
به گزارش فرارو، پس از هفت سال قطع روابط دیپلماتیک، دولت امارات روز پنجشنبه اعلام کرد سفارت خود در دمشق را بازگشایی می‌کند. سفارت این کشور در سال ۲۰۱۱ و پس از شروع جنگ داخلی سوریه، تعطیل شده بود.
وزارت خارجه امارات، ضمن اعلام از سرگیری روابط دیپلماتیک بین دمشق و ابوظبی، گفته از روز ۲۷ دسامبر، کاردار سفارت امارات فعالیت خود را آغاز می‌کند. این وزارت خانه تصریح کرده که این اقدام، «اشتیاق دولت امارات به اعاده روابط میان دو کشور برادر به مسیر عادی» را تاکید می‌کند. امری، که به ادعای این وزارتخانه، «نقش عربی در حمایت از استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی» سوریه را تقویت خواهد کرد.
یک منبع نزدیک به دولت امارات به سی‌ان‌ان گفته که علیرغم بازگشت روابط میان دو کشور، امارات فورا به دمشق سفیر نخواهد فرستاد.
یک روز پس از امارات، بحرین هم سفارتش در دمشق را فعال کرد. این کشور روز جمعه اعلام کرد کار سفارتش در سوریه ادامه خواهد داشت.
این اقدامات هماهنگ‌شده بیانگر نوعی تمایل جدید در نزد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است. اغلب این کشورها، هفت سال پیش سفرای خود را از دمشق فراخواندند و سفارتخانه‌هایشان در آنجا را تعطیل کردند. برخی از آن‌ها، مشخصا قطر و عربستان، برای براندازی نظام سوریه، از برخی گروه‌های اپوزیسیون حمایت تسلیحاتی به عمل آوردند.
اتحادیه عرب، در سال ۲۰۱۱، سوریه را اخراج کرد.
بازگشایی سفارتخانه‌های عربی در دمشق در حالی اعلام می‌شود که چندی پیش دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به طور ناگهانی نیرو‌های خود را از سوریه خارج کرد. همزمان با خروج آمریکا، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از گسترش نقش ایران و ترکیه در آینده سوریه ابراز نگرانی کرده‌اند.
انور قرقاش، وزیر مشاور دولت امارات در امور خارجی، به مناسبت بازگشایی سفارت کشورش در دمشق، توئیت کرد: «تصمیم دولت امارات متحده عربی برای اعاده کار سیاسی و دیپلماتیک در دمشق پس از بررسی عمیق تحولات گرفته شد و نتیجه این اعتقاد است که مرحله آینده مستلزم حضور و تماس عربی با پرونده سوریه است.»
قرقاش ادامه داد: «نقش عربی برای مقابله با سیطره ایران و ترکیه بر منطقه ضروری‌تر شده است. امروز امارات بواسطه حضورش در دمشق تلاش می‌کند این نقش را فعال کند تا گزینه‌های عربی در دسترس باشند.»
از اواسط دسامبر نشانه‌های واضحی درباره تمایل کشورهای عربی به احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک با سوریه آشکار شده است. در ۱۶ دسامبر، عمر البشیر، در اقدامی قابل‌توجه، به عنوان نخستین رهبر عربی به سوریه سفر و با همتای سوری خود، بشار اسد، دیدار کرد.
بازگشایی سفارتخانه‌های امارات وبحرین، و نیز بازگشایی گذرگاه مرزی بین سوریه و اردن، در کنار سفر البشیر به سوریه، گمانه‌زنی‌هایی درخصوص گرم شدن روابط دولت سوریه با کشورهای عربی مطرح کرده است.
مراسم آماده‌سازی سفارت امارات در دشمق
در ماه مارس آینده، نشست اتحادیه عرب در تونس برگزار خواهد شد. مصر، یکی از کشورهای مهم این اتحادیه، خواستار بازگشت سوریه به اتحادیه عرب شده و احمد ابوالغیط، دبیر کل اتحادیه عرب، هم در آوریل گذشته، گفته بود که تصمیم تعلیق عضویت سوریه، «شتابزده» بوده است.
حسام زکی، معاون دبیر کل اتحادیه عرب، روز دوشنبه به گزارشگران در خصوص بازگشت احتمالی سوریه به اتحادیه عرب، گفت: «گفتگو‌های اخیر درباره این مسئله به اجماع نرسیده است. (اما) این، احتمال تغییر در موضع عربی در آینده را منتفی نمی‌کند.»
برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که در سفر البشیر به سوریه مسئله بازگشت این کشور به اتحادیه عرب بررسی شده است. شبکه خبری المیادین، به نقل از منابعی مدعی شده که سفر البشیر برای بررسی دیدگاه سوریه درخصوص احتمال بازگشت دمشق به اتحادیه عرب، انجام شده است. اما دمشق به البشیر پاسخ داده که «ما از اتحادیه عرب خارج نشدیم که بخواهیم درخواست بازگشت به آن را بدهیم. آن‌هایی که سوریه را از اتحادیه اخراج کردند، باید خودشان اقداماتی برای لغو این تصمیم یا ابقای آن انجام بدهند.»
همه این تحولات را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟ برخی ناظران معتقدند کشور‌هایی که بر براندازی نظام سوریه شرط‌بندی کرده بودند، اکنون شکست این شرط‌بندی را درک می‌کنند. با خروج آمریکا از سوریه، کشورهای عربی احساس می‌کنند که شرایط برای گسترش نفوذ ایران و ترکیه در سوریه فراهم شده است، آن‌ها به دنبال این هستند که با دادن امتیازات سیاسی به سوریه و شکست انزوای آن، دمشق را به خود نزدیک کنند.
از سوی دیگر، سوریه محتاطانه تلاش می‌کند برقراری روابط با کشورهای عربی را تسهیل کند؛ و در عین حال، با افزایش هماهنگی‌های میدانی با روسیه و ایران، از ورود ارتش ترکیه به مناطق کرد‌های سوریه و تحکیم نفوذ آن در این مناطق جلوگیری کند. در حال حاضر، تقریبا ترکیه تنها کشوری است که هنوز از معارضان سوری حمایت میدانی می‌کند. البته هدف اصلی از این حمایت، مقابله با نیرو‌های دولت سوریه نیست بلکه استفاده از نیرو‌های اپوزیسیون برای مقابله با گروه‌های مسلح کردی است.
خروج نیرو‌های آمریکایی از سوریه، مرحله جدیدی را آغاز کرد که در آن بازیگران منطقه‌ای در مواضع خود تجدیدنظر کردند. در ماه‌های اخیر، به دلیل ترور جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، روابط ترکیه و عربستان به شدت تنش‌آلود شده و ترکیه به عنوان دشمن جدید عربستان و امارات ظاهر شده است. اگر چه روابط ایران و عربستان همچنان در مرحله رکود قرار دارد، اما برخی ناظران معتقدند که در حال حاضر اولویت عربستان، مقابله با ایران نیست؛ بلکه محدود کردن نفوذ ترکیه در منطقه است.
در واقع امارات و بحرین، متحدان بسیار نزدیک عربستان، در برقراری روابط با سوریه بر قطر، متحد ترکیه، پیشدستی کردند. پیش‌بینی می‌شد که دوحه، به دلیل نزدیک شدن به ایران، زودتر از سایر طرف‌ها روابطش با دمشق را از سر گیرد.
سبقت امارات در برقراری روابط با سوریه، احتمال مشارکت گروه اخوان المسلمین در آینده سوریه را هم منتفی خواهد کرد. قطر و ترکیه، حامی این گروه هستند و به احتمال زیاد برای مشارکت دادن اخوان المسلین در آینده سوریه فشار خواهند آورد.
ترکیه از نزدیکی سوریه به کشورهای عربی نگران است. چرا که این نزدیکی باعث خواهد شد که کشورهای عربی از مطالبه سوریه در مورد خروج نیرو‌های ترکیه از سوریه حمایت کنند. چنین حمایتی ممکن است موضع ترکیه در سوریه را متزلزل کند و مقابله آن با کرد‌های سوریه را هم تحت تاثیر قرار دهد. دولت سوریه هرگز ورود نیرو‌های نظامی ترکیه به خاک خودش را نپذیرفت و مکررا خواستار خروج آن‌ها شد. با توجه به تنش در روابط عربستان و ترکیه، بعید نیست که ریاض و متحدانش هم درخواست خروج نیرو‌های ترکیه را در محافل بین المللی مطرح کنند.
