انجمن‌های تئاتری از بی‌عدالتی تا خرد جمعی

به گزارش ایسنا، مدتی قبل اعتراضی از سوی یکی از هنرمندان تئاتر استان فارس مبنی بر عملکرد خارج از ضوابط  اداره کل فرهنگ و ارشاد این استان و برگزاری انتخاباتی غیراصولی برای تعیین رییس انجمن هنرهای نمایشی فارس منتشر شد که البته با اعتراض‌های بیشتری از سوی هنرمندان همراه بود. در این رابطه مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس با بیان اینکه “نگاهی که در تهران وجود دارد کارشناسی نیست و ضوابط تعیین شده، آیین‌نامه مجلس یا شورای عالی انقلاب فرهنگی نیستند که حتما اجرا کنیم” اظهار کرد که فقط در صورت اصلاح آیین نامه ابلاغ شده از سوی اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حاضر به اجرای آن است.

بر این اساس مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد در گفت‌وگویی با ایسنا روند تدوین این آیین‌نامه و ارزیابی اجرای آن در استان‌های مختلف کشور را تشریح کرد.

مهدی شفیعی در ابتدا با اشاره به اینکه تا سال ۱۳۹۳ انتخاب مدیران انجمن‌های هنرهای نمایشی در استان‌ها انتصابی بود، بیان کرد: براساس مطالبه هنرمندان استان‌ها، شعارهایی که دولت داده بود و سیاست‌هایی که در سطح کلان وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی مبنی بر اهمیت دادن به تشکل‌های هنری و واگذاری امور به هنرمندان وجود داشت،   تغییرات در حوزه انجمن هنرهای نمایشی ضروری بود. در این باره دو راه قبلا تجربه شده بود؛ یکی در دهه‌ی ۶۰ که انجمن نمایش سابق به صورت تک‌ نفری  از کسانی که به عنوان افراد تئاتری شناخته می‌شدند، عضو گیری می‌کرد.

وقتی انتخابات انجمن‌ها از عدالت به دور بود

وی ادامه داد: خود من هم آن زمان عضو انجمن‌ بودم و مسئولیت انجمن شهرم را برعهده داشتم و معتقدم انتخاباتی که در آن زمان انجام می شد از عدالت به دور بود، چون همیشه اخرین گروهی که با تعداد افراد  زیاد نمایشی را به صحنه برده بود اکثر آرا را به خود اختصاص می‌داد.

او افزود: بعد از تشکیل انجمن هنرهای نمایشی تعیین مدیران آن انتصابی بود که خیلی کارکرد خلاقانه و صنفی نداشت و بیشتر به همکارهای سازمانی شباهت پیدا کرده بود. بنابراین پس از مشورت و برگزاری جلسه با هنرمندان، دست‌اندرکاران و فعالان حوزه‌ی تئاتر مرکز و استان‌ها به این نتیجه رسیدیم که در گام نخست باید گروه‌های نمایشی فعال استان‌ها شناسایی و ثبت شوند و هر کاری که می‌خواهیم انجام دهیم از گروه‌های نمایشی شروع شود.

به گفته شفیعی برای تشکیل گروه‌های نمایشی بر اساس  مطالعاتی که انجام شد و نیز تجربیاتی که وجود داشت آیین‌نامه‌ای تدوین و فراخوانی برای شناسایی گروه‌ها صادر شد.

او با بیان اینکه گروه‌های نمایشی دارای یک هسته‌ی مرکزی هستند که حداقل هرکدام دارای پنج سال سابقه‌ی کاری فعال در حوزه‌ی تئاتر هستند و این هم بر اساس مستندات و تاییدیه‌ی اولی که ادارات کل استانی بر آن صحه می‌گذارند تشکیل می‌شود، گفت: این هسته‌ها متشکل از متخصصین حوزه‌ی تئاتر در شهرستان‌ها و استان‌ها هستند که یا سابقه‌ی نمایشنامه‌نویسی دارند یا کارگردانی یا بازیگری و سوابق تخصصی تئاتر آن‌ها هم از جانب ادارات کل استان و هم از مرکز هنرهای نمایشی تایید می‌شود.

وی اضافه کرد: به این ترتیب وقتی گروه‌های نمایشی شناسایی و ثبت شدند، ما با شبکه‌ای از گروه‌های فعالی که دست به تولید می‌زنند مواجه شدیم. این گروه ها هم شامل گروه‌های جوان فعال و دارای تحصیلات و هم پیشکسوتان می شوند. این شبکه بهترین بستر و ظرفیت برای تشکیل انجمن‌ها بود، چون انجمن باید نماینده‌ی گروه‌های فعال و مولد هر شهرستان و استان باشد و شرایط را برای فعالیت‌ها، جلب مخاطب، پروسه‌ی تولید و عرضه‌ی آثارشان تسهیل کند. با همین نیت ‌زمینه‌ی تغییر  آیین‌نامه‌ی تشکیل انجمن‌های هنرهای نمایشی استان‌ها  از طریق انتخابات فراهم  شد که همان زمان  از  کسانی که در حوزه‌ی انجمن ها فعال بودند وهیات مدیره گروه‌های نمایشی استانها به صورت نمونه ارتباط گرفتیم و پیش‌نویسی را برایشان فرستادیم، نظرخواهی کردیم و جلساتی در مرکز هنرهای نمایشی با حضور هنرمندان تشکیل دادیم که در نهایت به همین آیین‌نامه‌ای منجر شد که در حال حاضر مبنای کار ما است.

از مطالعه نکردن آیین‌نامه تا استنباط غلط
شفیعی در پاسخ به اینکه با چه گروه هایی مشورت شده چون طبق ادعای مدیران یکی از استان ها بسیاری در جریان نیستند، گفت: به طور کلی درباره مطالب مطرح شده نسبت به عملکرد انجمن‌ها به نظر می‌رسد برخی دوستان آیین‌نامه‌ی ابلاغی را دقیق مطالعه نکرده‌ یا مشاوران استنباط غلطی از آیین‌نامه ارائه داده‌اند.

وی توضیح داد: در آیین‌نامه‌ی ذکر شده، انتخابات انجمن هنرهای نمایشی استان بر اساس درخواست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و با هماهنگی انجمن هنرهای نمایشی مرکز توسط  گروه‌های نمایشی ثبت‌شده‌ی همان استان یعنی با حضور اعضای هسته‌های مرکزی گروه‌های پروانه‌دار در کل استان تشکیل می‌شود. پس این‌طور نیست که فقط مبنای ما گروه‌های تشکیل‌شده در شهر مرکزی استان باشد. در انتخاب هیات مدیره‌ی استان همه‌ی گروه‌های پروانه‌دار استان دخیل هستند و این اشتباه است که اشاره شده فقط پنج گروه نمایشی مرکز استان باید شرکت کنند چرا که این مورد مربوط به انتخابات انجمن هنرهای نمایشی هرشهرستان استان است.

او اضافه کرد: درواقع  بعد از این که انجمن هنرهای نمایشی استان با حضور همه‌ی هسته‌های مرکزی گروه‌های فعال سراسر استان تشکیل شد،   زیر نظر هیات مدیره‌ی استان هر شهرستانی که پنج گروه نمایشی ثبت‌شده داشته باشد باز هم در آن شهرستان انتخابات برگزار می‌شود و یک انجمن تشکیل می‌شود که احکامش را هم هیات‌ مدیره‌ی استان می‌دهد و البته در شهرستان‌های کوچکی که تعداد گروه‌های نمایشی آن‌ها به پنج گروه نمی‌رسد  برگزاری انتخابات منطقی نیست اما برای دخیل بودن هنرمندان در تعیین مدیریت اجرایی تئاتر در این شهرستانها هم از میان همان هسته‌های مرکزی گروه‌ها ی موجود افرادی با نظارت هیات مدیره‌ی انجمن استان انتخاب می‌شوند که انجمن هنرهای نمایشی را در آن شهرستان نمایندگی کنند.

مدیرکل هنرهای نمایشی خاطرنشان کرد: افراد واجد شرایط  برای شرکت در مجمع عمومی و رای‌گیری طبق آیین‌نامه‌ی انجمن هنرهای نمایشی همگی افرادی هستند که در مرحله‌ی ثبت گروه از حداقل پنج سال سابقه‌ی فعالیت در تئاتر به گواه و تایید خود اداره کل استان برخوردار باشند و هویت گروهی‌شان هم به تایید اداره کل استان و انجمن هنرهای نمایشی رسیده باشد. طبق آیین‌نامه، هیات رئیسه‌ی منتخب این امکان را دارد که رئیس انجمن هنرهای نمایشی را حتی از افراد موثر و کارآمد تئاتر استان که ممکن است به هر دلیلی عضو یکی از گروهها نباشند یا تمایلی برای کاندیداتوری در انتخابات نداشته باشند یا جز منتخبین  نباشند انتخاب کند. نمونه آن هم در بوشهر بود که آقای یاراحمدی از هنرمندان استان کاندیدا نشد و در پروسه‌ی انتخابات شرکت نکرد، اما هیات رئیسه‌ی منتخب، ایشان رابه عنوان رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان انتخاب کرد.

آیین‌نامه انجمن‌ها با خرد جمعی تدوین شده است
مهدی شفیعی در ادامه اظهار کرد: حوزه‌ی کارشناسی اداره کل هنرهای نمایشی با توجه به آسیب‌ها و نقایص عملکرد و آیین‌نامه‌های قبلی این آیین‌نامه را آماده کرد که پس از نظرخواهی و تدوین، در هیات مدیره و شورای مرکزی انجمن هنرهای نمایشی هم مورد بررسی و تصویب قرار گرفت و بعد از آن به تایید معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رسید و به استان‌ها ابلاغ شد. در واقع یک خرد جمعی در تدوین این آیین‌نامه به کار گرفته شده و البته پذیرفتنی هم هست که شاید در پروسه‌ی اجرا  نقایصی وجود داشته باشد که این انتظار می‌رود که با  تعامل بتوانیم نقایص را برطرف کنیم.

او ادامه داد: طی این دوسالی که آیین‌نامه ابلاغ شده خوشبختانه بیش از ۹۰ درصد از استان‌ها انتخابات را برگزار و هیات رئیسه‌شان را انتخاب کردند و کار آغاز شده است. سه چهار استان هم که انجام ندادند یا تعداد گروه‌های نمایشی‌شان به حد نصاب نرسیده است یا از ما تقاضا داشتند که باقی گروه‌هایشان هم ثبت شود و کار آن‌ها هم در حال انجام شدن است.

وی تاکید کرد: اهمیت دادن به گروه‌های نمایشی به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین واحد خانواده‌ی بزرگ تئاتر روح حاکم بر آیین‌نامه‌ی انجمن هنرهای نمایشی در استان‌ها است و البته تصور اشتباهی‌ است که با اجرای آن در حق شهرستان‌ها اجحاف می‌شود. اتفاقا این آیین‌نامه اصرار دارد که در انتخاب هیات رئیسه‌ی انجمن هنرهای نمایشی استان همه‌ی گروه‌های نمایشی استان دخیل باشند که این هم دغدغه‌ی همیشگی هنرمندان است و شاید قبلا جدی گرفته نمی‌شد.
مدیرکل هنرهای نمایشی درباره استان فارس که ساز جداگانه ای در اجرای این آیین نامه زده و باعث نارضایتی جمع زیادی از فعالان تئاتری این استان شده است، فقط به گفتن این جملات اکتفا کرد: خوشبختانه گروه‌های نمایشی ثبت‌شده در استان فارس نزدیک به ۳۹ گروه بوده و همه‌ی این ۳۹ گروه هم صلاحیت تخصصی هسته‌ی مرکزی‌شان توسط اداره‌ی کل استان فارس بررسی و تایید شده است. این مسئله در مرکز هم تایید شده و بستر بسیارخوبی برای برگزاری یک انتخابات تخصصی و کارشناسی است که انشالله هیات رئیسه‌ی انجمن هنرهای نمایشی استان فارس از این بستر بتواند انتخاب شود.

عملکرد انجمن‌ها ارزیابی شده؟
وی درباره اینکه آیا ارزیابی از عملکرد انجمن ها صوت گرفته تا میزان کارایی آیین نامه هم مشخص شود؟ گفت:  گروه های فعال و دوستانی که دغدغه‌ی گسترش تئاتر داشتند در راس انجمن‌ها هستند. این دوستان منتخب همکاران خود هستند و این باعث نشاط در این حوزه شده است. مکمل این ماجرا کمکی است که ما از مرکز متناسب با تعداد گروه ها و میزان فعالیت گزارش شده، برای اولین بار و طبق تفاهم‌نامه به طور مستقیم به حساب انجمن‌ها  واریز می کنیم در حالی که این مبالغ قبلا به صورت ابلاغی به حساب ادارات کل استان می‌رفت. حتی  در بعضی استان ها انجمن ها طرح های خلاقانه ای داشتند مثل کرمان که صندوقی تشکیل داده اند به عنوان صندوق پشتیبانی از تولیدات آثار نمایشی و به گروه ها کمک می شود تا کارشان را شروع  و بعد بخشی از فروش اثر به صندوق بازگردانده می شود.

شفیعی بیان کرد: به این ترتیب اگر این نوع اقدامات حمایت شود، در کنار مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با استانداری ها و شهرداری هاو همکاری که در حوزه‌ی ساخت پلاتوها انجام می‌شود، کم کم گروه‌های نمایشی به صورت مستمر تولید اثرخواهند داشت، دایره مخاطبان گسترش می یابد و تئاتر و فرهنگ ارتقا خواهد یافت.

او با اشاره به اینکه «شاید در استانی به خاطر سلیقه‌ی مدیران یا کاستی‌هایی که در زیرساخت‌ها وجود داشته باشد خللی به این موضع وارد شود، اما اگر بتوانیم این حلقه را تکمیل کنیم شاهد اتفاقات خوب خواهیم بود»، ادامه داد: الان تقریبا هفتاد درصد پورتال استان‌ها کاملا فعال هستند آن هم بدون اینکه ما حمایت جدی کرده باشیم. این انرژی خلاقه خیلی ارزشمند است که مشابه آن را در گسترش تماشاخانه‌ها و اجراهای تهران هم می‌بینیم. ‌

تاثیر تغییر مدیران بر کار انجمن‌ها
وی با تاکید براینکه «ما اگرصرفا در پی ارتقای تئاتر از طریق  ادارات کل استان‌ها باشیم اتفاق خاصی در حوزه‌ی تئاتر نمی‌افتد چون گرفتار مسائل اداری می‌شویم و از ظرفیت فعالان بی بهره خواهیم بود» گفت: انجمن هنرهای نمایشی در استان نماینده‌ی کل گروه‌های نمایشی آن استان است و زیر نظر انجمن هنرهای نمایشی کشور است. این انجمن  به لحاظ حقوقی یک نهاد مستقل از دولت است که اگر تقویت شود و ساز و کار ارتباط با نهادهای دیگر و استانداری‌ها و شهرداری‌ها را تحکیم کند، تغییر مدیران هم به آن آسیب نمی‌رساند.