رنگها چه تاثیری در عملکرد دانش‌آموزان دارند؟
یک روانشناس و متخصص علوم اعصاب شناختی با اشاره به استفاده آموزش و پرورش از رنگهای خنثی در مدارس، به کارگیری از رنگهای مختلف در فضاهای آموزشی را یک نیاز و ضرورت دانست و افزود: باتوجه به اینکه “رنگ” می‌تواند یکی از عوامل موثر در سلامت روان باشد، ممکن است رنگهای غیر محرک و خنثی سبب بی‌حوصلگی و کاهش سطح یادگیری کودکان شوند، این در حالیست که مسئولان این حوزه نمی‌خواهند برای این موضوع اهمیتی قائل شوند چراکه هر تغییری نیازمند هزینه و تلاش‌هایی است.
صدیقه ناقل در گفت‌وگویی با ایسنا، با بیان اینکه استفاده از رنگها تنها در “مهدهای کودک”مرسوم است، بیان کرد: به نظر می‌رسد در سیستم آموزشی ایران، دنیای رنگی فقط برای سنین پیش دبستانی است و کودکان بعد از ورود به مقاطع تحصیلی بالاتر باید فقط با رنگهای خاکستری و سفید مواجه شوند، این در حالیست که حتی در آموزش دروس هم از “رنگ آمیزی برای کودکان” که در ایجاد خلاقیت بسیار موثر است، استفاده نمی‌شود و دانش‌آموزان در دوران تحصیلی تنها با دروسی مثل ادبیات یا ریاضی سر و کار دارند. این دیدگاه به قدری توسعه یافته است که رنگها برای کودکان بعد از ورود به “کودکی میانه” (بیش از ۷سال) ارزش نداشته و فقط برای دوران”کودکی اولیه” تعریف شده است.
این روانشناس با اشاره به اینکه در لباس‌های فرم دانش‌آموزان معمولا از رنگهای تیره‌ای مانند طوسی و یا سرمه‌ای استفاده می‌شود، این دیدگاه اشتباه را متاثر از فرهنگ دانست.
وی افزود: باتوجه به اینکه بیشترین رشد مغز تا سن ۱۲ سالگی است، محیط‌هایی با رنگهای گرم و روشن می‌توانند در تحریک یادگیری موثر عمل کنند که متاسفانه این تنوع رنگی در مدارس دیده نمی‌شود.
او با اشاره به واکنش مغز در برابر رنگها گفت: انسان‌ها در مقابل رنگ سه واکنش بیولوژی (زیستی)، زیرآستانه‌ای و یا واکنش‌هایی تحت تاثیر فرهنگ از خود نشان می‌دهند. اما مهمترین عامل موثر در واکنش مغز و اعصاب “طیف‌های مختلف طول موج”هستند.
ناقل ادامه داد: هیپوتالاموس (دستگاه کنترل کننده مغز) بخشی از مغز است که ترشح غدد درونی، کنترل تنفس و ضربان قلب را بر عهده داشته و واسط بین شبکیه چشم و دریافت اطلاعاتی برای مغز است. شبکیه چشم به نورهای روشن در طیف آبی و سبز بیشتر واکنش نشان می‌دهند، مثلا در روشنایی روز شبکیه اطلاعات لازم را به هیپوتالاموس می‌فرستد، هیپوتالاموس باعث ترشح کورتیزول و کاهش ملاتونین (هورمون خواب) شده و فرد را بیدار نگه می‌دارد، بنابراین با افزایش ملاتونین در پاسخ به کاهش نور شب، فرد احساس خواب آلودگی می‌کند.
این روانشناس با بیان اینکه یکی از مکانیزم‌های اصلی در پاسخ به رنگها از طریق تاثیر آن‌ها بر فیزیولوژی و مغز است، افزود: رنگ قرمز باعث افزایش ضربان قلب و آبی در کاهش ضربان قلب موثر است و حتی می‌تواند بر میزان پلک زدن هم تاثیرگذار باشد.
وی با اشاره به تاثیر تنوع رنگی در کودکان بیش فعال تصریح کرد: کودکان بیش فعالی که مشکل کم‌توجهی دارند و یا بچه‌هایی که دچار اختلالات یادگیری هستند باید در فضاهای آموزشی با رنگهای متمایز و بافت قابل تشخیص تحصیل کنند چراکه در صورت یکنواختی رنگها این کودکان توانایی یادگیری کمتری دارند.
ناقل افزود: گاهی برخی از رنگهای محرک یادگیری برای کودکان بیش فعال با کمبود توجه (ADHD) مناسب‌تر است، چراکه این کودکان دارای آستانه تحریک بالاتری هستند و باید در محیط تحریک کننده قرار بگیرند، زیرا در صورت یکنواخت بودن محیط این کودکان واکنش‌هایی مثل خشم و یا بی‌حوصلگی را از خود بروز می‌دهند.
این روانشناس در ادامه صحبت‌های خود به تاثیر هر رنگ بر اعصاب و روان کودکان اشاره کرد و گفت: رنگ آبی برای “افزایش خلاقیت و آرامش روان”، رنگ قرمز بر “اشتیاق ، تحریک بالا و پرخاشگری”موثر است. اما ترکیب قرمز با رنگهای دیگر برای محیط‌هایی مانند انجام تکالیف و آموزش دروس ریاضی بسیار مناسب است، همچنین رنگ زرد برای “تحریک هوش” اتاق‌های مطالعه و بازی بسیار مناسب بوده اما استفاده بیش از حد از این رنگ، می‌تواند منجر به استرس شود. رنگ نارنجی نیز که باعث افزایش عملکرد حافظه و تفکر انتقادی شده برای فضاهای آزمون بسیار مناسب است.
او همچنین رنگ سبز را برای کلاس‌های آموزشی و رنگ صورتی را برای سالن‌های غذاخوری و اتاق بهداشت بسیار مناسب دانست.
ناقل با بیان اینکه نباید بیش از دوتا سه رنگ در فضاهای آموزشی استفاده شود، تاکید کرد: ممکن است تنوع بیش از حد رنگها سبب کاهش عملکرد مطلوب مغز شود، به همین دلیل باید در انتخاب رنگها در کنار یکدیگر بسیار دقت شود، هم چنین تنوع رنگ می‌تواند بر اثر تحریک و استرس زیاد در سطح حافظه، عملکرد انسان و سطح هوش تاثیر بسزایی داشته باشد.
