گزارش «فارین پالیسی» از رواج قلیان و سیگار در ایران / 120 سال استعمال و مبارزه

فارین پالیسی در مقاله ای به بررسی نحوه مبارزه با دخانیات در ایران پرداخته است.‏

در ادامه این مقاله می خوانیم: آیت الله سید حسن معین شیرازی یکی از روحانیون با سابقه در عرصه مخالفت ‏با دخانیات است .وی از دهه هشتاد میلادی تا کنون جزو پرچمداران مبارزه با دخانیات در ایران بوده . یکی از خاطرات وی در ‏خصوص تلاش برای آگاه سازی مردم این ماجراست که از زبان خود وی روایت می شود « روزی سوار بر صندلی یک خودرو ‏در ترافیک بودم ، فردی در ماشین بغلی سیگار می کشید و دود سیگارش را به بیرون می دمید ، مبادا که ماشین خودش دودی شود ‏و بوی سیگار بگیرد . به او گفتم کاش اینقدر که نگران ورود دود به خودروی خود هستید نگران ورود دود به ریه هایتان بودید . آن ‏مرد بلافاصله سیگارش را خاموش کرد و قول داد دیگر سیگار نکشد »‏

بیش از یک دهه پیش، ایران یکی از جامع ترین قوانین مبارزه با استعمال دخانیات در جهان را تصویب کرد. قانون سال 2007 ‏ممنوعیت سیگار کشیدن در مکان های بسته مانند ساختمان ها، هتل ها، رستوران ها و اتومبیل ها را تشریح می کرد. بر اساس ‏آخرین گزارش های مبتنی بر بیماری های تنفسی سازمان بهداشت جهانی از هر 10 مورد بیمار تنفسی ایران 9 مورد آن ها ‏سیگاری هستند .همین آمارهای نگران کننده نیز تلاش های دولت برای مبارزه جدی تر را می طلبد . ‏

محمدرضا مسعودی، رییس انجمن ضد سیگار ایران، در گفت و گو با فارین پالیسی گفت: با توجه به تشکیل کمپین های آموزشی و ‏تلاش های رسانه ای متعددمان ، طی این سال ها شاهد تغییر و تحولات پر شماری بوده‌ایم. ‏

با این حال، پس از 11 سال، از تصویب قوانین سرسختانه مبارزه با مصرف دخانیات در ایران ، وضعیت آمارها تقریبا مشابه با ‏زمانی است که قانون های اولیه صادر شدند.تلاش های ضد دخانیتی ایران نشان دهنده مشکلات گسترده ای است که دولت با آن ‏مواجه است. برای مثال ؛ استفاده از دخانیات یک عادت عمیق جمعی است و استفاده از روش های اخلاقی ، دیگر مثل سال های ‏گذشته روی مردم تاثیر گذار نیست.

قبل از تغییر قانون ها ، در سال 2005، بیش از 15 درصد از ایرانیان سیگار می کشیدند. طبق برخی مطالعات، تا سال 2007، ‏سیگار کشیدن به 11 درصد کاهش یافته است. با این حال، نرخ کلی استعمال دخانیات مجددا روندی رو به رشد را طی می کند و ‏طبق آخرین آمار وزارت بهداشت، امروزه این میزان در مرز 14 درصد قرار دارد.شاید علت این ناکامی این باشد که قانون های ‏تصویب شده ،آنچنان که انتظار می رفت فراگیر نبودند . برخی از رستوران ها ممنوعیت های استعمال دخانیات را نادیده می گیرند ‏و از سوی دیگر آزاد بودن مصرف قلیان ها نیز ، کمبود سیگار را به شدت جبران می کند . یک زن جوان در یک رستوران سنتی ‏در گفت و گو با فارن پالیسی در این خصوص گفت: من و دوستانم سیگار نمی کشیم اما برای سرگرمی قلیان می کشیم. ‏

ایران دارای سابقه ای طولانی در حوزه مخالفت با دخانیات است. در سال 1890، یک شرکت توتون و تنباکو بریتانیا قراردادی را ‏با حکومت قاجار امضا کرد، تا انحصار تولید و فروش توتون و تنباکو را به دست آورد.همین موضوع جرقه ای شد تا در سال ‏‏1891 آیت الله میرزای شیرازی یک فتوا و به عبارتی فرمان مذهبی صادر کرده و قلیان کشیدن را در سراسر ایران ممنوع اعلام ‏کند. تحریم تنباکو، همراه با تظاهرات های جمعی، قرارداد انگلیس را عملا محو کرد. این واقعه هنوز هم به عنوان یک رویداد ‏ضد امپریالیستی بزرگ در تاریخ ایران شناخته می شود . اما به گفته آیت الله معین شیرازی، «مردم به سیگار کشیدن ادامه می ‏دهند».‏

آیت الله معین شیرازی در ادامه می گوید؛ قرآن به طور خاص سیگار را ممنوع نمی کند. اما اسلام می آموزد که به خود یا دیگران ‏آسیب نرسانید . بنابراین هنگامی که با مردم ملاقات می کنم، توضیح می دهم که چگونه آنها و فرزندانشان با سیگار کشیدن به ‏یکدیگر و جامعه ضرر می رسانند. او یک فتوا علیه مصرف دخانیات نیز صادر کرده است. ‏

مخالفان مبارزه با مصرف دخانیات می گویند که صنعت دخانیات دولتی ایران همیشه مورد سرزنش خواهد بود. وزارت صنعت که ‏کارخانه های دخانیات را کنترل می کند، به فروش سیگار بی علاقه نیست و در نتیجه مخالف افزایش مالیات های سیگار است. ‏چرا که این موضوع در نهایت به افزایش قاچاق سیگار کمک می کند . ‏