جایگاه خاندان سلطنتی متزلزل شده / ممکن است ملک سلمان برخی اختیارات پسرش را محدود کند
نیویورک تایمز در مطلبی به قلم بن هوبارد و دیوید کیرک پاتریک نوشت: با فزونی یافتن شوکه شدن جهان از سعودی ها بابت کشتن روزنامه نگار مخالف سعودی، جمال خاشقجی در استانبول، شاه سلمان یک مقام بلندپایه را برای پیگیری ماجرا به ترکیه اعزام کرده است. پس از ماجرای یازده سپتامبر، عربستان با بزرگترین بحران بین المللی خود مواجه شده است.
به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: اعضای خاندان سلطنتی نگران مسیری هستند که کشور تحت رهبری ولیعهد جدید بن سلمان در پیش گرفته است. اما برخلاف سال ۲۰۰۱ که اعضای خاندان دور هم جمع شدند تا منافع مشترکشان را حفط کنند، این بار چنین چیزی ممکن نیست. در عوض نگرانی عمیقی وجود دارد که چگونه ولیعهد را نجات دهند، ولیعهدی که چنان قدرت را یکپارچه کرده که تقریبا تمام اطرافیان به حاشیه رفته اند. تنها کسی که می تواند کمک کند خود پادشاه است؛ اما شاهزادگان ارشد تمایلی برای رجوع به این پیرمرد ۸۲ ساله را ندارند که بعید است حتی از هوشیاری کافی برای درک شرایط موجود برخوردار باشد.
یکی از مقامات نزدیک ولیعهد که به شرط عدم افشای نامش با ما سخن گفت، معتقد است شاه اهلیت رسیدگی به این موضوع را ندارد. درباره ولیعهد او می‌گوید که هم مرد شماره یک و هم مرد شماره دو در حکومت است. از سال ۱۹۳۲ که پادشاهی سعودی شکل گرفت، این کشور شاهد گسست ناشی از مخالفت ها و حتی جنایت ها بوده است. اما به هر حال هزاران شاهزاده سعودی موفق سده اند راهی برای حفظ قدرت در خاندان خود پیدا کنند. اما ناگهان بن سلمان پا در میان گذاشت که به سادگی سازوکار حصول سازشی را که سال ها به بقای سعودی ها کمک کرد، کنار گذاشت.
با قدرتی که در دست دارد، ولیعهد سعودی سنت دیرینه سیاست خارجی این کشور که مبنی بر توافقات خاموش و پشت صحنه بود را نیز کنار گذاشته است. در عوض او رویکردی پرخاشگرانه در پیش گرفته، جنگی خونین در یمن به راه انداخته، نخست زیر لبنان را برای مدتی ربوده و روابط با قطر و کانادا را معلق کرده است. در عین حال ایده چهره جدیدی از عربستان را با اقتصادی متنوع و زنان دارای حق رانندگی به خارجی ها می فروشد. این رویکرد طرفدارانی را جذب کرده که معتقدند عربستان به رهبری اینچنین برای جدا شدن از گذشته اش نیاز دارد. در میان این طرفداران دولت ترامپ است که او را ستون سیاست خاورمیانه خود قرار داده تلقی می کند. اما برآمدن بن سلمان موجب وحشت بسیاری از پسرعموهایش شده است که بی آنکه کاری از دستشان برآید، نظاره گر تخریب حیثیت پادشاهی هستند.
مقامات ترکیه می گویند تیمی ۱۵ نفره در کنسولگری منتظر خاشقجی بودند تا او را به قتل برسانند. بعید به نظر می رسد چنین اتفاقی بدون اجازه ولیعهد رخ داده باشد. این امر شرایطی را پیش آورده که خویشاوندان شاهزاده هرگز تصور نمی کردند: معضلی که با پول حل نمی شود. نزدیکان خاندان سلطنتی می گویند شاهزادگان ارشد مانند شاه قبلی به شاه سلمان دسترسی ندارند و نمی نوانند نگرانی های خود را به گوش او برسانند. برخی شکایت می کنند که اگر نام شان از قبل به نگهبانان قصر شاه اعلام نشده باشد، اجازه ورود نمی گیرند. در سایر موارد شانس دیدن شاه در مراسم های رسمی است که زمان مناسبی برای گله کردن تلقی نمی شود.
در همین حال ولیعهد تلاش می کند عواقب کار را تخفیف دهد. یکی از مشاورانش گفته که او از واکنش شدید جهان غافلگیر شده است. این غافلگیری در اعلام موضع ریاض دیده می شود. در ابتدا آنها گفتند که خاشقجی کنسولگری را ترک کرده و اطلاعی از سرنوشتش ندارند. اما شنبه ریاض پذیرفت که خاشقجی در کتسولگری کشته و ۱۸ نفر در ارتباط با این قتل بازداشت شده اند. همچنین ولیعهد تقاضای فعالان وال استریت برای تعویق زمان کنفرانس سرمایه گذاری در عربستان را رد کرده است. این در حالی است که مشارکت کنندگان از جمله وزیر خزانه داری آمریکا یکی پس از دیگری حضورشان را کنسل می کنند.
در عوض ولیعهد یک کمیته پیگیری بحران متشکل از مقامات اطلاعاتی و وزارت خارجه تشکیل داده تا او را در طول روز از جدیدترین اتفاقات پرونده خاشقجی مطلع کنند. او با دستپاچگی برادر کوچکش شاهزاده خالد بن سلمان که سفیر عربستاتگن در واشنگتن است را به سمت مشاور امنیت ملی برگزیده تا نظم را به سیاست خارجی کشور بازگرداند. پادشاهی سعودی تهدید کرده هرگونه اقدام تنبیهی را بی پاسخ نخواهد گذاشت که احتمالا از طریق مداخله در بازار نفت واکنش نشان خواهد داد. برخی کارشناسان معتقدند تحریم سعودی ها ممکن است عربستان و جهان اسلام را به آغوش ایران بیندازد.
به نظر می رسد پذیرش قتل خاشقجی در کنسولگری اقدامی است برای پایان دادن به ماجرا و سلب مسئولیت ازولیعهد. گفته شده قرار است مسئولیت را به گردن ژنرال اسیری یکی از هواداران ولیعهد بیندازند. داستان این است که وی نقشه ای برای ربودن خاشقجی داشته اما درنهایت عملیات او به مرگ خاشقجی منجر شده است. روز شنبه او و سه نفر دیگر از پست خود برکنار شدند اما دلیل آن هنوز ذکر نشده است.
شاهزاده های زیادی قدرت پیشین خود را از دست داده اند، عده ای به اتهام فساد سال گذشته در یک هتل بازداشت شدند و بسیاری از سفر به خارج منع شده اند. سایرین واهمه دارند در صورت اعتراض به سرنوشت آنها دچار شوند. شاهزاده نایف که پیشتر ولیعهد عربستان بود تحت بازداشت خانگی است و همسر و دو دختر وی دریافته اند که حساب های بانکی شان در عربستان مسدود شده است. پسران شاه قبلی نیز از پست های خود برکتار شده اند و اموالشان به اتهام فساد ضبط شده است. یکی دیگر از آنها که حاکم ریاض بود در زندان است و پسر دیگر در اروپا مخفی شده است که واهمه دارد او نیز ربوده شده و به عربستان بازگردانده شود. در نتیجه تنها کسی که برای نظارت بر ولیعهد باقی مانده، پدرش است. در واقع تنها کسی در عربستان که می تواند قدرت ولیعهد را به چالش بکشد، خود پادشاه است.
اما سوال این است که آیا شاه می تواند خودش برنامه ۲۰۳۰ را به پیش ببرد و آیا اصلا سلامتش اجازه می دهد زمام کشور را در دست بگیرد. نگرانی دیگر از سلامت فکری و توان تصمیم گیری او در این سن است. برکناری چنین ولیعهد قدرتمندی می تواند تبعاتی به همراه بیاورد و اصولا شاهزاده ای با وجود بن سلمان ناراضی، جرات پذیرش ولیعهدی را نخواهد داشت. اما یک دیپلمات باسابقه انگلیسی می گوید که احتمال دارد شاه ولیعهد را با محدود کردن اختیاراتش نگه دارد و برخی پست های امنیتی را در اختیار سایر شاهزاده ها بگذارد.
سعودی ها نیاز دارند که هر طور شده ولیعهد را مهار کنند و کسی که ممکن است شاه را مجاب به این کار کند، احتمالا شاهزاده خالد حاکم مکه است که به عنوان فرستاده پادشاه به استانبول رفت. فرستادن این شاهزاده ۷۸ ساله به این ماموریت حاکی از اعتماد پادشاه به اوست. برادر ناتنی او شاهزاده ترکی الفیصل، یکی از دوستان خاشقجی پیش از منتقد شدنش بود. دشمنان ولیعهد امید دارند که برادر پادشاه یعنی شاهزاده احمد بن عبدالعزیز به مقابله با او برخیزد. او که ۷۳ سال دارد جوان ترین برادر از هفت پسر عبدالعزیز ساه سابق از یک مادر است.
مخالفان ولیعهد از اظهارنظر شاهزاده احمد درباره معترضانی که در لندن علیه جنگ در یمن شعار می زادند شادمان شدند. او گفته بود این ها ربطی به آل سعود ندارد و مسئولیتش با پادشاه و پسرش است. در پاسخ به سوالی درباره جنگ یمن او گفته بود امیدوارم این وضعیت چه در یمن و چه در جای دیگر پایان یابد. در اینترنت مخالفان ولیعهد با شاهزاده احمد بیعت کردند اما جبهه گیری او چندان طول نکشید و خیلی زود در بیانیه ای مدعی شد از اظهارات او سوءبرداشت شده است.
