نقشه راه منطقی برای اجرای نظریه آب مجازی تهیه می شود
معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی، از تهیه نقشه راه منطقی برای اجرای نظریه آب مجازی خبر داد و گفت: دنیا بر سر تجاری شدن محصولات کشاورزی به توافق نرسید.
از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی محمدحسین شریعتمدار، سرپرست مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، در یک نشست خبری بر ضرورت یافتن راهکاری مناسب برای اجرای «نظریه آب مجازی» تاکید کرد و با نگاهی به طرح نظریه آب مجازی در سطح دنیا برای مدیریت منابع آب کشورها داشت و گفت: هنوز توافق جهانی در مورد تجاری شدن محصولات کشاورزی و اجرای نظریه آب مجازی وجود ندارد و تنها در برخی کشورها به صورت ملی عملیاتی شده است.
شریعتمدار گفت: این تئوری از ابتدای فعالیت کشاورزی در کشورها وجود داشته؛ اما جنبه بین‌المللی، نظام‌مند و قانونی نداشته است. از آنجایی‌که این نظریه می‌تواند با پیچیدگی‌ها و جزئیات قابل‌توجهی در مسیر اجرای خود توجه شود، ضرورت دارد که قبل از اجرایی شدن، مطالعه دقیق و جامعی نسبت به عواقب و پیامدهای احتمالی آن صورت گیرد.
به گفته وی، کنفرانس بین‌المللی آب مجازی که در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود، می‌تواند فرصتی را فراهم کند تا فضایی مورد حمایت اندیشمندان، نهادهای بین‌المللی و کشورهای دنیا ایجاد شود و بتواند اطلاعات و مشاوره‌های لازم را در مورد نظریه آب مجازی در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد؛ در مرحله اجرای تئوری مطرح شده باید برای جلوگیری از وابستگی و تحمیل های سیاسی و اجتماعی احتمالی راهکار ارائه داد؛ باید رفتارها را مدیریت کرده و با دقت گام برداشت.
دبیر اجرایی کنفرانس بین‌المللی آب مجازی الگوی کشت را از پایه‌های اساسی این نظریه دانست و تصریح کرد: الگوی کشت یعنی زراعت بر اساس ظرفیت های هر منطقه انجام شود. مدت‌هاست که در مورد خودکفایی گندم صحبت می‌شود، این مسئله باید بر اساس همین الگوی کشت انجام شود. مسئولان در عمل بر این اصل توافق دارند که خودکفایی به هر قیمتی، ارزش ندارد بلکه باید بر اساس ظرفیت‌ها و بهره‌وری آب انجام شود.
وی افزود: در سال ۱۳۶۸ به ازای هر مترمکعب آب، ۳۰۰ گرم گندم برداشت می‌شد. این روند در مسیر خود با دگرگونی و نوسانات بسیاری روبرو شد تا آنجا که در سال ۱۳۷۷ به ۵۳۰ گرم و در سال ۱۳۸۳ و ۱۳۸۴ به ۶۳۰ گرم رسید و در این سال جشن خودکفایی برگزار کردیم. البته این نوسان ها ادامه پیدا کرد تا در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ میزان گندم برداشت شده از هر مترمکعب آب به ۷۵۰ گرم رسید. حال باید تلاش کنیم این وضعیت پایدار باقی بماند و زمینه رشد آن را فراهم سازیم.
شریعتمدار خاطرنشان کرد: خودکفایی یعنی کاهش سطح زیر کشت محصول و درپی آن کاهش مصرف آب و درعین‌حال افزایش میزان محصول برداشت شده؛ به این معنا که بهره‌وری آب را در کشت محصول بالا ببریم. این نسخه باید در مورد کشاورزی اعمال شود. بدین ترتیب منابع آبی کشور در سطح گسترده‌ای مدیریت خواهد شد.
تهیه نقشه راه نظریه آب مجازی
عباس کشاورز، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی، اولین گام در مسیر اجرای تئوری آب مجازی را توافق ملی در مورد آن عنوان کرد و گفت: باید ابتدا نقاط قوت، ضعف، مزایا و معایب این تئوری شناخته شود تا در پی آن بتوانیم در سطح ملی موفق عمل کنیم؛ هدف این کنفرانس تهیه نقشه راه منطقی برای اجرای نظریه آب مجازی است.
بر اساس اظهارات وی، کشورهایی در مورد آب مجازی موفق هستند که توانسته‌اند، هزینه تمام شده را کاهش و بهره‌وری آب را افزایش دهند و ارزش‌افزوده بالا در بخش کشاورزی ایجاد کنند. کشوری مانند هلند که در کشاورزی موفق است اقدام به صادرات علم می‌کند و نه محصول کشاورزی؛ در واقع یکی از عوامل موفقیت در این حوزه استفاده از علم و دانش جدید است.
عضو کمیته علمی و اجرایی کنفرانس بین‌المللی آب مجازی تصریح کرد: در حال حاضر دنیا بر سر تجاری شدن محصولات کشاورزی به توافق نرسیده است. چراکه همه کشورها در مورد امنیت غذایی خود نگران بوده و برای آن اهمیت بالایی قائل هستند. البته در این رابطه باید از کشورهای استثنا مانند ژاپن که آب فراوان دارد اما زمین ندارد و یا کشورهای حوزه منا که از کمبود شدید منابع آبی رنج می‌برند و مجبور به واردات غذا هستند، فاکتور بگیریم.
طبق آمار ارائه شده، میزان تجارت آب مجازی در دنیا از سال ۱۹۸۶ تا ۲۰۱۱ میلادی از ۴۳۸ میلیارد مترمکعب به ۹۸۹ میلیارد مترمکعب رسیده که آمریکا با ۲۴ درصد بیشترین سهم و آفریقا با ۳.۸ کمترین سهم را در این تجارت داشته‌اند. میزان آب مجازی وارد شده در ایران از دهه ۱۳۵۰ تا سال ۱۳۹۲ از ۱۲ میلیارد مترمکعب به ۳۷ میلیارد مترمکعب افزایش‌یافته و میزان صادرات آن به ۴ میلیارد مترمکعب رسیده است.
بهرام طاهری، مشاور عالی وزیر نیرو با اشاره به تغییر اقلیم و لزوم استفاده از روش های زیرساختی برای مدیریت آب، یکی از مکانیزم ها را بهره‌گیری از مفهوم آب مجازی دانست و تأکید کرد: شاید این مفهوم ساده به نظر برسد اما در مرحله اجرا دچار پیچیدگی‌های خاصی می‌شود. بنابراین باید در این کنفرانس بهترین روش اجرای مفهوم موردنظر دنبال شود.
زهرایی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، با تأکید بر این نکته که تجارت آب مجازی برای هر کشور بحرانی از نظر آب، قابل تجویز نیست، تشریح کرد: می‌خواهیم با استفاده از تجربیات کشورهای مختلف، شناخت دقیقی از تئوری آب مجازی داشته باشیم.
وی ادامه داد: موضع بسیار مهم در این نظریه توجه آن به مصرف‌کننده و لزوم اصلاح الگوی مصرف است. این نظریه می‌گوید برای مدیرت منابع آبی، باید مصرف آب نیز به شیوه درست آن انجام شود و تنها تولیدکننده را مورد توجه قرار نمی‌دهد.
