وقتی به سختی نفس می کشیم
در نوشتاری که پیش روی دارید، با برشمردن دلایل تنگی نفس، اعم از ابتلا به بیماری‌های ریوی، اختلالات عصبی، آلرژی‌ها و حساسیت‌ها، و حتی مشکلات ناشی از خون، راهنمایی‌هایی برای حفظ سلامت بدن بیان می‌شود که اطلاع از آنها مفید است.
به گزارش تبیان: تنگی نفس در حقیقت بروز اِشکال در تنفس است که بسته به علت آن، می‌تواند هنگام دم یا بازدم و یا هر دو باشد. مثلا فرد مبتلا به آسم، هنگام خارج کردن نفس دچار مشکل می‌شود، اما بیماری که دچار تنگی نای است، هنگام دم مشکل دارد.
علل و عوامل مختلفی در ایجاد این بیماری نقش دارند که یکی از آنها آلرژی ریه است. ریه نسبت به ماده‌ای که در محیط اطراف بیمار است واکنش نشان می‌دهد که به بیماری آسم معروف است.
مورد دیگر، بیماری مجرای تنفسی است که شایع‌ترین آن برونشیت است. برونشیت می‌تواند به صورت حاد و مزمن باشد. برونشیت حاد اغلب به دنبال سرماخوردگی که روی تنفس تاثیر می‌گذارد، ایجاد می‌شود و عامل ایجاد برونشیت مزمن به طور معمول، سیگار و هوای آلوده است.
گاه تنگی نفس به دلیل بیماری‌هایی مانند سل ریه بروز می‌کند، گاهی هم مربوط به ریه نیست و علت آن عصبی است.
تنگی نفس همچنین می‌تواند علت خونی داشته باشد (افرادی که دچار بیماری‌های خونی هستند) یا در بیماران قلبی و در کل بیماری‌های مجرای تنفسی و بیماری‌هایی که در سطح سلول می‌توانند اثر کنند، ایجاد می‌شود؛ به عنوان مثال سیانور مانع ورود اکسیژن به سلول می‌شود و تنگی نفس در سلول پدید می‌آید.
تنگی نفس در هر سنی می‌تواند رخ دهد و این بستگی به علت بیماری دارد؛ مثلا در دوران کودکی بیماری‌های مادرزادی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. در دوران نوجوانی سرماخوردگی و برونشیت حاد و در سنین بالا بیماری انسدادی مزمن ریه در افراد سیگاری یا کسانی که در فضاهای آلوده به سر می‌برند، می‌تواند علت ایجاد این بیماری باشد.
نوع تغذیه می‌تواند موجب کاهش شدت یا بهبود این بیماری شود. برخی موادغذایی، تحریک کننده هستند، از جمله اینکه از غذاهای نفاخ و پرحجم، ادویه‌جات، آب بسیار سرد یا داغ نباید استفاده شود.
علت ریوی یا قلبی؟
مبتلایان باید بیماری خود را جدی بگیرند و به پزشک مراجعه کنند تا علت بیماری و راه درمان را بیابند و متوجه شوند که تنگی نفس آنها ریوی است یا قلبی.
در بیشتر موارد تنگی نفس افراد به دلیل مشکلات ریوی بروز پیدا می‌کند، اما در تعدادی از موارد بیماری قلبی زمینه‌ساز تنگی تنفس می‌شود.
نکته مهم دیگر اینکه بیشتر مردم تصور می‌کنند که هر تنگی نفس، آسم است و این در برخی موارد مشکلاتی ایجاد می‌کند. بارها مشاهده شده که بیمار پس از پنج، شش ماه مراجعه کرده، به خیال اینکه بیماری‌اش آسم است، اما در معاینات معلوم شده که دچار بیماری قلبی است.
بنابراین، بیماران باید تنگی نفس خود را جدی بگیرند و هرچه سریع‌تر، قبل از تشدید بیماری، به پزشک مراجعه و درمان را آغاز کنند.
عوارض تنگی نفس
تنگی نفس می‌تواند روی همه اعضا تاثیر بگذارد. کسی که تنگی نفس دارد، اکسیژن به خوبی به بدنش نمی‌رسد، مواد زائد دفع نمی‌شوند و حتی بسته به شدت بیماری روی دید چشم، مغز و سایر اعضا بدن تاثیر می‌گذارد.
نکته مهم آنکه تنگی نفس در کودکی می‌تواند مانع رشد شود و به علت کمبود اکسیژن و نرسیدن آن به بافت‌های بدن، اختلالات جسمی و روحی در کودک ایجاد کند.
انواع تنگی نفس
تنگی نفس هم انواعی دارد که عبارتند از:
۱- تنگی نفس کوششی: این نوع از تنگی نفس با فعالیت و کوشش بدنی فرد ارتباط مستقیم دارد. انسان بطور طبیعی اگر به شدت و بدون آمادگی قبلی ورزش کند و یا مسافت طولانی را بدود، این نوع تنگی نفس را تجربه خواهد کرد.
در افراد مبتلا به برخی بیماری‌های قلبی مانند مشکلات دریچه‌ای یا نارسایی قلبی، تنگی نفس با فعالیت های کمتری ایجاد می‌شود. به گونه‌ای که حتی در موارد شدید بیماری، راه رفتن عادی و انجام کارهای اولیه با تنگی نفس همراه می‌شود. در شدیدترین نوع تنگی نفس، بیمار حتی در حالت استراحت و خوابیده نیز دچار تنگی نفس می‌باشد.
۲- تنگی نفس در حالت درازکشیده: نوع دیگری از تنگی نفس قلبی در حالت درازکش و خوابیده ایجاد می‌گردد که در طب به آن «ارتوپنه» می‌گویند، یعنی قلب فرد به حدی نارساست که نمی‌تواند خون موجود در ریه‌ها را تخلیه کند و فرد مجبور است با کمک گرفتن از نیروی جاذبه این کار را انجام دهد.
به همین جهت بیماران مبتلا به نارسایی قلب، هنگام خواب زیر سرشان دو یا چند بالش می‌گذارند. بعبارت دیگر وقتی این افراد دراز می‌کشند، ریه فرد در آب بدن غرق می‌شود و احساس خفگی به وی دست می‌دهد. در این صورت بیمار جهت تنفس راحت، باید بنشیند.
۳- تنگی نفس حمله‌ای شبانه: حالت دیگری نیز وجود دارد که به صورت حملات شبانه تنگی نفس خود را نشان می‌دهد. به این صورت که ۲ تا ۴ ساعت بعد از خواب، به طور ناگهانی بیمار مبتلا به نارسایی قلبی با حالت خفگی از خواب می‌پرد، خود را به پنجره می‌رساند تا با نفس کشیدن در هوای آزاد خود را نجات دهد.
در افراد مبتلا به نارسایی قلبی که اغلب دچار ورم پا نیز هستند، در طول شب آبهای جمع شده در پاها بتدریج تخلیه می‌شوند و به سوی ریه‌های فرد می‌آیند و در آنجا جمع می‌شوند.
تجمع مایعات اضافه در ریه باعث می‌شود فرد دچار احساس تنگی نفس و حالت خفگی شود. تنگی نفس حمله‌ای شبانه مشخصه بیماری قلبی است.
۴- تنگی نفس بازدمی: اشکال در خارج کردن هوا از ریه‌هاست، یعنی هوا براحتی به داخل ریه می‌رود، ولی خروج آن مشکل است.
از آنجا که بیمار هوا را به سختی به بیرون می‌راند، صدای خس‌خس ایجاد می‌کند که به آن تنفس آسمی گفته می‌شود.
تشخیص تنگی نفس
تشخیص، بستگی به نشانه‌های بیماری دارد و گرفتن شرح حال از بیمار بسیار مهم است. این شرح حال، پزشک را در یافتن علت تنگی نفس راهنمایی و کمک می‌کند که مثلا مشکل ریوی است یا قلبی. به طور مثال اگر بیمار فقط شب‌ها دچار تنگی‌نفس شود، نشانه آسم است. یا اگر کسی در حین انجام فعالیت دچار این حالت شود، می‌تواند ناشی از بیماری قلبی باشد.
در مواردی هم تنگی نفس به دلایل عصبی است که اغلب فرد احساس می‌کند طنابی به دور گردنش افتاده است. بنابراین، با توجه به این موارد، تشخیص بیماری بستگی به علائم و عوامل آن دارد.
درمان تنگی نفس
درمان بیماری بستگی به تشخیص علت آن و اینکه در چه مرحله‌ای است، دارد. اگر تنگی نفس ناشی از آسم باشد، با توجه به اینکه آسم یک بیماری آلرژیک ریوی است، ابتدا سعی می‌کنیم عامل حساسیت‌زا را کشف کنیم و آن را از بین ببریم.
اگر عامل اصلی کشف نشد، مجبوریم مدتی به آزمایش مواد گوناگون (اعم از غذایی یا محیطی) بپردازیم و ضمن اینکه به دنبال عامل اصلی هستیم، عوامل تشدیدکننده را هم بررسی کنیم و به بیمار می‌گوییم که مدتی فلفل یا مواد محرک نخورد یا سعی کند دچار هیجان و استرس نشود و ورزش نکند. بعد برای او در چند مرحله، دارو تجویز می‌کنیم. در مرحله آخر،داروهای کورتون‌دار تجویز می‌شود.
متأسفانه گاهی از همان ابتدا بیمار یا پزشک از این داروها استفاده می‌کنند که کاری اشتباه است. مصرف نابجا و بی‌رویه کورتون موجب پوکی استخوان، فشارخون، عفونت و چاقی نامتناسب می‌شود.
