تو سرگرم می‌شوی، من آزار می‌بینم
به‌طورتقریبي بخش زیادی از زنان ایرانی تجربه آزار و اذیت در خیابان ها یا فضاهای عمومی و شهری را دارند. از این تعداد زیاد شاید درصد کمی از آن‌ها نسبت به آزاری که می بینند، دهان به اعتراض باز نند و از آزارگر بخواهند که به آزارش ادامه ندهد و این حق او هم هست که بدون آزار و اذیت در خیابان راه برود یا در تاکسی بنشیند. آزار و اذیت زنان در خیابان موضوعی جدید یا عجیبی نیست؛ شاید هر روز در خیابان و مجامع عمومی شاهد آن باشیم.
روزنامه قانون: راننده موتوری که ناگهان دختری را در خیابانی خلوت می بیند و سرعتش را زياد می کند و با فریاد به او دست می زند و از کنارش عبور می کند یا پسرانی که از کنار دختران عبور می کنند و با الفاظی که گاهی رکیک هم هست، آن‌ها را مورد آزار و اذیت قرار می دهند و می روند. باید پای صحبت زنان و دختران پیر و جوان ایرانی بنشینی تا برایت کتابی از ماجراهای این آزار و اذیت ها را بگویند که شاید بعضی از آن‌ها را در صندوقچه اسرارشان نگه داشته اند و هیچ گاه به زبان نیاورده اند؛ آن هم به خاطر اینکه در جامعه سنتی ما همیشه زنان متهم بوده اند؛ حتی اگر قانون و ماده و تبصره رای به اتهام آزارگر بدهد.
زن های ایرانی سال ها با این درد زیسته اند و آن را تحمل کرده اند اما فرهنگ سازی برای امنیت زنان باید از جایی آغاز شود. باید گوش ها فریاد اعتراض زنان را بشنود که آن‌ها هم می خواهند مانند مردان راحت در این جامعه زندگی کنند، بدون اینکه وقتی در خیابان راه می روند، نگران مزاحمانی باشند که هر لحظه از راه می رسند و آن‌ها را اذیت می کنند.
آزار و اذیت زنان در فضای عمومی، مجازات شلاق و حبس دارد
چند روز پیش شهین‌دخت ملاوردی، معاون حقوق شهروندی ريیس جمهور، پوسترهایی را در حساب توییتری خود منتشر کرد که در آن ها با عناصر گرافیکی و تصویرسازی های ساده شده، مردان آزارگر و زنانی که در معرض آزار بودند، نشان می داد. این پوسترها که به همت فعالان حوزه زنان در ایران طراحی شده ،به چگونگی برخورد با آزار و اذیت خیابانی زنان در ایران می‌پردازد و مجازات‌هایی که قانون برای این آسیب اجتماعی در نظر گرفته است، گوشزد می‌کند.
گروه مستقل هم اندیشی زنان، ایده تهیه این پوسترها را طراحی کرده است. گروهی که از مدت ها قبل روی آزار و اذیت خیابانی زنان مطالبی را می نویسند و منتشر می کنند. طراحی این پوسترها این‌گونه است که ماده قانونی و مجازات های آزار و اذیت زنان را زیر آن نوشته اند که این هم بیشتر جنبه فرهنگ‌سازی دارد. در متن زیر پوسترها آمده است:«مطابق ماده 619 قانون مجازات اسلامی، هر کس در اماکن عمومی با معابر معترض یا مزاحم اطفال و زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آن‌ها توهین كند، به حبس از دو تا 6 ماه و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد» که البته توضیح این ماده قانونی در پوسترها حذف شد و تنها پیام های امنیت زنان روی آن‌ها باقی ماند: « احساس امنیت در شهر، حق زنان است»، «متلک انداختن تفریح نیست، جرم است»، « تو سرگرم می شوی، من آزار می بینم»؛ این ها جملاتی است که شاید دل تک‌تک زن های ایرانی را جست‌وجو کنی، آن را پیدا می کنی؛ آن هم وقتی در شهر در حال تردد هستند یا سوار تاکسی شده اند یا در مترو نشسته اند.
ای کاش نهادها و سازمان های از این پوسترها حمایت کنند و حق زندگی زنان و امنیت آن‌ها در شهر را مهم بدانند. در همین چند روزی که این پوسترها منتشر شده است، زنان زیادی آن را در صفحه‌های شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کرده اند و متن هایی را درباره لزوم امنیت زنان در شهر نوشته اند. لیلا ارشد، فعال حقوق زنان در گفت و گو با «قانون» به جای خالی این نوع فرهنگ سازی ها برای امنیت زنان در جامعه اشاره می کند و می گوید:« ما به طور معمول از مسائلی که در سطح جامعه اتفاق می افتد، به‌خصوص برای زنان عقب هستیم، به خاطر همین برای ساز وکارها و آموزش های ما و همچنین اطلاع‌رسانی برای امنیت حضور زنان در فضاهای عمومی دچار مشکل بود ه ایم.
در حال حاضر دیدن این پوسترها و مطالب جای خوشحالی دارد که بالاخره این همه مساله‌ای که در این حوزه وجود داشت، در حال بیان شدن است. ارشد با بیان اینکه باز هم فعالان این حوزه اقدام به چنین حرکتی کردند تا تجربه ناخوشایند خودشان را به گوش بقیه برسانند، گفت:« باید یاد بگیریم که در چنین مواردی تنها شاهد و حاضر نباشیم، باید یا از خودمان دفاع کنیم یا اینکه درباره این آزارها صحبت کنیم. البته کسانی که این پوسترها را در شبکه های اجتماعی می بینند، در خانه هم درباره آن بحث می کنند و این اتفاق بسیار خوبی است».
بیان آزارهای جنسی تابو نیست
این فعال اجتماعی با بیان اینکه نباید به این فکر کنیم که به زودی می توان تمام زن ها را ترغیب کرد که درباره آزارهای جنسی که در خیابان می بینند با صدای بلند صحبت کنند، گفت:« باید قدم های بسیار زیادی در سال‌های مختلف برداشته شود تا این موضوع جا بیفتد که کسی که آزار می بیند باید درباره آن صحبت کند. فعالان حوزه زنان در بخش های مختلف تلاش می کنند تا موضوع ناخوشایند آزار و اذیت زنان در خیابان ها از حالت تابو بیرون بیاید و در آینده کمتر شود. باید قبول کنیم که بیان کردن آزار و اذیت زنان در خیابان به وسیله خودشان نوعی تابو برای آن‌هاست. آن‌ها گمان می کنند که رازداری و مطرح نکردن این موضوع بهتر است؛ در حالی که چنین چیری درست نیست» .
ارشد با اشاره به اینکه چنین تابویی در کشورهای در حال توسعه بیشتر دیده می شود، ادامه داد:«از آنجا که سنت ها و عرف در کشور ما قوی است، به ما می گویند درباره این موضوع باید رازدار باشی و نباید این مسائل را مطرح کنی. در فرهنگ ما درمورد آبرو بسیار صحبت می شود و هر زنی با این عنوان باید رنج های فراوان را تحمل کند و لب به سخن باز نکند». لیلا ارشد، این سوال را از مردم می پرسد که:«یعنی ما حق نداریم که بگوییم می خواهیم شرایط زندگی مان امن باشد؟» او در ادامه می گوید:« این یک خواسته بحق ماست و توجه جامعه و مردم به آن و همچنین اطلاع رسانی درباره آن یکی از راهکارهاست».
او در ادامه با اشاره به اینکه زنان باید بدانند که صحبت کردن از آزار جنسی عیب و گناه نیست، می‌گوید:« خیلی وقت ها در ایران برای اینکه ما درباره آزارهایی که در خیابان یا تاکسی یا محیط های جمعی می‌دیدیم با کسی صحبت نکنیم، به ما می گفتند این گناه است.
می گفتند اگر کسی سعی کرد در تاکسی فضایی بیشتر از صندلی را برای خودش بگیرد و شما را آزار دهد، شما مقصر هستی که کنارش نشستی، تو دختر جوان یا دختربچه مقصر هستی که آن مرد این کار را کرد. خیلی وقت ها این احساس گناه الکی آدم ها را اذیت می‌کند. این در حالی است که زن ها را متهم می کنند که نباید این اعتراض را بیان کنی، چون متهم اول خودت هستی که کنار آن مرد نشستی یا اینکه شاید کاری کردی که آن مرد این برخورد را با تو انجام داد. اگر موتوری از آن طرف خیابان آمد و تو را هل داد یا اذیت کرد، تو مقصر هستی. عرف و سنت طوری است که زن ها را مجبور می‌کنند رازهایی را در دل‌شان نگه دارند که این رازها فقط آن‌ها را اذیت می‌کند. علاوه بر آن، انتقال این تجربه تلخ برای بقیه هم اتفاق نمی افتد و زن ها در نسل های بعد هم باید این رنج را به دوش بکشند و صحبتی درباره اش نکنند، چون زن‌های نسل قبل درباره اش چیزی نگفته اند و این تابو هنوز از بین نرفته است».
در خیابان از زنان در مقابل آزارگرهای جنسی حمایت کنیم
ای کاش نهادهای فرهنگی مانند شهرداری تهران نیز از این پوسترها استقبال كرده و آن را در مکان های عمومی مانند مترو و اتوبوس نصب کنند تا زن ها به حداقل خواسته شان که داشتن فضای امنی برای زندگی است، برسند. درست است که قانون درباره آزارگرها قوانینی را تصویب کرده اما امکان اجرایی شدن آن در بسیاری از موارد مزاحمت های خیابانی کم است. بهمن کشاورز، وکیل و حقوقدان از انتشار چنین پوسترهایی در حمایت از حقوق زنان در جامعه استقبال می کند و در گفت و گو با«قانون» می گوید:« این پوسترها را هر شخص یا سازمانی طراحی و منتشر کرده، به دنبال فرهنگ‌سازی برای امنیت زنان در خیابان است».
او تاکید می کند:« نه اینکه اگر خانم ها مورد آزار قرار گرفتند، طبق فلان ماده یا تبصره به قانون مراجعه كرده و از شخص آزار دهنده شکایت کنند بلکه هدف این است که آزارگر بداند چنین برخوردی جرم است و نباید به حقوق یک انسان تجاوز کند، هر چند که شکایت هم در جای خود مهم است اما به گمان من غرض از این نوع تبلیغات، این است که اذهان را با این موضوع آشنا کنند که این حرکاتی که در خیابان انجام می دهند، درست نیست و مجازاتی هم دارد».
این حقوقدان درباره اینکه مجازات این رفتارها در قانون چگونه قابل اجراست، می گوید:« نوع این آزار و اذیت ها به گونه ای است که چون در یک لحظه گذرا اتفاق می افتد و تمام می شود، تعقیب و دستگیری متهم و تحویل به داداسرا امکان‌پذیر نیست یا بسیار سخت و نادر است؛ به خاطر همین هم می گوییم که فرهنگ سازی در این مورد بسیار مهم است». کشاورز با اشاره به اینکه نوع برخوردهایی که در آزار خیابانی اتفاق می افتد گذراست، می گوید:« این آزارها چند لحظه بیشتر طول نمی‌کشد و معمولا منجر به شکایت هم نمی شود و در دو حالت ممکن است که به شکایت منجر شود. یکی اینکه در جایی این اتفاق بیفتد که مردم حضور داشته باشند و در مقابل آن عکس العمل نشان دهند و متهم را بگیرند و او را تحویل پلیس بدهند که پلیس او را برای دادسرا بیاورد و روند دادخواهی ادامه داشته باشد».
کشاورز، محله ای که در آن آزار زنان اتفاق می افتد را در اینکه برخورد مردمش چطور باشد، مهم می داند و می گوید:«اینکه آزار و اذیت زنان در کجا و چه منطقه ای اتفاق بیفتد و مردم در مقابل آن عکس چه عكس العملی نشان دهند بسیار مهم است. این بر حسب فرهنگ مردم محلی متفاوت است در هر محل مردم عکس العمل متفاوتی را در برابر آن انجام می‌دهند. اما نوع دیگر این است که تعقیب مصرانه انجام شود؛ یعنی فردی مصرانه خانمی را تعقیب کند و رها نکند ناچار منتهی به شکایت خانم در همان جلسه می شود یا اگر مورد دنباله دار باشد منجر به شکایت می شود. بستگی به این دارد که چقدر ادله درباره آن وجود داشته باش
