آماری از اشتباهات در کتب درسی / نگرانی از بی‌اعتمادسازی افکار عمومی نسبت به کتب
مدیرکل دفتر تالیف کتابهای درسی ابتدایی و متوسطه نظری با اشاره به انتقادها از محتواهای آموزشی گفت: وجود نظام تغذیه کننده علمی کتب‌های درسی در خارج از آموزش وپرورش ضروری است.
به گزارش ایسنا، امانی طهرانی در این نشست بیان کرد: کتاب های درسی همواره به عنوان یک دغدغه ملی برای ما مطرح بوده است.
وی درباره روند توسعه فناوری ها گفت: در 1.5 سال گذشته توسعه چشمگیری در فضای مجازی بوجود آمده و این امکان فراهم آمده تا افراد نقطه نظرات خود را در حیطه‌های مختلف از جمله کتابهای درسی بیان کنند. این امکان جدیدی است که کشور و همه فعالیت‌ها در کشور آن را تجربه می‌کنند و کتابهای درسی از انتقادهای اینگونه مستثنی نیست، بطوریکه این انتقادها و نظرات با کل انتقاداتی که در طول چهل یا پنجاه ساله گذشته شده برابری می‌کند. ما همه انتقادها را پیگیری می‌کنیم و مورد بررسی قرار می‌دهیم. برخی از مطالبی که در فضای مجازی مطرح می شود اساسا خلاف واقعیت است و اطلاعات نادرستی هست که داده می‌شود و ما درباره صحت یا عدم صحت این اخبار اطلاع رسانی می‌کنیم. این مطالب خلاف واقع تاثیر خودش را روی افکار عمومی می گذارد، بطوریکه مثلا شایع شده بود که حسین فهمیده از کتابهای درسی حذف شده. با وجودی اینکه این اتفاق صورت نگرفته و ما نادرستی این خبر را اعلام کرده‌ایم اما در ذهن افکار عمومی حذف حسین فهمیده شکل گرفته است. از این نوع اتفاق‌ها و برداشت‌های اشتباه افکار عمومی در موارد مختلف برای ما پیش آمده است و این روند بی اعتماد سازی افکار عمومی در حوزه‌های مختلف از جمله در زمینه کتابهای درسی نگران کننده است.
امانی طهرانی درباره حجم کارهای انجام شده در چند سال گذشته بیان کرد: با توجه به تغییر نظام آموزشی، حجم زیادی از کتاب های درسی در سال‌های گذشته تالیف شده است. بالغ بر شش هزار صفحه کتاب که هر صفحه کتاب حاوی عناصر سازنده‌ای شامل: عکس، نمودار، شکل، آمارها، جداول و … است و حجم زیادی از مطالب کتابهای درسی را تشکیل می دهد. با این اوصاف امکان وجود خطا در کتاب های درسی با توجه به این حجم کار، ممکن است بوجود بیاید. معمولا معلمین اولین ویرایشگران کتاب ها هستند و به ما اعلام می کنند و در مرحله بعد جامعه است که ممکن است ایرادهایی در کتاب های درسی مشاهده و آن را اعلام کند.
امانی طهرانی در پاسخ به این پرسش که برخی روایت ها از تاریخ معاصر را گزینشی می دانند و اینکه ادبیات معاصر ما به شکل ناقص و گزینشی در کتاب ها آمده است گفت: در مورد کتاب هایی که بار سیاسی یا بار سلیقه ای خاصی دارد اختلاف نظر وجود دارد و در این زمینه ها معمولا روایت‌های رسمی وجود دارد. گروهی وقایع 28 مرداد را بصورت کودتا می بینند و گروهی دیگر آن را جنبش مردمی می بینند، بایست دید روایت رسمی آن کشور چیست و این مساله را همه دنیا پذیرفته‌اند.
در مباحث ادبی گروهی علاقه زیادی به ادبیات کهن و گروهی علاقه به ادبیات معاصر دارند. برای ما حل و فصل کننده این مسایل گروه برنامه ریزی کتب درسی است که در آن به اشتراک نظر می رسند. برخی از اطلاعاتی که در فضای مجازی می آید و روی یک بخش خاص اشاره می کنند، درست نیست، این مساله بصورت بافت است و کلیت یک کتاب از ابتدا تا انتها دیده شده و به محدودیت ها و نقطه تمرکز کتاب دیده شود. نمی‌توان با مقایسه یک قطعه از کتاب قدیم و جدید نتیجه گیری کرد. هرکدام از کتاب ها لازم هست در بستر خودش دیده شود. پاره ای از مسایل در کتاب های درسی ریشه های اعتقادی و سیاسی دارد. ممکن است برخی معتقد باشند همه تاریخ بایست درباره تاریخ اسلام و روایت های آن باشد و عده ای دیگر به تاریخ ایران باستان علاقمند هستند و اعتقاد دارند بایست به این بخش تاریخ بیشتر پرداخته شود. کتاب درسی آینه ملت است و بایست آینه‌ای از همه افکار باشد. در کتاب های جدید جلوه‌های دانشمندان ایران و اسلام بسیار کار شده است و در تمامی کتاب ها نام این دانشمندان برده شده است.
وی گفت: مرجع رسمی برای کتاب های درسی شورای برنامه ریزی کتاب های درسی است. شورای برنامه ریزی ترکیبی از متخصصین برجسته و صاحب صلاحیت است که تصمیم گیری اصلی را انجام می دهند و این شورا بالاترین مرجع است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا می توان افت تعلقات ملی(سرود ملی و پرچم ملی و …) را به محتوی آموزشی کتب درسی ارتباط داد، افزود: با این گرایش که هر اتفاق در کشور می افتد گردن آموزش و پرورش بگذاریم و بگوییم آموزش و پرورش کوتاهی کرده است، مخالفم. این یک برداشت عام هست که همه مسایل را به کتاب درسی نسبت دهیم.بصورت برنامه صریح پرچم را کار کرده ایم و در برنامه ضمنی در بخش های مختلف کتاب ها پرچم را کار کرده ایم. در کتاب های درسی در بخش های مختلف کتاب ها، پرچم ایران کار شده است و در انتها و ابتدای کتاب و هرجا که قابلیت کار شدن پرچم داشته است آن را بصورت دقیق کار کرده ایم. پرچم از موضوعات مورد تاکید بوده است و بسیار روی آن کار کرده ایم. از طرفی بی احترامی اخیر از سوی معدودی به پرچم ملی با عکس العمل ملی مواجه شد و این را ناشی از کتاب های درسی ببیند. ممکن است در فعالیت های ابتدای انقلاب در این زمینه غفلتی شده باشد، اما در این سال ها توجه به پرچم احیا شده است.
اینکه ما می بینیم دانش آموزان دبیرستانی در هر سطحی درباره موضوع دینی با استدالال صحبت می کند، به این علت است که ما در چهار سطح مسایل را تا سطح استدلالی کار کرده ایم. در سایر دروس نیز با همین روش پیش رفته ایم.
وی در پاسخ به سؤالی درخصوص انتقاد رئیس جمهور از محتوای کتاب های درسی اذعان کرد: معتقدیم رئیس جمهور بر تمام بخش های کشور اشراف کامل دارد و علی رغم اقدامات انجام شده در زمینه تغییر محتواهای آموزشی، هنوز انتظارات جامعه از محتواهای آموزشی برآورده نشده است.
امانی تهرانی در پاسخ به پرسشی که قبلا گفته شده چهل سال است سازمان سنجش در مورد کنکور کاری نکرده است و آیا کتاب های درسی به گونه ای طرح شده که بتواند زمینه برداشته شدن کنکور باشد؟ گفت: درباره کنکور دو مصوبه در مجلس داریم. مصوبه اول برای سال 1386 هست که وزارت علوم و سازمان سنجش موظف شدند که ساز و کارهایی را برای سنجش و انتخاب دانشجویان بر اساس سوابق تحصیلی انجام انجام دهند و ساز و کارهای آن را فراهم کند. انجام این کاربر عهده ما نبوده است و انتظار می رفت که در چهارچوب آن قانون مجموعه ای از پژوهش ها و جلسات انجام گیرد و صورتجلسه های آن آماده شود اما پس از شش سال سازمان سنجش اعلام کرد که این قانون قابلیت عملیاتی شد ندارد و تقاضای اصلاح آن را کرد.
وی ادامه داد: اعتقاد داریم بایست قانونی را اجرا تا نقاط ضعف و قدرت آن را بدانیم. در آن شش سال تعداد جلسات برگزار شده خیلی کم بوده و ما حتی صورتجلسه‌ای نداریم که به عنوان مثال پنجاه کارشناس آموزشی کشور آن را امضاء کنند و در آن بنویسند این قانون قابلیت عملیاتی شدن ندارد. بنظر می رسد بعد از شش سال سازمان سنجش و وزارت علوم تنها به بیان دیدگاه پیشین خود مبنی بر عدم امکان حذف کنکور را بیان کرده. در نتیجه چندین سال هیچ اقدام اجرایی برای انجام قانون انجام نشده است.د. در سال 92 بخش هایی از آن قانون اصلاح شد و اکنون مبنای ما این قانون هست. در هر دو قانون قرار است تا به موضوع سوابق تحصیلی توجه جدی شود. سوابق تحصیلی بعنوان امتحان نهایی تعریف شده است و امتحانات نهایی استاندارد گرفته شود و نمرات نهایی استاندارد به عنوان یکی از منابع اصلی پذیرش دانشجویان استفاده شود.
امانی طهرانی با اشاره به اینکه تمام کتاب های درسی از پشتوانه پژوهشی برخوردار هستند، گفت: چاپ و تولید این حجم از کتاب های درسی قطعاً خالی از اشکال نیست وخوشبختانه آمار اشتباهات در کتاب های درسی معمولاً در یک سال کمتر از 10 مورد است، اما این موضوع نباید موجب قضاوت نادرست در مورد همه محتواهای آموزشی شده و کار متخصصان عرصه تعلیم وتربیت را زیر سؤال ببرد.
وی ادامه داد: در بسیاری از موارد، کتاب هایی را اشخاص به نام منتشر می کنند که اشتباهات زیادی دارند، اما در حوزه آموزش وپرورش، ودر یک سال و نیم اخیر ما شاهد بیشترین حجم خبرها و انتقادات به کتاب های درسی هستیم؛نقدهایی که اغلب منصفانه نبوده و براساس برداشت های سطحی و ناقص صورت گرفته است به عنوان مثال، درج نام بابل به عنوان یکی از شهرهای پرجمعیت ناحیه کوهستانی شمال کشورکه براساس سیستمGIS چاپ نقشه توسط سازمان جغرافیای نیروهای مسلح انجام گرفته و به علت توسعه شهری بیشتر این شهر نسبت به ساری صورت گرفته است، موجب شد تا شاهد اتهام زنی در این زمینه به آموزش وپرورش باشیم به طوری که مخاطبان مطلب مذکورتصور کنند نویسنده کتاب هدف خاصی را دنبال می کرده است.
مدیر کل دفتر تألیف کتاب های درسی ابتدایی و متوسطه نظری تصریح کرد: افرادی که درخصوص یک نقشه اظهارنظر می کنند، طبیعتاً باید بر علم نقشه شناسی مسلط باشند در صورتی که انتقادهای اخیر راجع به نقشه های جغرافیای درسی چنین خبری نیست و از روی ناآگاهی قضاوت شده است.
وی ادامه داد: باید به نظر کارشناسان، متخصصان و پژوهشگران حوزه تألیف کتاب های درسی اعتماد کرده واز دامن زدن به مطالب سطحی خودداری کنیم، بنابراین اگر بخواهیم پیشنهادات افراد از مناطق مختلف درخصوص گنجاندن فلان مطلب در کتاب های درسی را بپذیریم، دایره محفوظات گسترش پیدا می کند و روند ملی تدوین کتاب های درسی نیز آسیب می بینند.
امانی ادامه داد: شورای برنامه ریزی کتاب های درسی که 10 نفر به عنوان نماینده از سازمان های مختلف در آن عضو هستند خط و مشی تدوین کتب درسی را مشخص می کند و بیش از 60 نفر نیز هر یک از کتاب های جدیدالتألیف درسی را موردبررسی و تأیید قرار می دهند.
مدیر کل دفتر تألیف کتب درسی ابتدایی و متوسطه نظری افزود: هرگونه تغییر در کتاب های درسی باید در شورای برنامه ریزی کتاب های درسی بررسی و تصویب شود، بنابراین تغییر محتوا یا برخی مطالب کتب درسی خارج از مصوبات شورای مذکور امکان پذیر نیست.
وی از تألیف کتب پایه دوازدهم براساس مصوبه نهصدو بیست وششمین جلسه شورای عالی آموزش وپرورش خبر داد و خاطرنشان کرد: دو کتاب «مدیریت خانواده و سبک زندگی» و «سلامت و بهداشت» از کتاب های جدیدالتألیف پایه دوازدهم هستند که برای همه دانش آموزان در تمام رشته های تحصیلی به مدت 2 ساعت در هفته ارائه می شود و کتاب «تحلیل فرهنگی» که در سال جاری برای رشته معارف اسلامی ارائه شده از سال آینده در برنامه درسی دانش آموزان رشته علوم انسانی قرار می گیرد.
امانی طهرانی با اشاره به رویکرد سبک سازی کتاب های درسی دوره متوسطه دوم، اظهار کرد: سعی کردیم محتوای کتب درسی پیش دانشگاهی را وارد پایه دوازدهم نکنیم و در همین راستا، کتاب های «تفکر و سواد رسانه ای»،«کارگاه کارآفرینی و تولید» و کتاب «هنر» از جمله کتاب های جدیدالتألیف برای پایه های دهم، یازدهم هستند که تدریس آنها در مدرسه به صورت انتخابی خواهد بود، البته تفکر و سواد رسانه ای در پایه دهم و «کارگاه کارآفرینی و تولید در پایه یازدهم» مورداستقبال و انتخاب واقع شده است.
وی کتاب «انسان و محیط زیست» را از جمله کتاب های جدیدالتألیف پایه یازدهم برشمرد که در موضوعات؛ آب، هوا، انرژی، خاک، زباله، گردشگری و تنوع زیستی به دانش آموزان مطالبی را ارائه می کند و اظهار کرد:
دانش آموزان تمایل کمتری به انتخاب کتاب هنر دارند هر چند مطالب مفیدی مانند؛ خلق آثارهنری، نقد اثرهنری، درک هنری و ارزش گذاری به میراث فرهنگی در این کتاب آمده است.
امانی طهرانی با اشاره به اینکه تمام کتاب های درسی از پشتوانه پژوهشی برخوردار هستند، گفت: چاپ وتولید این حجم از کتاب های درسی قطعاً خالی از اشکال نیست وخوشبختانه آمار اشتباهات در کتاب های درسی معمولاً در یک سال کمتر از 10 مورد است، اما این موضوع نباید باعث قضاوت نادرست در مورد همه محتواهای آموزشی شده و کار متخصصان عرصه تعلیم وتربیت را زیر سؤال ببرد.
مدیر کل دفتر تألیف کتب درسی ابتدایی و متوسطه نظری، گفت: بخشی از انتظارات جامعه به محتوای کتاب های درسی و بخشی به برنامه های درسی باز می گردد و آموزش و پرورش نیز همواره در این خصوص پاسخگو بوده است، چنانکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد تغییرات چشمگیری در محتوای آموزشی بوده ایم.
به گزارش مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش، وی مسأله محوربودن را از ویژگی های کتاب های جدیدالتألیف عنوان و اعلام کرد: مطالبی مانند،«مشاهده کنیم»، « «فکرکنیم»، «کارگروهی»، اندازه گیری کنیم» و«بازی گروهی» در کتاب های درسی جدید به فراوانی دیده می شود.
امانی طهرانی نبود یک نظام تغذیه کننده علمی خارج از آموزش و پرورش را یک مشکل برشمرد و تصریح کرد: باید تولید علم توسط سایر نهادها صورت گیرد تا آسیب ها شناسایی و تغذیه کنندگان با فهم عمیق مسائل را بررسی و رفع مشکل کنند، اگر چنین شرایطی فراهم شود شاهد خواهیم بود که 2 روز آموزش وپرورش مانند هم نخواهد بود و نظام تعلیم وتربیت در مسیر رشد و بالندگی قرار می گیرد.
