مدیریت «میراث» یا صندلی انتظار

 نشست بررسی طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه که چندی پیش طرح یک فوریتی آن توسط نمایندگان مجلس تصویب شد، با حضور اساتید دانشگاه و مسئولان سازمان میراث فرهنگی عصر روز گذشته دوم خرداد ماه در سالن اجتماعات پردیس دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

در این جلسه با وجود اینکه به رسانه‌ها اعلام شده بود چند تن از نمایندگان مجلس حضور خواهند داشت اما هیچ یک از آن‌ها در این برنامه نبودند همچنین به گفته حاضران، این نشست به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی که مخالف این طرح هست، برگزار شد. همچنین اعلام شد که این اولین نشست برای بررسی طرح نمایندگان بوده و قرار نیست در ابتدا نتیجه گیری شود.

در این برنامه سعید شیرکوند معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه تصور نمی‌کنم این طرح پشتوانه مطالعاتی قوی داشته باشد، گفت: قطعا در این اتفاق مزایا و منافعی در کار است و یا برعکس. نگاه سازمان میراث فرهنگی نسبت به آن صفر و ۱۰۰ نیست که بگوییم قطعا یا مخالف هستیم یا موافق. اصلی‌ترین دلیل نمایندگان مجلس این است که سازمان میراث فرهنگی فعلی چون زیرمجموعه ریاست جمهوری قرار داد در مقابل مجلس به لحاظ رسمی پاسخگو نیست.

وی اظهار کرد: آن چیزی که در طرح نمایندگان مجلس وجود دارد، فقط یک ماده واحده است و می‌گوید که این سازمان به همین شکل باقی بماند و تنها نامش وزارتخانه باشد.

شیرکوند ادامه داد: اعترافی می‌کنم و آن اینکه استاد اقتصاد دانشگاه تهران هستم، چهارسال هم معاون اقتصاد و دارایی دولت آقای خاتمی بوده‌ام، در آن زمان در زمینه اقتصاد چیزی به نام گردشگری نه در جنبه تئوریک و نه در جنبه‌های عملیاتی وجود نداشت. این بخش یا خیلی کوچک بود و یا ما به آن بی‌توجه بودیم و کسی در آن زمان به دنبال اشتغال و ارزآوری از طریق گردشگری نبود. اما اکنون شرایط عوض شده و گردشگری بحث روز سیاستمداران اصلی کشور است.

وی همچنین اظهار کرد: ستون فقرات سازمان میراث فرهنگی، حفظ میراث است و در گذشته نیز چنین بوده است. در زمانی که من به میراث فرهنگی آمدم آقای نجفی که خودش یک اقتصاددان است در این سازمان حضور داشت دکتر عادلی هم با ما همراه بود نقطه مقابل ما آقای حجت بود ما به شوخی می‌گفتیم که وقتی از کاخ گلستان نتوانیم پول در آوریم به چه درد می‌خورد. اما اکنون گردشگری جایگاه خود را پیدا کرده است و اگر با نگاه اقتصادی به سراغ میراث فرهنگی برویم این سازمان مبنای اقتصادی پیدا می کند. در برنامه ششم هم گفته ام ما باید در کمیسیون اقتصادی عضو شویم.

معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی بیان کرد: طرح تبدیل این سازمان به وزارتخانه یک مشکل دیگر ایجاد می‌کند، اگر وزارتخانه شود با وزارتخانه‌های دیگر همتراز خواهد بود، اما اکنون سازمان،  معاونت رئیس جمهوری تلقی می‌شود شأن حاکمیتی سازمان فراتر از وزارت است و اکنون از این جایگاه می‌توانیم با وزارتخانه‌های دیگر تعامل حاکمیتی برقرار کنیم. در صورتی که با تبدیل وزارتخانه، قدرت از این سازمان گرفته می شود.

وی گفت: تردید دارم پشت این طرح مجموع مطالعات چند وجهی وجود داشته باشد فکر می‌کنم اگر این طرح به صحن علنی برود، نخواهیم فهمید چه چیزی از آن خارج می‌شود. ما تجربه چنین طرح‌هایی را داشته‌ایم، چند وزارتخانه می‌خواست ادغام شود و زمانی که به موخره رسید همان پیشنهاد دهندگان عقب نشستند و گفتند که این پیشنهاد اولیه ما نبوده است. یکبار نیز این موضوع مطرح شد که گردشگری باید تحت نظر وزارت علوم باشد. من تصور می کنم باید روی این موضوع بیشتر کار شود.

در ادامه این برنامه ابراهیم پورفرج رئیس جامعه تورگردانان کشور نیز در موافقت با این طرح بیان کرد: طرح تبدیل شدن یا نشدن سازمان میراث فرهنگی به وزارتخانه برای بخش خصوصی فرقی ندارد. بخش خصوصی بدنبال راهکاری برای رسیدن به ارزآوری است، به نظرم در شرایط پیش آمده باید بخش خصوصی و دولتی کنار هم باشند. ما باید مطالعه کنیم که کدام یک به نفع است. سازمان میراث فرهنگی امروز از نظر بخش خصوصی صندلی انتظار برای برخی از خانم‌ها و آقایانی است که می خواهند پست بالاتری بگیرند، این اقدام بخش خصوصی را ناراحت می‌کند. آقای نجفی مدت کوتاهی به سازمان میراث فرهنگی آمد و رفت. آقای سلطانی‌فر نیز وقتی در مجلس رای نیاورد در صندلی انتظار میراث فرهنگی نشست و بعد که جای خالی پیدا شد دوباره به وزارتخانه برگشت و احتمالا برای مدیر بعدی نیز این اتفاق می‌افتد. برای ما نام سازمان میراث فرهنگی مهم نیست اما تصور می‌کنم زمانی که وزارتخانه باشد شرایط آن در سیستم مدیریتی تغییر می‌کند.

وی گفت: اگر این سازمان وزارتخانه شود باید وزیر برنامه و طرح داشته باشد و از فیلتر پاسخگویی به نمایندگان رد شود و پاسخگوی عملکردش باشد اما امروز نمی‌توانیم از او سوال کنیم. اما اگر وزیر گردشگری داشته باشیم او خود را موظف به انجام برنامه‌ها می داند.

پورفرج افزود: در دنیا ۲۱ وزارتخانه گردشگری داریم، این نشان میدهد که گردشگری در دنیا چقدر اهمیت دارد که برای آن وزارتخانه تشکیل می‌دهند.

در همین زمان سعید شیرکوند معاون سرمایه گذاری سازمان میراث فرهنگی گفت: شاید بدشانسی سازمان است که جابجایی‌های متعددی در آن انجام شده ولی ما چنین سرنوشتی را در وزارت علوم هم داشته‌ایم، چرا کسی انجا سوال نکرد؟ تیمی که آقای نجفی در این سازمان مستقر کرد با آمدن آقای سلطانی‌فر و خانم احمدی پور تغییر داده نشد. امیدواریم چه این سازمان وزارتخانه شود یا نه، کسی سکان را به دست بگیرد که در بلندمدت حضور داشته باشد و گردشگری را به جایگاه واقعی برساند.

در ادامه این برنامه حامد دهقانان رئیس شورای اطلاع‌رسانی سازمان میراث فرهنگی گفت: تجربه گردشگری نشان داده هر جا که موفق نبوده به این دلیل بوده که نمی خواستیم استانداردها اجرا شود. من فکر می کنم بخش خصوصی این مطالبه را دارد که اگر این سازمان وزارتخانه شود تمرکززدایی رخ می‌دهد و یا کمک می‌کند که گردشگری در سطح استانداردهای جهانی باشد. پاسخ محکمی برای سوالات وجود ندارد به همین دلیل فکر می‌کنم این طرح نیاز به مطالعه بیشتری دارد.

وی اظهار کرد: در سیاست‌گذاری، بخش خصوصی باید نقش حداکثری داشته باشد و باید در مدیریت دست بخش خصوصی را باز نگه داشت. در همه کشورها ما وزارتخانه گردشگری نداریم و اتفاقا کشورهایی هستند که وزارتخانه ندارند ولی در گردشگری موفق هستند. من فکر میکنم فرضیه این است که ساختارهایی موفق هستند که در اجرا و مدیریت سعی می کنند نگاه حداکثری به بخش خصوصی داشته باشند.

عبدالرضا مهاجری نژاد مدیر کل دفتر برنامه ریزی و حمایت از توسعه گردشگری نیز عنوان کرد: اصل مسئله ای که مجلس مطرح کرده از دو دیدگاه قابل بررسی است یکی از دیدگاه ماهیت و دیگری شکل قضیه است، شکل قضیه آن است که نظارت باید قوی باشد.

وی ادامه داد: مگر در سازمان میراث فرهنگی بخش امور مجلس و دفتر حقوقی وجود ندارد؟ یا دیوان محاسبات سازمان بازرسی و دستگاه‌های نظارتی دیگر نمی‌توانند به این سازمان ورود کنند پس مشکل چیست؟ به نظرم باید شیوه نظارت عوض شود، بزرگترین ابزار نظارتی سازمان برنامه و بودجه است اما یک باره مجلس آن را حذف می‌کند.

مهاجری‌نژاد گفت: به نظرم ساختارها مشکل دارد، در اصل ۴۴ چه اتفاقی افتاد؟ در این اصل کارخانه‌ها از چهار پسرخاله به چهار دخترخاله واگذار شد، همین! ما چند بانک خصوصی داشتیم؟ در این اصل نه تنها بانک های دولتی خصوصی نشدند، بلکه بانک خصوصی به دولتی تبدیل شدند. بگویید چقدر توانسته‌ایم از طریق منابع بانکی به بخش خصوصی تسهیلات بدهیم، جلوی راه های فرار باید با نظارت گرفته شود. من فکر می‌کنم تنها دلیل بیان این طرح استدلال عاطفی و احساسی است. سازمان میراث فرهنگی سه بار سکته کرده است همان زمان که در دیگر وزارتخانه ها ادغام شده بود.

وی افزود: وزارتخانه‌های راه و مسکن و شهرسازی و وزارتخانه آموزش و پرورش ادغام شدند ساختار وزارت آموزش و پرورش ۱۰۰ ساله است و هر سال کتب درسی تغییر می‌کند، مگر این وزارتخانه وزیر ندارد؟ برای این وزارتخانه چه اتفاقی افتاد؟ آیا اصلاح شد؟