۳۰ درصد آب کشور هدر می‌رود
بخش کشاورزی بزرگترین و مهم‌ترین مصرف‌کننده آب در کشور به شمار می‌رود. بیش از ۸۰ درصد اتلاف منابع آب به دلیل استفاده نکردن از فناوری‌های پیشرفته آبیاری در این بخش به هدر می‌رود.
تعدادی از کارشناسان معتقدند مدیریت منابع آب کشور در شرایط فعلی، مناسب نیست و موجب شده در طول سال‌های اخیر شاهد کاهش منابع آب‌های زیرزمینی و نیز کاهش سطح زیرکشت کشاورزی در برخی مناطق باشیم. نیازعلی ابراهیمی پاک، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب و خاک و رئیس سابق سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین درباره تغییر شیوه مصرف آب در کشاورزی بیان کرد: « در میزان و شیوه مصرف آب در سطح کشور ما با مشکل فرهنگ مصرف روبه‌رو هستیم. باید بتوانیم مقدار منابع آبی را که دراختیار داریم با آگاهی‌رسانی و فرهنگ‌سازی حفظ کنیم. بسیاری از کارشناسان معتقدند که فرهنگ‌سازی در جامعه باید در اولویت قرار بگیرد و مردم نیز آگاهی کافی نسبت بحران و کمبود آب پیدا کنند آن زمان می‌توانیم منابع آبی را حفظ کنیم.»توسعه پایدار کشاورزی در کشورمان علاوه بر چالش‌های جهانی با چالش‌ها دیگری نیز روبه‌رو است. بهره‌وری نامناسب از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی یکی از این موارد است.
به گزارش بازتاب به نقل از صمت ، میزان هدررفت آب در کشور ما ۲۸ تا ۳۰ درصد است درحالی که این مقدار اتلاف در دنیا ۹ تا ۱۲ درصد گزارش شده که یکی از عوامل اصلی آن برداشت‌های غیرمجاز از شبکه آب‌رسانی و فرسودگی تاسیسات آب و شبکه‌های آب‌رسانی است. اصلاح الگوی مصرف، تنها راه گذر از بحران کم‌آبی، باتوجه به مصرف بیش از حد انرژی در کشور و همچنین کاهش منابع آبی، اصلاح الگوی مصرف در بخش‌های مختلف، مناسب‌ترین و منطقی‌ترین راه‌حل گذر از بحران‌های موجود به نظر می‌رسد. صرفه‌جویی در مصرف آب با استفاده از روش‌های نوین برای آبیاری مانند قطره‌ای، بارانی، کوزه‌ای، تراوا زیرزمینی، تانکر و… بسیار تاثیرگذار است. ادامه گفت‌وگو با ابراهیمی پاک را می‌خوانیم:
میزان مصرف آب در کشاورزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از ۱۰۰ درصد آبی که در ایران مصرف می‌شود اختلاف نظرهایی درباره میزان آب مصرفی در کشاورزی وجود دارد. وزارت نیرو معتقد است ۹۰ درصد آب در کشاورزی مصرف می‌شود این در حالی است که وزارت جهاد کشاورزی این میزان مصرف را ۷۲ درصد اعلام کرده است. آمار نیز نشان می‌دهد در دهه‌های گذشته میزان مصرف بین این دو رقم در نوسان بوده است. البته در سال‌های اخیر، میزان مصرف آب در کشاورزی کاهش داشته زیرا مقدار آب کمتری دراختیار کشاورزان قرار گرفته است. مهم‌ترین راهکار عبور از معضل بی‌آبی روستاییان و کشاورزان کشور تغییر شیوه‌های آبیاری سنتی به شیوه آبیاری مدرن و پیشرفته است.
مزیت استفاده از شیوه‌های مدرن آبیاری در کشاوری نسبت به شیوه‌های سنتی چیست؟
آبی که وارد مزرعه می‌شود به دو شیوه مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ آبیاری سنتی و غرقابی که به شیوه‌های گذشته به زمین آب‌رسانی می‌کنند و به آن آبیاری سطحی گفته می‌شود و آبیاری تحت فشار که به صورت بارانی و قطره‌ای است. با توجه به بررسی‌هایی که در دنیا شده است به دلیل استفاده بهینه از آب تغییر الگوی مصرف از سنتی به آبیاری تحت فشار را در دستور کار خود قرار داده‌اند. هرچند به نظر می‌رسد اگر در سیستم‌های آبیاری سنتی نیز بتوانیم آب را به اندازه و درست وارد مزرعه کنیم و تصفیه آب فاضلاب به درستی صورت بگیرد، می‌توان از تلفات آب جلوگیری کرد.
حدود ۱/۵ میلیون هکتار در سطح کشور آبیاری تحت فشار انجام و سالانه ۱۵۰ هکتار در کشور به آن اضافه می‌شود. با بکارگیری روش آبیاری قطره‌ای نسبت به روش غرقابی می‌توانیم ۵ تا ۶ برابر مصرف آب را کاهش دهیم. بیشتر کشورهای پیشرفته در دنیا الگوی مصرف خود را به سمت آبیاری مدرن برده‌اند.
نظر شما درباره استفاده از آب تصفیه‌شده فاضلاب برای آبیاری مزارع چیست؟
آب فاضلاب اگر تصفیه نشده باشد دارای دو عنصر است یکی عناصر سنگین و دیگری فتوژن‌ها که در فاضلاب‌ها هستند. اگر تصفیه انجام شود عناصر سنگین به حداقل می‌رسد و فتوژن‌ها از بین می‌روند که می‌توان از آن آب در مزرعه استفاده کرد و محدودیتی در تولید به ویژه گیاهانی که تازه مصرف نمی‌شوند مانند گندم و جو مشکلی ایجاد نمی‌شود اما بهره‌گیری از آب تصفیه‌شده فاضلاب در کشت گیاهان تازه و سبزیجات باید با رعایت استانداردها باشد.
برای تغییر شیوه مصرف آب در کشاورزی چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟
سازمان حفاظت محیط‌زیست اگر بتواند تعادل و توازن را در میزان مصرف برقرار و کشاورزان را به تغییر شیوه مصرف تشویق کند، گام بزرگی در این راستا برداشته است. در میزان و شیوه مصرف آب در سطح کشور ما با مشکل فرهنگ مصرف روبه‌رو هستیم. باید بتوانیم مقدار منابع آبی را که دراختیار داریم با آگاهی‌رسانی و فرهنگ‌سازی حفظ کنیم. بسیاری از کارشناسان معتقدند فرهنگ‌سازی در جامعه باید در اولویت قرار بگیرد و مردم نیز آگاهی کافی نسبت به بحران و کمبود آب پیدا کنند؛ آن زمان می‌توانیم منابع آبی را حفظ کنیم. نکته‌ای که همه کارشناسان بر آن تاکید دارند استفاده بهینه از آب و جلوگیری از اسراف است که تاثیر زیادی بر حفظ منابع آبی دارد. این زمانی به واقعیت می‌پیوندد که جامعه نسبت به حفظ آب احساس خطر کند و آگاهی لازم را به‌دست آورد. موسسه تحقیقات آب و خاک در حال برگزاری سومین همایش آب در مزرعه است که در آن روش‌های نوین استفاده بهینه از آب معرفی خواهد شد تا بهره‌وری و مصرف بهینه آب ارتقا پیدا کند.
