نصرت الله تاجیک: آمریکا در سوریه سردرگم است

نصرت‌الله تاجیک سفیر پیشین ایران در اردن و تحلیلگر مسائل خاورمیانه گفت: آمریکا در سوریه سردرگم و سیاست هایش به هم ریختگی سیاسی و ژئوپلتیک سوریه را در پی داشته است.

یکی از انتقادات دونالد ترامپ از رئیس جمهوری سابق آمریکا این بوده که آمریکا سوریه را به حال خود رها کرده و وضعیت فعلی سوریه نتیجه این سیاست اوباماست.
وی از زمان راهیابی به کاخ سفید هر از گاهی برای اینکه نشان دهد در صحنه سیاسی و نظامی سوریه حضور دارد اقداماتی انجام می دهد مانند حمله به پایگاه الشعیرات در اوایل سال جاری. با این حال طی ماهها و هفته های اخیر و در حالی که صحنه نظامی و سیاسی سوریه به سمت ثبات و آرامش حرکت می کرد با اقداماتی این فرایند را عملا مختل کرد؛ نخست اظهار نظر مقامات آمریکایی مبنی بر اینکه این کشور در مرزهای سوریه نیروی مرزی به استعداد 30 هزار نفری تشکیل می دهد و دوم تشکیل گروه واشنگتن (متشکل از ایالات متحده، فرانسه، انگلیس، عربستان و اردن) که هدف آن تجزیه سوریه است.
در همین خصوص با نصرت الله تاجیک سفیر اسبق ایران اردن، رایزن اسبق فرهنگی ایران در لندن و تحلیلگر مسائل خاورمیانه به گفت و گو نشستیم.
به اعتقاد تاجیک آمریکا در سوریه سردرگم است و اهداف و رویکردهای غیر شفافی دارد. نتیجه سیاست آمریکا به هم ریختگی سیاسی و ژئوپلتیک سوریه بوده و نوعی زمینه ساز عدم اعتماد بازیگران بوده است؛

طی روزها و هفته های اخیر اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه آمریکا می خواهد در سوریه نیروی مرزی به استعداد 30 هزار نفر تشکیل دهد از سوی دیگر طرح گروه واشنگتن درباره سوریه در رسانه ها منتشر شده است که گفته می شود نتیجه آن تجزیه سوریه خواهد بود. آمریکا در سوریه به دنبال چیست؟

** تاجیک: آمریکا سردرگم است واهداف شفافی در سوریه ندارد در حقیقت به دلیل اینکه نیروی تاثیرگذاری در صحنه سوریه هم در اختیار ندارد دائم از این شاخه به آن شاخه می پرد. این سردرگمی در سیاست آمریکا منجر به هم ریختگی صحنه سیاسی و ژئوپلتیک سوریه شده است. بنابراین اگر کسی بخواهد – مخصوصا نیروهایی مثل کردهای سوریه که به نوعی خود را در اختیار آمریکا گذاشتند – به آمریکا اکتفا کنند بعید است بارشان به سرمنزل مقصود برسد و احتمالا’ همان تجربه اشتباه اعتماد بارزانی به آمریکا تکرار خواهد شد. آمریکا به دلیل اینکه نیرو و قدرت تاثیرگذاری ندارد ، سردرگم است ، اهدافش شفاف نیست و در هر وضعیتی به سمت و سویی تمایل پیدا می کند نمی شود روی آن سرمایه گذاری و اعتماد کرد. مجموعه این شرایط باعث شده است وضعیت ژئوپلتیک سوریه الان به هم ریخته است یعنی سوریه هم از جهت سیاسی و هم از جهت ژئوپلتیکی در یک شرایط گسیختگی به سر می برد به طوری که نه استقرار سیاسی و نه وحدت جغرافیایی و ژئوپلتیک دارد. این شرایط علاوه بر روندهای نظامی بر روندهای سیاسی هم اثر گذاشته است. وقتی ترکیه به عنوان یکی از هم پیمانان آمریکا به عفرین حمله می کند خود ترکیه هم به نوعی سردرگم است و نمی داند بازی آمریکا چیست آیا حمایت می کند یا نمی کند؟!
یکی از عواقب این وضعیت این بوده که به نوعی بی اعتمادی بین نیروهای سیاسی و نظامی به وجود آورده است. وقتی سطحی از بی اعتمادی وجود داشته باشد اینها نمی توانند دور هم بنشینند و به هم اعتماد کنند و پروسه سیاسی را به پیش ببرند.
همین اقدام آمریکا مثل کمک به تشکیل یک نیروی نظامی یا تاسیس ده تا پایگاه باعث شده صحنه آن قدر ژله ای و به هم ریخته شود که هیچ کسی حاضر نیست در روند سیاسی سرمایه گذاری بکند. وضعیت آمریکا و ترکیه به گونه ای شده که روی روند ژنو، آستانه و سوچی تاثیرات منفی گذاشته و امکان اینکه نیروها به دلیل بی اعتمادی بتوانند باهم کنار بیایند و مذاکره ای برای تامین منافع مردم سوریه داشته باشند غیر ممکن شده است. در واقع سردرگمی آمریکا باعث سردرگمی سایر نیروها شده و در حقیقت زنجیروار باعث بی اعتمادی سیاسی و واگرایی بین بازیگران به وجود می آورد. همه اینها باعث شده صحنه سوریه نگران کننده و بدون آینده مشخص باشد.
اگرچه اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما از جهت تحلیلی و قرائن اتفاقاتی که دارد میفتد، به نظر می رسد آمریکایی ها به سمت تجزیه سوریه حرکت میکنند. نمی خواهم بگویم هدف آمریکا حتما’ و لزوما’ این است ولی به دلیل اینکه اهدافش شفاف نیست بالاخره کارکرد سیاست های آمریکا سوریه را به سمت تجزیه می برد.
موقعی هست که که یک نیروی نظامی از مخالفین تشکیل می دهیم که وظیفه اش اینست که این نیروی نظامی صلح و ثبات برقرار کند. اما آمریکایی ها این را مشخص نکرده اند و معلوم نیست کارکرد این نیروی نظامی چیست آیا کارکرد آن مبارزه با اسد یا با مخالفین تندرویش؟ طبیعی است دولت مستقر حاضر نمی شود چنین ارتشی شکل بگیرد.
یکی از اهدافی که مطمئنا می شود به آن تمسک جست این است که آمریکا نمی خواهد ایران از سرمایه گذاری که در سوریه کرده و منافعی که ممکن است داشته باشد بهره برداری کند.
دومین هدف آمریکا تامین حداکثری منافع و امنیت رژیم صهیونیستی است. اینها باعث شده سیاست های آمریکا وضعیت مشوش ، ناهمگون و پاندولی داشته باشد و این باعث شده بازیگران مختلف تکلیف خود را ندانند مخصوصا اروپایی ها که با توجه به اینکه خاورمیانه حلقه اول امنیت ملی آنها محسوب می شود و هر تشویش و تنش و هر مشکل انسانی و سیاسی و نظامی در درجه اول روی اروپا تاثیر می گذارد ، لذا اروپا باید حساسیت بیشتری در قبال این سردرگمی آمریکا نشان دهند.

اینکه گفته می شود روسیه، آمریکا، ایران و بازیگران دیگر از حمله ترکیه به شمال سوریه مطلع بوده اند از صحبت های شما این طور برداشت می شود این حمله خروجی سیاست های مشوش آمریکا در سوریه است؟

**تاجیک:از نتایج و پیامدهای سیاست آمریکا می تواند همین باشد. آمریکا سیگنال های متناقض می دهد و با این عمل هر کسی به استنباط خود عمل می کند. الان یک تنش عمومی و فزاینده درسوریه شکل گرفته است. واقع امر این است دوران پساداعش دوران راحتی برای کشورهای درگیر در سوریه حضور دارند، نخواهد بود چون آن موقع دشمن مشخص بود ولی الان به دلیل این وضعیت به هم ریختگی و شفاف نبودن سیاست آمریکا تنش ها بیشتر شده است.

در این شرایط حمله ترکیه به شمال سوریه چه چشم اندازی دارد؟ آیا ترکیه می تواند به اهداف خود دست یابد؟

** تاجیک: از اولین اثرات این حمله این بود که کردها را به سمت بشار اسد سوق داد. ترکیه برنده این بازی نخواهد شد. الان ترکیه به دلیل اینکه مسائل پ.ک.ک. را خط قرمز خود می داند این حرکت را علیه کردهای سوریه انجام میدهد. ترکیه تلاش می کند کریدوری که ممکن است کردهای ترکیه را به کردهای سوریه وصل می کند را قطع کند.

طی روزهای اخیر گفته شد که کردها از سوریه تقاضای کمک کرده اند چقدر محتمل است دو طرف همکاری کنند؟ دولت سوریه در این زمینه چه کاری می تواند انجام دهد؟

** تاجیک: دولت سوریه رسما اقدام ترکیه را محکوم کرده است اما در اینکه سوریه در شرایطی باشد بتواند به اقدام ترکیه عکس العمل نشان دهد بستگی به توانمندی ها و سیاست های دولت سوریه دارد.
بعید می دانم اقدام عملی خاصی را سوریه انجام دهد. ممکن است شرایط را به سمت نوعی مصالحه ببرد تا ترکیه نیروهایش را بیرون ببرد و کردها هم وضعیت قبلی در داخل دولت سوریه را داشته باشند. اما به هر صورت ترکیه هم دارد نیروئی بنام ارتش آزاد را که از مخالفین دولت سوریه تجهیز کرده است را در این مناطق جایگزین میکند. این اقدام یعنی یک منبع تنش دائمی!

چقدر احتمال برخورد نظامی نیروهای ترکیه با نیروهای آمریکایی و روسی و ارتش سوریه وجود دارد؟

** تاجیک: بعید است برخورد بین ترکیه و نیروهای طرفدارش بجز رویاروئی با کردها به نیروهای دیگری تسری پیدا کند. در مورد آمریکا که قطعا نیست واین طور نیست که ترکیه بتواند مقابل آمریکا بایستد و یا با نیروهای آمریکائی برخورد کند و حتی حریم و حرمت نیروهای سوری و کرد وابسته به آمریکا را مورد تعرض قرار دهد. در منبج که دو تا سه هزار نفر نیروهایی آمریکایی حضور دارند نیز بعید است ترکیه اقدامی بکند. اگر هم برود با آمریکایی ها درباره حدود و ثغور کارشان تفاهم خواهند داشت. در قضیه عفرین هم بعید می دانم برنده مطلق ترکیه باشد و به نظر می آید با فعالیت کشورهای اروپایی مخصوصا فرانسه و بعد از بجا گذاشتن تلفات غیرنظامیها به نوعی به مصالحه برسند.

با توجه به اینکه ترکیه عضو ناتو هست رویکرد دولت های اروپایی از جمله فرانسه را در قبال حمله نظامی ترکیه به شمال سوریه چگونه می بینید

** تاجیک: فرانسه درخواست تشکیل جلسه شورای امینت کرد اگر چه این درخواست به نتیجه نرسید.ولی اوضاع پیچیده و چند وجهی است و یک هرم چند گانه از اهداف، منافع و رویکردهای متفاوت در سوریه وجود دارد یک اتوبان نیست همه بتوانند در آن حرکت کنند.

هدف اصلی آمریکا در سوریه و خاورمیانه حفظ امنیت اسرائیل است.آیا سیاستهای سردرگم آمریکا این نتیجه و هدف را محقق می کند؟

** تاجیک: به هر صورت دو ویژگی سیاست و رویکرد اصلی آمریکا در مطقه تامین انرژی ارزان و امنیت حداکثری رژیم صهیونیستی است. الان سیاست آمریکا در سوریه در قدم اول بجا گذاشتن سرزمین سوخته است کما اینکه تا الان هم این سیاست انجام شده است به طوری که طبق آمار سازمان ملل اگر قرار باشد سوریه با رشد هشت درصدی خود را بازسازی کند این روند 30 سال طول خواهد کشید. بنابراین تا الان هم استراتژی آمریکا در خصوص سرزمین سوخته در سوریه جواب داده است. این قسمت از امنیت صهیونیستی تامین می شود. اگر اوضاع ژله ای بخواهد ادامه داشته باشند و کشورها به هم اعتماد نکنند و نیایند به سمت مصالحه سیاسی اولا الام مردم سوریه ادامه می یابد. و ثانیا’ این خود تبعاتی برای همه کشورها و همسایگان از جمله اردن، لبنان، عراق و رژیم صهیونیستی خواهد داشت.